Atuagagdliutit - 17.04.1980, Side 19

AG
russungortmiardlugo, tamatumu-
Rgalo peKataussumik Europame
kitdlerme, USA-me Japanimilo
uliamik atuineK agdliartorpoK,
sordlule tåssa tiliamik akikitsu-
Pjik nåmagtorssuarmik peaartut.
USA-mime tiliap atorneKartup
°0%-ia nangmineK nunagissamit
P^ssarsiarineKartarpoK, tiliale
kangianit Kiterdlermit pissoK nå-
Partamut dollarsit mardluk mig-
ssåinåne akenartitdlugo, tauva
USA-p nangmineK uliautå nåpar-
tamut 3,50 dollarsip migssånik
akenarpoK. Europame kitdlerme
Japanimilo ingminut pilersuine-
KångilaK ingmikut taissariaKar-
tumik. tåssane 100%-ingajagdlui-
narrnik atorneKarpon (ilia kangia-
nit Kiterdlermit Afrikavdlo
avangnånit pisiarineKartartoK.
^SA-p issainit issigalugo tamåna
ajornartorsiutauvoK aulajangi-
ssok.
aningaussåinavit emarsautiga-
lugit USA-mut sianisårnituau-
ssugssaussoK tåssaugaluarpoK
aråbiamit tiliamik akikitsumik
anginerussumik tikisitsissarnig-
s®aK. nangmineK niomutigssia-
akisumik aulaj angerf igingnl-
aarnerup pissut ingerdlanerine
k'Uropamut Japanimutdlo unang-
^UgdlersinåussuseKarnera agsu-
ngåtsiartumik migdlisikiartuler-
ainiavå. tåukume niomutigssior-
sinåuput Amerikamit akikineru-
asunik, tåukua ti lia atugagssartik
amerikamiut suliorfigssuinit aki-
klnerusstingordlugo pissarmå-
ssuk. kisiåne, amerikamiut nålag-
kersuissue ttingavigssaKartumik
erKarsarput, pitsaoKutigssaKar-
^erup KanigtumuinaK ttingassup
Pissauniligsstip USA-p kangianik
aiterdlermik pingitstiisinåungi-
asusia angnertusåinåsavå, tamå-
jjalo taimanikututdle måna nålag-
kersuinermit sitdlimaniarnermit-
®lo issigalugo navianarpoK.
ajornartorsiornermit tamatu-
många aniniardlune avKutigssaK
tåssa aråbiamiut tiliåta akitsor-
n'gsså, 1970-imilo »nukigssaKar-
niarnikut ajornartorsiulerneK«
autdlarniutauvoK. USA-p aråbia-
miut tiliånik akikinerussumik pi-
sinigssånut taorsititumik Europa
Japanilo aråbiamiut tiliånik aki-
sunerussumik pisiagssaKalerpoK.
1970-imit 73-imut tiliap akia Kag-
fariangåtsiarpoK, naugdlo nuna-
nut OPEC-imut ilaussunut tamå-
na ajugaunivigtut issikoKartti-
ssåraluartoK taimåitOK USA
amerikamiutdlo tiliamik inger-
dlatseKatigigfé tugdltisimåginar-
put. USA-p Europamut Japan-
imutdlo unangmigdlersinaunine
pitsångorsarpå, Europamutdle
nangminermut aningaussarsior-
nikut tamanut atortumik ajornar-
torsiulernermut autdlarKautauv-
dlune. tiliamik ingerdlatseKatigig-
fit ingminermingnut ttingatitdlu-
go iluanårutigissartagkatik amer-
dlisipait taimailiornikutdlo tilia-
Karfit sordlo Prudhoe BayimitOK
akistit nutåtdlo pimortineKarnig-
ssåinut aningaussagssaKartitsi-
neKalerpoK åmalo atomip nuki-
ngata ineriartortineKarnigsså-
nut.
