Atuagagdliutit - 25.08.1994, Blaðsíða 7

Nr. 65 • 1994

GRØNLANDSPOSTEN
Karen Brygmann-imit
KØBENHAVN - Tamanna
pissaaq ataatsimiititaliaq -
nunatsinni eqqartuussive-
qarnermik misissuilluaqqis-
saartussaq - ulluni makku-
nani Nuummi ataatsimiiler-
pat.
Ataatsimiittarfiup (nerri-
viup) isuani issiavoq høje-
steretsdommer Per Walsøe
ataatsimiititaliap siulittaa-
suatut. Eqqartuussisaralu-
artorli - pingaartumik mis-
sissuinissap aallartinngin-
- Qaa oqallittoqarli
Kalaallit Nunaanni eqqartuussiveqamecj pillugu ataatsimiititaliap siulittaasuata
Per Walsøe-p misissoqquaa nunatsinni inuit pisinnaatitaaffiinik
unioqqutitsisoqartamersoq
nerani - Kalaallit Nunaata
1994-mi eqqartuussiveqar-
nerata inissisimanera min-
nerpaamilluunniit eqqar-
tuunnavianngilaa.
Maanngarsimavunga
kalaallit eqqartuussiveqar-
nerminnut isumaat paasini-
arlugu. Inatsisinik unioqqu-
titsisartut qanoq isumaqar-
pat aamma illersuisut eq-
qartuussisullu qanoq isu-
maqarpat. Ikiortitut misigi-
simavunga, tassa Kalaallit
Nunaanni eqqartuussiviit
pillugit uparuaatinik kater-
sisussaq, tamakkulu tun-
ngavigalugit pitsanngorsaa-
taasinnaasunik pilersitsini-
artussaq, Per Walsøe oqar-
poq.
Per Walsøe nunatsin-
neeqqaarpoq 17-nik ukio-
qarluni, ilaasartaammi Dis-
ko-mi erruisuunini iluatsil-
lugu.
Inuit taassuminnga eq-
qaamanittut eqqamanerusi-
massavaat Avanersuarmi
piniartunik advokatiusu-
tut/illersuisutut, taamanimi
1953-mi Uummannarmiut
(avanersuarmi) pinngitsaa-
lisaallutik allamut nuuti-
taapput, amerikkarmiut
timmisartorsuarnut mittar-
filiortussangormata.
Sulialli naammassineqar-
nissaa allamut tunniuttari-
aqarsimavaa, siorna høje-
steretsdommeritut toqqar-
neqarnini pissutigalugu.
Taamaattorli nalunaarusi-
aq misissuinermik ataatsi-
miititaliameersoq pissan-
ngatigaa - ilaatigut biskop-
imit Kristian Mørch-mit
ilaasortaaffigineqartoq
taanna imaqartussaammat
piniartut ilaallu pinngitsaa-
lisaallutik nuutinneqarne-
rannut atasumik taarsiiffi-
gineqassanersut.
Uitsatigineqarpoq
Højesteret-ip aavokatia
taanna, 50-nik ukiulik,
dommereqatigiinnut siorna
ilanngunneqarmat Dan-
markimi uitsatigineqaqaaq.
Manna pillugu; ileqquum-
mat inatsisinik atortitsiner-
mut minis teriaqarfunmit
sulisut akornannit dommer-
inik toqqaasoqar tarmat,
aammalu Walsøe-p inuiaqa-
tigiit ingerlaasaannut isor-
n ar torsiuis arnera ilisimane-
qarluarmat.
Avanersuarmi piniartut
sinnerlugit oqaaseqartartu-
tut suliassat immikkuulla-
rissut tunngavigalugit ukiut
ingerlaneranni suliassat
taamaattut ingerlattarsima-
vai. Amerlanertigut inuup
pisortanut illuatungilius-
sinnaanera pillugu. Tamak-
ku saniatigut inuiaqatigiin-
nut isornartorsiueqatigiif-
fimmi Rets politisk Fore-
ning-mi peqataasarpoq
aammalu inatsisilerituut
akornanni nuimanernut
ilaavoq, siorna qallunaat
EU-mut ilanngutivissaner-
lutik taasisussangormata
Folketingi kajumissaara-
mikku Maastricht-mi isu-
maqatigiissut peqqissaartu-
mik inatsisitigullu pituttor-
simanngitsumik misissoq-
qullugu.
innartunut tunngatillugu,
sivisussusissaa aalajanger-
nagu pineqaatissiisarnerup
atuutinneqamera, nunat-
sinni isertitsivinnik matoq-
qasunik pilersitsineq, piner-
luuteqarsimasunik isuma-
ginnittoqarfiup pisinnaasai
tamatumalu nunatsinnut
nuunneqarnissaa allarpas-
suillu.
