Atuagagdliutit - 05.08.1987, Qupperneq 12

12
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
NR. 32 1987
AG-imi oqallinneq
Siumumi nalornisoorneq
Siumukkormiut qulissaanneerlutik ataatsimeersuarnissaanni
— ajoraluartumik — Juuntaat Lars Emililu unammisinneqar-
tussanngorunarput.
Immaqali tamanna pissusissamisuuginnarpoq. Naalakkersu-
inermummi tunngasut apeqqutaanerugunanngillat, apeqqutaa-
nerugunarlunili kinarleq iluarinarnerutinneqarnersoq taamalu
toqqissisimanarnerutinneqarnersoq. Tupinnanngilarlu inuit
taakku marluk taamatut pineqarmata. Inuimmi marluk taakku
tassaapput Siumup aallartinneraniilli assigiinngitsorpassuarti-
gut malunnaateqarluarsimasut namminersornerulerniarnermi-
lu suleqataalluarsimasut. Suleqatigiittuarsimapput, assigiin-
ngikkaluaqalutillu inunnit nuannarineqarluartuullutik. Ukiut
ingerlaneranni suleqatigiilluartuarsimapput. Ukiunili kingul-
lerni malunnarsigaluttuinnarsimavoq soorlumi assigiinngissu-
sertik iluaqutigisinnaajunnaariartoraat.
Qaqutigoortuunngilaq isummertarnikkut, naalakkersuinik-
kut inuttullu assigiinngissuteqartut makunniutiiersinneqartar-
nerat, tamannarpiaavorlumi maannakkut Qaqortumi pisus-
sanngorunartoq.
Ajoraluartumilli tamatumarpiaap tunulliunneqartutullu-
sooq ilersippai oqaluuserineqartussat pingaaruteqarluinnartut,
pinngitsooratik ataatsimeersuarnermi oqaluuserineqartussaa-
sut.
Namminersornerulerneq eqqunneqarmalli Siumut aquttuu-
juarsimavoq, ilami eqqunneqanngikkallarmalli malunnaate-
qarluartuusimalluni. Partii — ajortutigut ajunngitsutigullu —
Kalaallit Nunaanni naalakkersuinikkut siuttuujuarsimavoq
inuillu marluk taakku aquttujuarsimapput.
Siumulli siullerpaalluni Kalaallit Nunaanni naalakkersui-
sunngortitsimmat allanngorneq pingaaruteqartoq siulleq piler-
poq. Siumut qullersanngorpoq, taamalu naalakkersuisunngor-
titsisuulluni. Immaqalu kingusiinnakkut silattuaqinertut taane-
qarsinaavoq partiimi aqutsisuusut tamarmik naalakkersuisuni
ilaasortanngornerat immaqa silatusaarnertut oqaatigineqarsin-
naanngitsoq. 1979-ip tungaanut Siumut inuiaqatigiit suleqati-
giiffiattut taaneqarsinnaavoq tamani eqeersimaarfiusoq Ka-
laallillu Nunaata ajornartorsiutaasa qaangerneqarnissaat pillu-
gu tamani suleqatigiinnermik kajungeqatigiinermillu pilersit-
siviusoq. 1979-illi kingornatigulli partiip inuppalaartumik oqal-
liffiunera milliartulerpoq. Siuttuusut piffissaqanngillat ilaasor-
tallu partiimik soqutiginninnerat milliartuinnalerpoq. Illoqar-
finni nunaqarfinnilu immikkoortoqarfiit soqutigineerukkiartu-
innarput — piffiillu ataasiakkaannguit eqqaassanngikkaanni
— taamaallaat qinersisoqalersillugu Siumut qangatut eqeersi-
maarfiusalerpoq. Qinersinermi kingullermi allaat malunnaate-
qanngingajalluni. Qinersineq taanna qinersinerit Siumumut
ajornerpaartaraat, malunnarporlu Siumukkormiut oqaasin-
naarisartagaasa ilarpassuit Inuit Ataqatigiit ammasumik oqal-
litsitsisarnerannullusooq nuukkaluttuinnarsimasut.
Siumukkut eqarsinerujartuinnarnerat assigiinngitsunik ki-
nguneqarsimavoq. Siumukkormiut ilaat isummanimmik saq-
qummeerpiarumajunnaarput qullersarisaminnit upissunneqar-
nissartik annilaanngatigalugu. Amerlaqisullu partii mi suleqa-
taajumajunnaarput. Oqallittoqassaarporlu. Partiip tusaataa-
nut allattoqassaarmat taanna saqqummissaarpoq, inuusuttu-
nillu saqqummeriartuaartunik malunnartueruttutut ilivoq. Siu-
mup siulersuisuunerisa 1977imi ataatsimeersuaqqaarnerat qivi-
assagaanni takusariaqarpoq taamanikkulli aqutsisuusut amer-
lanerpaartaat suli peqataasut nutaartaqalersimavallaanngitsul-
lu.