tamånale tamåkissumik USA-
me nåmagineKångilaK. USA-p tili-
amik gasimigdlo nangmineK pi-
lersornigsså aningaussarsiorner-
mut ttingatitdlugo ajornarung-
naersisavdlugo KanoK akeKartit-
sinikut anguneKångitsorpoK —
naugdle tamåna nålagkersuinikut
sitdlimaniarnikutdlo anguniagau-
galuartoK. tauvalo »nukigssaKar-
niarnikut ajornartorsiulernerup«
åipå ilungersunartoK 1973-ime pi-
lerpoK, taimane Europap Kutdli-
ne KamitariaKalerdlugit sapåti-
kutdlo cyklinik atortoKartariaKa-
lerdlune.
tiliap akiata 1973-ime sisamari-
åumik agdlinera ukioK tåuna arå-
biamiut israelimiutdlo sorssune-
rånut agttimåssuteKardlune pi-
vok, taimailiornermile unåinåu-
ngilaK arabiamiut Israelimut ig-
dluinåsiortumik ajorssartitseriar-
nerat. tåssame pissusiviussune
Amerika Amerikamilunit tiliamik
sulisitseKatigigfit aråbiamiut aki-
nik Kagfartitsinerinik nåmagig-
taitdlititeKångitdlat, nauk tamå-
na ilimagissamit pilertornerussu-
mik pigaluartOK. ineriartorneK
nutåK tåuna Europåinarmut Ja-
parunarmutdlo ajunårutaussu-
mik kinguneKarpoK nunarpagssu-
itdlo aningaussatigut OKimaeKa-
tigingnerat aserordlugo.
nålagkersuinikut
ajornartorsiut
nunane kitdlerne inuiaKatiging-
nut suliorfigssuaKartunut, USA
ilångutdlugo, nukilititit akisa si-
samariåumik agdlinerat, silarssu-
arme aningaussatigut pissaune-
Karnerussusermut sujorasårutau-
vok. tåssångåinartumik nunane
aråberiussune aningaussat ataut-
simut katerssorneKalerput pi-
ssauniligssuit, »petro-dollar«-
imigdlo taineKartup nunane kit-
dlerne aningaussatigut KanoK
issuseK Kajangnarnerusstingorti-
på. tamånale igdluatungeriginar-
nut attingilaK. nunat tiliamik ni-
orKutigssiortuinåungitdlat pit-
saoKutinik taimåitunik pigssarsi-
ssut. tiliamik pigingneKatigigfit
nautsorsstitait suliarineKarmata
påsinarsivoK aningaussat iserti-
tait procentinik 100-nik ardlaling-
nik amerdleriarsimassut, nunane
aråberiussune Kagfariarnermit
anginerungåtsiartumik, tamatu-
mtinåkutdlo pingitsorane avKU-
tigssiussineKarpoK atortugssiag-
ssanik nutånik aningaussarttite-
KarfioKissunigdlo iluaKuteKarni-
arnigssamut. nutåmik ujardler-
nigssamut nutåmigdlo ilisimatti-
ssutsikut iluaKuteKarniarnigssa-
mut aningaussagssaKarnalerpoK,
tamatumtinåkutdlo nunane issig-
tune tiliasiorneK gasimigdlo pig-
ssarsiniarneK ilungerstitivigdlu-
git autdltineKalerput. tamatuma
saniatigut silarssuarme tiliamut
akit ima Kafasigtigilersimåput
sordlo nunane issigtune atortug-
ssiagssat piuminaitsut pigssar-
siariniarnerat ingminut akilersi-
naulersimavdlune. aningaussarsi-
ornermut ttingatitdlugo 1960-ikti-
ne ajornardluinavigsimagaluar-
tut 1970-iktine iluanårfigssauv-
dlualersimåput.
taimatut ineriartornerme USA-
mut pitsaoKutigssaussoK nalu-
nåipoK. nunat tamat KanoK ake-
Kartitsinerat amerikamiut tilia-
mik niorKUtigssiornerånik Kanga-
le ilisimaneKartumik unangmig-
dlersinångortitsinångitsoK angu-
neKarsimavoK. åmale pigssarsi-
agssaKarfit nutåt pigssarsiniarfi-
gineKarsinaulerput taimalo ineri-
artorneK ungasingnerussoK issi-
galugo nunanik aråberiussunik
»nålagkersuinikut aulajaitsungit-
sunik« Amerikap pingitstiisinåu-
ssusianik isumangnaitdlisauneru-
VOK.
