Atuagagdliutit - 17.04.1997, Blaðsíða 12

12
Nr. 29 • 1997
- nivinngarlungalu erfarusaarpunga
Agnethe Davidsen aamma
Aqqaluartaakkunni ilaqutariit
assiutaannik isiginnaarpugut.
Nuup pisoqartaani illumi nu-
annerluinnartumi najugaqar-
put. Nutaajuvoq, aammali ar-
laatigut pisoqaalluni. Ukiut
arlallit matuma siorna illu-
palaannguaq tassaniittoq isa-
terpaat nutaamillu qangatut
ilusilerlugu toqqaviani sanal-
lutik. Illu eqqaamiuinut tul-
luuppoq. Illoqarfiup pisoqar-
taa suli innarlemeqanngilaq.
Assilissat igaffimmi nerri-
vimmut saqqummerneqarput.
Illuni arlaannik sammisaqar-
niaraanni igaffik katersuuffis-
saqqippoq. Ullup ingerlanera-
ni pisimasut eqqartorneqartar-
put, silataanilu inuuneq sal-
laatsumik ingerlasoq itsuani-
saameqarsinnaavoq.
Assimi ataatsimi niviarsiaq-
qat pingasut assilineqarsimap-
put. Tassaapput Agnethe, il-
looraa Pauline alliartoqatigisi-
masaa, pingajuallu tassaavoq
amerikamiut guvemør-iata pa-
nia Monica. Monica aamma
kalaallisoorpoq, imminnullu
tasiorput.
Tunngavissaqarpormi. Pi-
ngasuullutik imminnut arlaa-
tigut ataqatigeeqaat.
- Monicap inuunera annaan-
nikuuaa, Agnethe oqaluttuar-
poq, eqqaamasani sarsuatillu-
git. - Amerikamiut guvemøri-
ata illuata qaliaani pinnguar-
pugut, illu taanna suli napa-
voq, namminersornerullutik
oqartussat teqeqquata akin-
nguaniilluni. Illu Amerikamit
ikaassaavoq, igalaallu qum-
mut nusuinnarlugit ammame-
qarsinnaapput. Pinnguartilluta
igalaakkut nakkarpunga,-Mo-
nicali niviarsiaraq nakuusima-
qisoq nutsakkut tigullunga
angumeraanga, nutsakkullu
takisuutigut tigoruloorlugit.
Taamaalillunga nivinngarlu-
nga erfarusaarpunga, Monica-
varannguup noqikkaanga.
Ungasinngitsuani Claus Møl-
ler, ukiorpassuarni eqqartuus-
sisuusoq, nikorfavoq. Taama-
ni suli nukillaamermik nap-
paateqalerluni susinnaajun-
naanngikkallarami - qujanar-
tumik - ornipallappaatigut
Monicap artulerlunga ipera-
raangalu akorpaanga.
Suli allarpassuamik assiute-
qarpoq, uteifigiumaarpagut.
Agnethe 1947-rnisaavoq. I-
nunngorpoq 29. august, illo-
qarfiup Nuup »nalliuttarfia-
ni«, imaanngilarli ataatsikkut
akunnaatsoqalertartut. Nuuk
ukiunik 250-inngortorsiormal
31-nik ukioqalerpoq, ukiualu-
illi matuma siorna tamanna
pivoq. Ullumikkut 49-nik uki-
oqarpoq aanaallunilu, augusti-
milu ukiut hundredet affaan-
nik ukioqalissaaq.
Ilaqutariinni aanaaneq ajor-
pallaanngilaq. Nammineq aa-
namini alliartorpoq, aanaata
tamanna piumasarimmagu.
Taassumattaaq aalajangerpaa
Agnethe Nuummi inunngus-
sasoq, taamaanngippat siunis-
saa utoqqarmut isumakulun-
ngarluni nalorninarpallaas-
saqimmat.
Taamani 1947-mi aanaa u-
toqqaavallaanngikkaluarpoq,
qangatulli perorsagaavoq, tu-
saramiullu Agnethe amaa Ivit-
tuuni qallunaamik aappaqar-
toq naartutikkaalu, isumaalu-
lerpoq. Qularinngilaami amaa
qallunaarlu ilaqutariittut inuu-
lerunik Danmarkimut aallar-
tussat, soriarsinnaajunnaassal-
lunilu.
Angajoqqaat
oqartussaapput
Taamani angajoqqaat oqartus-
saaqaat, Agnethellu Aanaata
panni naalakkeramiuk Nuum-
mut emiartussasoq, taama pi-
soqarpoq. Emereermat amaa
Ivittuuni inuunerminut uteq-
qinnissaminut akuerineqar-
poq, Agnetheli aanakkuminii-
ginnarpoq, tamannalu akomu-
taasutut misigisaqarfiginngi-
laa.