Naatsumik oqaatigalugu,
nunatsinni eqqartuussive-
qarnerup misissuiffigine-
qarluarnissaa pineqarpoq,
ilaatigut inuit pisinnaati-
taaffunik unioqqutitsiner-
mik oqalunnermik unitsitsi-
niartussaasumik. Sulineq
kalaallit eqqartuussisarne-
risa pissusitoqaannik ataq-
qinninniartussaassaaq,
soorlu illersuisunik eqqar-
tuussisunillu ilinniarsiman-
ngitsunik atuinermik aam-
malu pinerluttulerinermik
inatsisip tungavianik, tassa
inuiaqatigiinnut akooqqiler-
nissamik siunertaq.
Eqqissillunili sulinissa-
mit Per Walsøe-p kissaatigi-
neruaa oqallittoqarluaru-
maarnissaa ataatsimiititali-
ap ukiuni pingasuni/sis ama-
ni sulinissaanut ilapittuu-
tissasut, tassa suliaminik
naammassisaqannginnera-
ni.
- Suliarput inuttaassunik
atassuteqartuarnikkut suli-
assaasariqarpoq. Misiliisari-
aqarpugut sulinerput suso-
qarfiusoq misinnaqqullugu.
Sapaatiuppat august-ip
28-ani inuttaasut qisuariar-
nissaat Walsøe-p neriuuti-
gaa, ullormi tassani ataatsi-
miititaliap inuusuttut suli-
niaqatigiifliat Sorlak oqal-
linnissarsuarmut aggersar-
simammagu. Oqallinnerit
taama ittut ataatsimiititali-
ap kissaatigigaluarpai illo-
qarlinni allani tikitaminni.
Ataasinngorpat au-
gust-ip 29-ani Kalaallit
Nunaanni eqqartuussi-
veqameq pillugu ataat-
simiititaliaq tamanut
ammasumik nalunaaqu-
taq 16.00 ataatsimiitit-
sissaaq Nuummi Samuel
Kleinscmidt Atuarfiani.
Annikitsualuit
tuaviomarsipput
Walsøe suliassaminik tuavi-
uussinngikkaluarluni taa-
maattoq suliassat ilaat pi-
aartumik aallartinneqarnis-
saannik piumasaqarpoq:
- Aalajangersimasumik si-
visussusilimmik aalajangii-
viunngitsumik pineqaatis-
sinneqartarneq inuit pisin-
naatitaaffiinik unioqqutitsi-
nerunersoq misissorneqar-
tariaqarpoq. Kalaallit aala-
ngersimanngitsumik sivi-
sussusilimmik Herstedves-
terimiitinneqartussanngor-
tut tusaannarlugit isornar-
poq. Tamannami inuiaqati-
giinnut akuliuteqqittussan-
ngorlugit pineqaatissiisar-
nermut assortuulluinnar-
mat, Walsøe naqissusiivoq.
Misissuineq ataatsimiiti-
taliap nammineq ingerlas-
sinnaavaa imaluunniit im-
mikkut ilisimasalinnik mis-
issueqqusilluni qinnuteqar-
sinnaavoq.
Kalaallit Nunaanni eqqartuussiveqarneq pillugu ataatsimiititaliap siulittaasuata Per Wal-
søe-p misissoqquaa nunatsinni inuit pisinnaatitaafTunik unioqqutitsisoqartamersoq.
Formanden for Den grønlandske Retsvæsenskommission Per Walsøe vil have undersøgt,
om der sker brud på menneskerettighederne i Grønland.
Oqallittoqarli
Kalaallit Nunaanni eqqar-
tuussiveqarneq pillugu
ataatsimiititaliap 16-nik
ilaasortaqartup, tassa Nam-
minersomerullutik Oqar-
tussanit, pinerluuteqarsi-
masunik isumaginnittoqar-
fimmit, politeqarfimmit eq-
qartuussiveqarfim millu
aammalu inatsisinik atortit-
sinermik ministeriaqarfim-
mit, peqqissaartumik suli-
nissaa ikmngitsut kissaati-
ginngitsoorunanngilaat.