tamatumingauna nålagkersui-
nikut aningaussarsiornikutdlo
ineriartornermik tunuliaKuteKar-
titdlugo Inuit issigtormiut uvdlu-
mikut KanoK issusiat issigineKar-
tariaKartOK. KanoK issuseK tti-
ngaviusstikut tåssarpiauvoK arå-
berit sujusingnerussukut atugåta
åssinga åmalo nunat kitdlit nuna-
siarisimassåine tamane atorne-
KarsimassoK. pisimassoK tåunar-
piauvoK. pisimassoK una: Euro-
pap USA-vdlo atugarigsårnertik
nålagkersuinikutdlo nunanut ta-
manut ttingatitdlugo pissaune-
Karnertik ttingaveKartikåt ator-
tugssiagssanik akikitsunik åmalo
ukiune nutåne sujugdlermik pi-
ngårnerussumigdlo nukingmik
nunanit suliorfigssuaKarnikut nå-
lagkersuinikutdlo pissauneKarni-
kut kinguarsimanerussunit pi-
ssarnermingnik. taimatut pisima-
ssoKartalerpoK ilisimassagssarsi-
ordlutik angalassut sujugdlerpåt
nalånitdle, taimailiorneruvdlo ta-
matigut nagsatarissarsimavå ta-
måne autdlamåumutdle intissut
najugaKartut naKisimaneKarne-
rat, tamatuma kingornatigut tåu-
kua akiniaivdlutik agssortuilerne-
rånik kinguneKartartOK. tåuko
ajugaunerisa tamatigut kingune-
rissarpåt nunat nunasiaKartut
nunasiagssamingnik nutånik ujå-
ssilernerat. taimatut aråberit
nangmingneK atortugssiagssau-
timingnik tigusiartuinarnerisa
åma kingunerisimavåt atugartti-
ngorsarsimassut atortugssiag-
ssanik piumaKissut nunanut »nå-
lagkersuinikut isumangnaitsu-
nik« taineKartunut sangmineru-
lernerat, tåssa nunat ineriartor-
nerup namagtumik nangminér-
dlune nåkutiginigssånut pissau-
neKarfigissanut.
ugpernarsaut
nunat taimåitut uvdlumikut ikili-
artuinarput. nunanik nutånik
navssårniardlutik angalassartut
Kångitiput, silarssuarmilo nunat
intivfigisavdlugo ilungersunar-
patdlårnera pissutigalugo måna-
mut Kulautinartarsimassat kisi-
artarilerpåt nunat issigtormiut,
Amerikame avangnardlermiut
»The last Frontier«-inik taissa-
gåt. atortugssiagssanigdle pig-
ssarsiornerme eskimtit nunåt nu-
nat kitdlit soKutigissåinut måna
åma ilaulersimavoK. silarsstip ilå-
ne nålagkersuinikut, aningau-
ssarsiornikut tekniklkutdlo ineri-
artornerup tamåna pilerinartti-
ngortisimavå, kingumutdlo tamå-
ne pissagssaussut tigomarneKa-
lerput stirdlume tåssa taimailiu-
gagssautitauginartut, kingumut-
dlo tamåne autdlamåumutdle
intissut pisinautitauvfeKarnerat
akuerisavdlugo itigartineKarpoK.
Prudhoe Bay autdlarnerfiuvoK.
1963-imitdle tiliasiortitseKatigit
ardlaKartut, sordlo ilåtigut At-
lantic Richfield Company, Hum-
ble Oil Refining Company, BP
åma ARCO tiliasiortitsilersimå-
put. ukiut tatdlimat Kångiungma-
ta BP taimaitipoK. taimailinerane
pigingneKatigigfiup 30 millionit
doUarsinit amerdlanerussut ator-
simavai. ilait avdlat sule amerdla-
nerussunik aningaussalissarsimå-
put, 1967-imilo taimaitlnangajag-
1cup. tugdl. nang.
nur>ap umassuisa akornusersorneKarnigssåt akilinermiut ånilSngatiginerpauvåt Alaskame Canadamilo augtitagssanik ujardlernermutangnertumutatatitdlugo.
19