Tamanna Siumup partiitut ajornartorsiutaasa annertuut ila-
gaat. Tamanna partiip pimoorullugu oqaluuserisariaqarpaa,
partiimilu siulittaasunngortussap suliassaasa pingaarluinnartut
ilagisariaqarpaa partii nuannersunngorteqqinniassallugu, kik-
kut tamarmik tikilluaqquneqartutut suleqatigiumaneqartutullu
misigisimaffigisaat — isumaqataagunik isumaqataanngikku-
nillu assigiimmik. Apeqqutaanngilluinnarpoq kina siulittaa-
sunngussanersoq, Siumummi naalakkersuinikkut isumai inut-
taasut amerlanersaannit akuersaarneqarsinnaanatillu inuuttaa-
sut amerlanersaannut iluaqutaasussaanngippata siulittaasoq
tassaajumaarpoq kiserliortoq malitseqanngitsorlu.
Tamanna soorunalimi Siumup nammineq niaqorluutissaraa.
Uagullu oqaannartariaqarpugut »inuuvinni pilluarit«.
ILLIT isummat AG-imi oqallinnermut ilanngutassiariuk
— naatsukullanngorlugu nukingiullugulu. Aaqqissuiso-
qarfimmi naliliisinnaarusuppugut, suut tamaasa naqissin-
naajumallugit. Kinaassutsit isertuussinnaaviat, oqallin-
nermulli aaqqissuisorisatta atit sumilu najugaqarnerit na-
lunngittariaqarpaa.
Pakatseqaanga
Atuagagdliutit/Grønlandsposten
ukiorpassuarni aaqqissuisua Jør-
gen Fleischer tunuartussanngormat
nalunngereersutut ipparput aamma
kalaaleqatitsinnik nunatsinni avii-
sitoqarsuarput aaqqissuisortaaq-
qikkumaartoq.
Pakatsiinnarnanga kanngutse-
qaanga ukiuni 25-ini ingerlareerlu-
ni aaqqissuisutoqaq kalaaleqammi-
nik taarsiisinnaasumik malinne-
qaangitsoorsimammat.
Ukiut arlalissuit ingerlanerini ka-
laallit aviisiliortussatut ilinniartin-
neqareersimasut qularnanngilaq
pakatsipputtaaq. Tatigisaanngitsu-
tut Atuagagdliutit aaqqissuisussaa-
tut piukkunnaateqalersimanngin-
Atorsinnaannginneq
sumut killeqarnerpa
Sammisaq nassuiarneqarsinnaan-
ngitsutut isumaqarfigineqarsin-
naagaluartoq pisariaqalersimavoq
itisilissallugu asuli oqaatissuaati-
giinnarnagu.
Nunatsinni sulisussanik »tikisit-
sisariaqartaraluarluta« taamaattoq
inuit ilaasa iluanaarutigilluartar-
paat ilinniarsimasunik amigaaate-
qarnerput. Matumani eqqarsaati-
gaakka inuit ataasiakkaat assi-
giinngitsunik pissuteqarlutik Dan-
markimi sulisinnaanngikkaluarlu-
tik nunatsinnili sulisinnaasut.
Taakkuuppullu kingusinnerusuk-
kut Danmarkimi atorfimminni qaf-
fannissartik utaqqiisaa nunatsinni
suligallartariaqartartut. Aamma
inoqarpoq ilaqutariissutsimik nu-
namillu asanninnermik patsiseqar-
lutik maaniittunik sulilu maaniik-
kusullutik — taakku kingulliit qu-
janartumik ilaqaalupput.
Nunatsinni tikisitanik pisaria-
qartitsitilluta pingaartorujussuu-
voq inuit atorfissaqartitat tikisin-
nissaat — tassani eqqarsaatigaakka
inuit ataasiakkaat piginnaassuse-
qarluarnermik saniatigut nunatsin-
ni ineriartornermik ilisimasallit i-
nuiaqatigiillu anguniagaannik ilisi-
masaqarlutittaaq — politikkikkut
qanoq ilisimasaqarnerat aporfigi-
nagu. Soorlu ulloq manna tikillugu
pissutsit taamaassimasut qinersi-
viullu naanissaata tungaanut taa-
maattariaqarallassallutik.
