Fréttablaðið - 05.03.2005, Page 45

Hvert er latneska heitið á
apanum Marcel sem kemur
fram í fyrstu þáttaröðinni um
Vini eða Friends?
Í fyrstu þáttaröðinni af Vinum
(e. Friends) kemur apinn
Marcel nokkuð við sögu en hann
var í eigu persónunnar Ross
Geller sem leikinn var af David
Schwimmer. Tveir kvenapar
tóku að sér hlutverk Marcels í
þáttunum og apinn var fyrsti
vinurinn sem yfirgaf þáttaröð-
ina fyrir frægð og frama í
Hollywood. Aparnir tveir hafa
„leikið“ í nokkrum vinsælum
kvikmyndum, meðal annars
Outbreak (1995), Instinct (1999)
og Flintstones II: Viva Rock
Vegas (2000).
Cebus capucinus eða hettuapar
Aparnir sem léku Marcel eru af
tegundinni Cebus capucinus
sem nefnist á ensku ‘capuchin
monkey’ eða ‘white-faced
capuchin’. Heiti þeirra er dreg-
ið af nafni hettumunka (ít.
Cappuccini) því þeir hafa svart-
an koll sem minnir á munka-
hettu. Hettumunkareglan er
ströng grein Fransiskanaregl-
unnar, stofnuð snemma á 16. öld
og auk hettunnar söfnuðu
munkarnir síðu skeggi, gengu
um berfættir í sandölum klædd-
ir brúnum kufli.
Hettuapar lifa í litlum hópum
Hettuaparnir lifa í þéttum skóg-
um á svæðinu frá norðanverðri
Kólumbíu norður til Hondúras í
Mið-Ameríku. Þeir eru alætur,
éta meðal annars trjábörk, safa-
ríkar jurtir, ávexti, egg, ýmis
skordýr og lindýr, svo nokkuð
sé nefnt. Þeir lifa í hópum sem
samanstanda af 6-20 dýr-
um, oftast nokkur skyld
kvendýr, ungviði þeirra
og fáein karldýr.
Gott gáfnafar
Hettuaparnir eru
afar fjörugir og
greindir og eru þess
vegna langalgeng-
ustu aparnir í
skemmtanaiðnaðin-
um. Þeir eru einnig
töluvert notaðir í
rannsóknum á greind
og gáfnafari, þar sem
auðvelt hefur reynst
að kenna þeim. Þeir
eru álitnir gáfaðastir apa nýja
heimsins.
„To go apeshit“
Hettuaparnir eru hins vegar
ekki góð gæludýr þar sem þeir
aðlagast illa lífi á heimilum
fólks. Þeir eiga það til að rífa og
tæta húsgögn og verða fljótt
taugatrekktir og skapstyggir.
Sennilega hefur Marcel verið
slæmur á taugum við gerð þátt-
anna um bandarísku vinina, því
fregnir herma að hann hafi
pissað í tíma og ótíma á töku-
stað og auk þess kastað
lausamunum í samstarfsfólk
sitt. Apar eiga það til að hegða
sér á þennan hátt þegar þeir eru
illa fyrirkallaðir. Af sambæri-
legri hegðun apa er meðal ann-
ars dregið enska orðatiltækið
„to go apeshit“ en um það er
hægt að lesa nánar í svari á Vís-
indavefnum við spurningunni
Hvað þýðir það nákvæmlega
þegar Bandaríkjamenn tala um
„to go apeshit“?
Þess má í lokin geta að hettu-
aparnir eru vinsælustu apar í
haldi manna í Norður-Ameríku
og Evrópu. Þótt tegundin sé
ekki í bráðri hættu er allur út-
flutningur á þeim nú
stranglega bannaður.
Jón Már Halldórsson
líffræðingur og Jón
Gunnar Þorsteinsson
bókmenntafræðingur
og aðstoðarritstjóri
Vísindavefsins.
LAUGARDAGUR 5. mars 2005
Allur hagna›ur af sölu plastpoka merktum Pokasjó›i rennur
til uppbyggjandi málefna, en Pokasjó›ur, sem á›ur hét
Umhverfissjó›ur verslunarinnar, veitir styrki til umhverfis-
menningar-, íflrótta- og mannú›armála.
Bæ›i einstaklingar og félagasamtök geta sótt um styrki
úr sjó›num.
A› Pokasjó›i standa allar helstu verslanir á Íslandi.
Styrkir úr
Pokasjó›i
pokasjodur.is M E R K I U M U P P B Y G G I N G U
Frestur til a› sækja um styrk úr Pokasjó›i rennur
út 11. mars n.k. Umsóknum skal skila› á
www.pokasjodur.is en flar eru allar uppl‡singar
um sjó›inn, fyrirkomulag og styrki.
fieim sem ekki geta n‡tt sér Neti›
er bent á a› umsóknarey›ublö›
liggja frammi á skrifstofu sjó›sins í
Húsi verslunarinnar, 6. hæ›.
UMSÓKNARFRESTUR
RENNUR ÚT 11. MARS
Apar á latínu í sjónvarpi
Vísindavefur Háskóla Íslands fjallar um öll vísindi, hverju nafni sem nefnast. Meðal spurninga sem þar hefur verið glímt við undan-
farið eru til dæmis: Hverjir voru helstu guðir Súmera, hvað er eiginlega vitlausa beinið, er löglegt að framleiða djarfar fullorðins-
myndir á Íslandi, hvernig er best að byggja upp gott sjálfstraust, hvað var spánska veikin, hvað er Genfarsáttmálinn og er bannað
að borða sitt eigið hold? Hægt er að lesa svörin við þessum spurningum og fjölmörgum öðrum með því að setja efnisorð inn í leit-
arvél vefsins á slóðinni www.visindavefur.hi.is.
VÍSINDAVEFUR
HÁSKÓLA ÍSLANDS
HETTUAPI Teikning af hettuapa eða Cebus capucinus.
VINIR Hettuapinn er
sennilega þekktastur hjá
ungu kynslóðinni eftir að
apinn Marcel kom fram í
fyrstu þáttaröðinni um
Vini eða Friends.