Toqqissillu asanninneqarfi-
usumi alliartorpoq, aammali
sukannersumik pisassaqaqalu-
ni suliassaqaqalunilu, tamak-
ku tamanit siulliunneqartarlu-
tik. Suliassat siulliullugit, pin-
nguameq kingulliullugu, Ag-
nethep aanaa oqarpoq, taama-
tullu ilinniartinneqarluni pe-
rorsarneqarneq Nuup borg-
mesteriata fnuunermini nuan-
naarutigaa iluaqutigilluarlugu-
lu.
Ulluni makkunani oqallin-
neqaqisoq angajoqqaat utoq-
qaliarsaalersut atorfissaqar-
nersut, aammalu ileqqorinnis-
samut ataatsimiititaliap Dan-
markimi angajoqqaat atoqati-
giinnani ilumitsinneqarnissaat
ukiui 45-nut killemissaat inas-
sutigigaat, Agnethe Davidsen
Nuummi aanakkumini alliar-
tornerminik oqaluttuamera tu-
sarnaarlugu toqqissiallannar-
poq.
- Angerlarsimaffik nuanner-
lunilu toqqissisimanarpoq, ili-
simagaluarlugulu angajoqqaat
allat inuusunnemsut, taman-
nali akornutissartaqanngilaq.
Sumit pinngorsimanera ilisi-
majuarpara, angajoqqaannullu
aanakkunnullu pissutsit uan-
nut paasinarluinnarput.
- Kisermaajunngilangaluun-
nimmi. Illoorara Pauline, taa-
mani illoqarfiup assiliisartuata
angama Jørgen Lund-ip pania,
angunni sakialluummik toq-
quteqarmat ami qatanngutini-
lu ilagalugit uagutsinnut
nuupput. Kingoma ukuarput
Aasiannut nuuppoq, Pauline
kisiat uagutsinnut qimallugu.
- Marluulluta qatannguti-
giittut inuuvugut, assilissanilu
arlalinni marluulluta assili-
llaqutciriit ataatsimoortut. Saamerlerniil Agnethe, Søren, Heidi aamma Aqqaluartaa.
Hele familien samlet. Fra venstre Agnethe, Søren, Heidi og Aqqaluartaaq.
seqatigiittarpugut. Assersuu-
tigalugu aana nukangalluta. H.
J. Rinksvej-iunngilaq, maan-
nali namminersornerullutik o-
qartussat erfalasulerfiani ni-
korfavugut.
Aatap toqunera
- Aanaa nersualaarusuppara
kisimiilluinnarluni marluullu-
ta perorsarsinnaasimammati-
gut. Aataga 1952-imi toqu-
voq, tallimat missaannik ukio-
qartunga. Toqu pil lugu eqqaa-
masama siullersaat. Siuller-
paamik inuuninni misigisaqar-
figaara, misigisarlu paasiumi-
naallunilu amiilaamartoq.
- Ima pisoqaipoq, taamani
Aataap Kilaasi, Klaus Lund,
Peerstaap uia, piniariaqatigaa,
nalunaaqutarlu tallimat tama-
tigut tikittarput. Sissiukkamu-
kartarpunga parsiarlugu. Ullut
ilaanni niuffiortillugu niviar-
siaqqat marluk naapippakka,
oqarfigaanngalu: - Aatat akiu-
tinut innartillugu napparsim-
maviliaappaat. Taanna maan-
na napparsimmavitoqqamik
taasartagaat. Upperinngilak-
kali. Ilumoorsinnaanngilaq.
Aataa napparsimasimanngi-
saannarpoq. Napparsimasima-
neranimmi eqqaamasaqanngi-
langa. Angutaavoq nakua peq-
qissorlu, ilumoorsinnaanngi-
larlu allanit akiarneqarluni
ingerlanneqartoq. Taamaattu-
mik parsiarlugu sissiukkamut
ingerlaannarpunga.
- Pisamertut takanani inuit
arlallit nalinginnamik inuu-
nerullu naapitassartaat pillugit
oqaloqatigiipput, utaqqitsia-
reersungalu arlaata omillunga
sallaatsumik oqarfigaanga aa-
taga napparsimmaviliaakkaat.
- Upperisariaqarparalu. A-
ngerlamut arpappunga, isersi-
masoqaaluppoq, ilaatigut a-
naanaga qatanngutaalu, arfi-
neq marlullu qeqqa qaangi-
laaraa oqariartortoqarpoq aa-
taga qaratsaminik aanaartoor-
luni toqusimasoq.