Tikisitanik ajornartorsiuteqar-
neq akuersaarneqarsinnaavoq ta-
matumani periaatsit nutaajusut a-
jornartorsiutinut pioreersunut pile-
rumaartunullu aaqqiissutissaasut
atorneqarmata.
Ajornerusorli unaavoq nunaqa-
vissut arlalippassuartigut nunaqa-
vissoqatiminnut unammillersin-
naasanngimmata, imminullu iller-
sorniarlutik allanik naqisimannin-
niartartut. Taakkua tassaanerup-
put kinguaariinni akullequtit sulif-
feqarfissuarni suliffeqarfinnilu a-
nginerumaani soqutigisanik sulia-
qarlutillu aallussisut. Taakkorpiaat
allatut ajornartumik akunnattumik
ilinniagaqartariaqarsimasut —
misilittagaqaraluarlutik. Inuit taa-
maattut pissusissamisoortuunngil-
lat suullu periaasiusinnaasut ta-
maasa atorlugit nungusarneqarta-
riaqarlutik — tamatumalu Lars
Emil Johansenip sulisunik akissaa-
sersuineq atorfinitsitsisarnerlu pil-
lugit inatsisartuni oqalugiaataa so-
qutiginarsiseqqingaarpaa.
Inuit ilaasa ullutsinni pissutsinut
malinnaanissamut ersinerisa sania-
tigut/suliaqarnissamut suliamut
tunngasutigut — allamik kissaatigi-
nanngitsoqarpoq — tassalu inuit
arlallit piffimmi ataatsimiittut isu-
maqatigiiaarnerujussuat aatsaat
aaqqinneqarsinnaasoq inuit taak-
korpiaat avissaartuutsinnerisigut,
tamannalu arlalippassuartigut a-
jornakusuussaaq, pissutsit taa-
maattut ilagisarmassuk »atorfim-
minni sivisuallaamik sulisimasut«,
tamannali ullutsinni aalajangiisuu-
sussaanngilaq.
Nunap qanoq inutussusia eqqar-
saatigalugu sulisinnaasut ikittua-
rarsuupput, suleqataasinnaasut eq-
nertik pillugu.
Ukiut 30-it Atuagagdliutini suli-
simasup takutereeraluarpaatigut
kalaallit pisinnaanitsinnik. Soorlu-
mi Kalaallit Nunaata ernerisa ataq-
qinartut, Lars Møllerip, Kristoffer
Lyngep Rasmus Berthelsenillu ta-
kutereersimagaatigut.
Qujanarsuaq Jørgen Fleischer,
kalaallip piginnaanera ukiorpassu-
arni takutitat pillugu,
ataqqinnillunga,
Pele Lange.
qarsaatigalugit suliamillu aqutsi-
sinnaasut eqqarsaatigalugit. Piffis-
salli ingerlanerani suliffissat pillu-
git unammillersinnaaneq pileru-
maarpoq, sulisinnaasummi amerla-
nerusut takkuttussaammata sunni-
uteqalerlutillu.
Aqutsisutut atorfiup ingerlannis-
saa ajornaatsuinnaanavianngilaq
misilittakkat tungaasigut piumasa-
qaatit annertusiartortuartillugit —
sulisuusup allat akuliunnissaat a-
kuersaanngikkunikku nioqqutissi-
orneq piareersarnerlu eqqarsaati-
galugit — sapiisinngikkaanni qa-
norlu kinguneqarsinnaaneraeqqar-
saatigalugu siuttuuniaraanni.
Suliffeqarfissuit suliffeqarfiillu
pitsaanerusumik angusaqassappa-
ta nukiit qilersorsimanngitsut suli-
umassuseqarluartullu maannak-
kornit annertunerusumik peqataa-
sariaqarput maannakkutullu pillar-
neqaratik sulisut ukiorpassuarni
sulisimasut piinnarlugit.
Imminut tatigaluni saneqqutta-
jaarinanilu iliornerup ersernerin-
ngilaa misigittaanneq suleqataaju-
manngissuserlu. Piumasaqaatilli
angusaqarnerunissamut ilagaat im-
minut tatigineq, tamatumalu erser-
nerisa ilagaat ajornartorsiutaagal-
lartunik takunnissinnaaneq sulias-
sanullu paasisimanninneq aaqqiis-
sutissanut allanullu iluarsisariaqar-
tunut.
Ullumikkut nunatsinni oqaatis-
suaaneq, kusanartunik eqqarsar-
neq oqalunnerlu naammagunnaar-
put — ajornartorsiutilli piviusuu-
neri naapertorlugit qanoq iliuuse-
qartoqartariaqalerluni tamanit ili-
simaneqartariaqartunik.
Inussiarnersumik inuulluaqqu-
sillunga,
Steffen A. Petrussen,
Ilulissat.