Matumani inatsisileri-
tuutut ilinniarsimasut illua-
tungaanilu illersuisutut
ilinniarsimanngitsut ator-
neqarneranni apeqqutit
qaangerniagassaapput, eq-
qartuussisullu piginnaaneri
soorlu inunnut ataasiakkaa-
nut suliassanut amerliartu-
Kiisalu Kalaallit Nunaan-
ni matoqqasumik isertitsi-
veqalernissamik apeqqut
kiisalu illersuisut eqqar-
tuussisullu ilinniartinne-
qarnissaannik apeqqut tas-
saapput tuaviuuttariaqak-
kat.
- Ilinniarsimanngitsunik
eqqartuussisoqarnerput
atuuppoq, qanorluunniillu
aalqjangiisussaaniaralua-
rutta ukiorpassuarni aam-
ma atasussaavoq. Taman-
nalu pillugu pitsaaneruler-
nissaa piaartumik suliniuti-
giniartariaqarparput.
- Pinerluuteqarsimasut
isumaginnittoqarfiata pine-
qaatis sin neqars imasunik
nakkutilliisoqarfiani ami-
gartunik sulisoqarnera
aamma paasivara Tamanna
suliassatut pingaartinne-
qartariaqartutut isigaara.
Sumiluunniit
kukkusoqartarpoq
Ukiuni kingullerni kalaallit
eqqartuussiveqarnerata
isornartorsiorneqarnera,
ilaatigut ilinniarsimanngit-
sunik illersuisoqarneq ilaa-
tigullu toqutsisutut eqqar-
tuunneqarsimasup Mads
Arqe-p upernaaq iperagaa-
neranik kinguneqartup,
Walsøe-p ataatsimiititaliap
siulittaasuatut oqaaseqarfi-
gerusunngilaa.
- Eqqartuussiveqarfmni
suumiikkaluartuniluunniit
kukkusoqartarpoq, suliallu
innuttaasunik malittarine-
qarluartut isornartorsior-
neqakkajuttarlutik. Taa-
maammallu imaagunarani,
suliassaq pineqartoq suliari-
neqarnermini aalajangerne-
qamerminilu tunngavissa-
qarluartarnersoq, Walsøe-lu
nangippoq; misigisimane-
rarluni nunatsinni eqqar-
tuussiveqarneq pillugu
oqallinermi, ilaatigut sak-
kortuuni, akuliusimasus-
saarpiarani.
AG: - Kommissioni oqaa-
tigineqarnikuuvoq iluarsi-
saria qaralu akkanik toqqor-
tuifflgisassatut inissittussa-
tut. Tamanna illit qanoq
isumaqarfigaajuk?
Per Walsøe: - Tamaatto-
qassanngilaq. Tamanna ua-
nga isumagissavara, qungu-
juutigaluni, nangipporiu:
- Misigisimavunga Kalaal-
lit Nunaamiunik Danmarki-
milumi inatsisinik atortitsi-
nissamik ministerimik ta-
persersorneqarluarluta.
Paasivara ataatsimiititaliap
sulinera tamanit taperser-
sorluarneqarumaartoq.
Malugaa
Per Walsøe inuttut allatulli
atisaqarumaneruvoq eqqar-
tuussisutut uliguarsuaqar-
nissaminit. 1970-ikkunni si-
ullermeerluni Højesteret-
imi eqqartuusseqataagami
uparuarneqarpoq eqqar-
tuussisutut atisalersorsi-
mannginnami.
Maannali eqqartuussisar-
tutut allatut pisalerpoq. Uli-
guarsuaqarneq allanilluun-
niit atisaqarneq eqqarsaati-
ginagit eqqartuussissuseri-
suunermit eqqartuussisuu-
nermut, suliamik isumagin-
ninneq nammineerluni suli-
nermi siuariartornermi
inuttut misilittagaqarfissa-
tut tunngavissaavoq, imalu
nangilluni:
- Taamaattumik nuan-
nersuuvoq eqqartuussisar-
nermi pissutsit suut tamaa-
sa sunniuteqarfigissallugit.
Nunaqarfiit minnerusul-
luunnit tikillugit sunniute-
qarnissaq pillugu ima oqar-
p°q:
- Pingaartinnerussaqaara
Kalaallit Nunaannit qanoq
isumaqartoqarnissaa.