- Meeqqap qarasaaraata ta-
makku imarisinnaanngilai,
aatsaallu qaammatit arlallit
qaangiuttut paasivara aataga
ilumut toqusimasoq. Ullut i-
laanni Aanaa aperaara qaqugu
angerlassanersoq, nassuiaap-
paangalu takoqqinngisaannas-
sagipput. Aatsaat paasilluar-
para, saammarsagassaajun-
naarlungalu sivisoorsuarmi
qiavunga.
Pisussaaffiit
- Ilisimalluarparput peqatitsin-
nit amerlanemit namminneq
angajoqqaaqartunit allaane-
rusumik perorsarneqarluta.
Isumaqarpugut uagutsinnut
naleqqiullutik sunut tamanut
akuerineqarnerusut. Sivisuner-
mik aneerlutik pinnguartarput.
Taakkununnga naleqqiulluta
pisussaaffeqamemvugut.
- Ullaakkut makiaarluta atu-
ariartunnginnitsinni aamarsu-
amik eqqussisarpugut, qisus-
siorluta imertarlutalu, unnuk-
kut aamma taamaaliortarpu-
gut. Ualikkuttaaq suliassaale-
qisanngilagut.
- Aanaga piniartumut nuli-
aanngisaannarsimagaluarluni
amigaateqanngisaannarporli,
ikinnguterpassuaqarponni ua-
gut meeqqat perorsamiarluta
suliaanut ataqqinnittut. Piniar-
torsuillu tikikkaangamik Aa-
naa arpaartittarpaat, nammin-
eerluni takuniassammagut ar-
laannik atorfissaqartitassaqar-
soralugu. Amiuterpassuaqar-
tuarpoq, tamatumalu nassata-
risaanik suliassarpassuaqartar-
luta.
Aanaa paasinnittoq
- Inuusuttuaranngoravimmi ?
Aanaap tamanna paasisima-
saqarfiga?
- Aap, ilumut taamaappoq.
Soorunami allatulli isumaqar-
pugut soqqusaanata. Aalaja-
ngersimasumik angerlareerfis-
saqarpugut, taamaaliunngik-
kuttalu ujamissatsinnut noqit-
tanngilaq. Aanatta aangaanga-
tigut kanngunaasattarpoq,
paasilertorparpullu isumaqati-
giissutit eqquutsittarnissaat.
- Nukappiaqqalli tungaasi-
gut akuliutinngisaannarpoq.
16-inik ukioqarlunga Aqqalu-
artaaq naapippara. 19-inik
ukioqalinngitsiarlunga katip-
pugut, taamanimillu suli aap-
pariippugut. Aappariinnerput
nuannerpoq, aalajangigassa-
nik ilungersunartunik ataatsi-
moorluta aalajangiiffigisar-
nigut, kiisalu immitsinnut paa-
seqatigiillu ataqqillutalu i-
nuulluta.
Børnehavemi ilinniartit-
sisunngunngitsoorpoq
- Børnehavemi ilinniartitsi-
sunngorusukkaluarama, taa-
maalissaguma ukioq ataaseq
illumi kiffaaqqaartussaavu-
nga. Tuutu aamma Poul
Brandtikkunniippunga. Ki-
ngorna ukioq ataaseq Red
Barnet-ip bømehaveaniippu-
nga, naggataagut ukioq ataa-
seq Røde Kors Bømehjemmi-
miillunga. Taamanili 1965-
imi Søren emertaarerereerpar-
put, Århus-imilu bømehavse-
minarium-imut atuariartomis-
saq ajomaatsuinnaanani. Taa-
maatiinnarpara Nuummi inun-
nik isumaginninnermut allaf-
fimmi sulilerlunga. Kæmnerip
ilisimavaa meeqqanik nuanna-
risaqartunga, taamaattumillu
tulluutsinneqarpoq meeqqat
aningaasaannik tunniussisar-
tunngomissara.
- Kingusinnersukkut utoq-
qanilersiutinik tunniussisaler-
punga, suliffillu nuanneqaaq.
Tigusisoqassatillugu siulerii-
aattarput, uangalu agguaassil-
lunga ulapittaqaanga. Nuan-
naarneqarlunilu qiimaneqar-
tarpoq. Suliffik nuannerluin-
nartoq.
- 1966-imi juullilersoq ajor-
samerit ikiortussaavagut, ingi-
aqatigalugillu pisissutissanut
allagartamik nassarluta pisini-
aqatigisarpakka, pitsaasunillu
atisalersorluarlugit. Taman-
nattaaq nuanneqaaq. Taamatut
nuannaartitsineq nuannerpoq.
- Ukiulli tulliani februariu-
innartoq kæmnereqarfimmi
atorfissaamppaannga. Paarlat-
tuani landsret-imi atorfissa-
qartinneqarpunga.