Allagaq tulluunnartoq
Aasianni palaseqarfiup siulersuisu-
isa oqaaseqaataat aatsaallimi tassa
uatsinni ajoqini allagaq tulluunnar-
toq. Isumallualereerpugut uffa
massa immaqa oqaaseqaat saaffigi-
neqartunut »pisussaasunut« suli-
Iuunniit apuutinngitsoq. Atuaru-
nikku qanormitaava issappat, ua-
gutsitut tulluutissanerlutik, ima-
luunniit aamma tassani qangarsu-
arli oqaasinnaajuartoq nangeqqiin-
nassanerpaat: Ilumut taamaalluin-
naraluarpoq, kisianni aaqqiinissaq
ajoqit utoqqaanerusut uumatillugit
pinavianngikkallarpoq (taamami i-
sumalinnik oqartoqartarpoq suli-
assat ilaasigut »piumaarpoortuar-
nersuaq« pissutaalluni).
Qinersisoqarnialeraangat parti
Siumut ilagiit pillugit kusanartoru-
junnik oqaaseqartarpoq. Kisianni
soormitaavaana ilagiinni sulisut
nukarlersaasa akissaatiminersui
taama naammagiinnartigigai? Kii-
sa mannarsuaq anguarput suli ajo-
qip atorfia kiffalukaaffiinnartut
pisortaasunit isigineqartoq taama-
tullu akilersorumaneqarluni.
Oqaaseqaatip piaartumik ma-
lunnartumillu kinguneqartinneqar-
nissaa isumalluarfigaarput, partit
sisamat, ilagiinnut naalakkersuisoq
naalakkersuisullu ataatsimoortut
suleqatigiilluariarpata, akissaatit
(ajoqit akissaataa) pillugit siornati-
gut oqaaserineqartareersimasut
nangeqqiinnarnagit, tamakkumi
tusannguukkatsigit, tunngavissa-
mik naammaginartumik nassaarto-
qarsinnaammat. Bibelimi allassi-
masoqanngilaq ajoqip qaammam-
musiai kommunip sulisuisa sapaa-
tit akunnerini marlunni akissarsi-
aannit amerlanerussanngitsut.
Kialuunniit paasisinnaavaa suli-
assaq nukinginnartuusoq. Maan-
nakkut qujanartumik ajoqitut suli-
umasut amerliartorput, tamakkulu
illoqarfiinnaanngitsuni nunaqar-
finnissaaq atorfissaqartinneqa-
qaat. Tamatumunngalu naleqqut-
tumik akissaaserneqartariaqarput.
Maannakkut soraarnerussuteqa-
lerluni, taakkualu saniatigut ajoqi-
tut sulinermut »kajumissaatinngu-
it« pisartagaralugit, imminut pi-
soorsuarnut isigiffissaanngilaq. Al-
lanummi akilersugassat malunnaa-
taasaqigamik. Kami ajoqitut akis-
saatit kisiisa pisaraluaraanni ajape-
riarfissaqassanngikkaluarpoq.
Pakatsinassaqaaq saaffiginnis-
sut taama erseqqitsigisoq pisussaa-
sunit aasiit qimmuinnartinneqas-
sappat.
Kar! Møller, Qaarsut.
Eqqortoq sunaava
Atuagagdliutini nr. 28-mi Kalaallit
Atuakkiortut ataatsimeersuarne-
ranni ilaatigut nunaqarfinni atuak-
kat kalaallisuut amigaataasarnerat
eqqartorneqarsimavoq. Tamatu-
ma kinguneranik tusagassiuutit as-
sigiinngitsut aqqutigalugit tamanut
tusagassamik saqqummiussaqar-
put. Atuagagdliutit aqqutigalugit
saqqummiussami qulequtaq uanga
paasiuminaatsikkakku matumuu-
na apeqqutigaara. Tassami missu-
kutaaneq uanga ima paasisarakku
minitaaneq, imaluunniit minner-
paamik pissaqartitaaneq.
Qulequtaq »Nunaqarfiit atuak-
kanik missukumiaapput« qanoq i-
sumaqarpa? Uanga ima taajumas-
sagaluarakku nunaqarfiit atuakka-
nik »missukutaapput«.
Tassa minnerpaamik pissaqarti-
taapput. Suli oqariartaaseq nalu-
gakku pissaqartinneqanngitsut
missukumiaasarnerat erseqqissaq-
qugaluarpara.
Atuakkiortutsinnut ataqqinnil-
lunga,
Ove Brandt, Aasiaat.
neKerdrutexant
ATUAGAGDLIUTINE
... akttersinauvoK