Tíminn - 07.12.1976, Side 13

Þriöjudagur 7. desember 1976
13
Frá ballettæfingu
i Þjóöleikhúsinu
isinu
inn sem gerður var við tónlist
Tsjækovskis.
Fyrir löngu er mynd svana-
stúlknanna, sem ýmist svifa yf-
ir vatnsborðiö eöa fljúga saman
i hring og gráta beisklega hlut-
skipti sitt undir valdi galdra-
mannsins, fyrir löngu er þessi
mynd orðin einskonar tákn list-
dansins, vitnisburður um óþrot-
legt lifsmagn hins ljóðræna
dans.
Tsjaikovski brúaði bilið milli
balletttónlistar og sinfóniskrar
tónlistar, og þaö er meöal ann-
ars þessu að þakka að i ballett-
um hans eru persónurnar ekki
lengur aðeins dæmi um likam-
lega fegurö heldur einstaklingar
sem berjast fyrir rétti sinum og
tilfinningum.
Tveir snjallir ballett-
meistarar eru höfundar Svana-
vatns, Léf Ivanof sem gerði
ýmsar þær listrænar uppgötb-
anir sem setja svip sinn á mynd
Odette, mynd svansins. Og
Marius Petipa sem flestum öðr-
um danshöfundum hefur hug-
vitsamari veriö. Svo er þeim
Ivanof, Petipa og Tsjaikovski
fyrir að þakka, aö Svanavatnið
hefur f heila öld verið á sigurför
um heim allan”.
Frá sjónarmiöi hins almenna
áhorfanda var þaö ljóst aö eitt-
hvað nýtt haföi gerzt hjá ts-
lenzka dansdlokknum og það
var sannarlega hrlfandi sjón aö
sjá sólódansarana svifa um
gólfið undir tónlist meistarans.
Skelfingin um aö eitthvað fari
nú úrskeiöis upp á sviöi, aö
menn missi þetta og hitt, hrasi
eða detti, er horfin meö öllu og
áhorfandinn er öruggur meö sig
— og dansarana,en nokkuð er i
húfi i þessu fina spili, hætt við aö
sá sem fellur óvænt á sviöinu,
standi ekki upp aftur sálfræöi-
lega séð.
Auöur Bjarnadóttir er
greinilega komin lengst af
ballerinum okkar, sem hér
starfa a.m.k. og Sviinn Per
Artliur Segerström er m jög
góður dasari, sem hefur leik-
ræna hæfileika, sem nutu sin þó
betur i öðrum atriöum en hinu
fyrsta, þar sem einbeiting aö
flóknum dansatriðunum tók
andlitið i annað, stöku sinnum
a.m.k. Er þess þó að gæta, að
hann er haröara dæmdur hér en
aörir, vegna mikillar reynslu.
Nú siðan rak hvaö annað,
atriöi úr Paradisarlogum, rúss-
neskur dans og sverödansinn,
sem var komiskur og léttur.
Eftir hlé kom þátturinn
Styttur bæjarins, en ballett-
meistari hússins hafði gert nú-
timalegan ballett við tónlist eft-
ir Spilverk þjóðanna. Þetta var
skemmtilegur þáttur, sem
stakk i stúf við hið klassiska
efni.
Eftir hlé kom áhrifamikil sýn-
ing úr Gosbrunninum I
Bakhciari, sem Nanna ólafs-
dóttir og Asdis Magnúsdóttir
báru uppi. Siðan siðari hluti, eða
svita úr þriðja þætti Svana-
vatnsins.
Lokaatriðið var svo
Loftandarnir fjölmennur dans
við tónlist eftir Chopin og þar
fengum við að sjá ólafiu
Bjarnleifsdóttur, Helgu
Bernhard og Asdisi Magnús-
dóttur, ásamt Auði i frjálsu
skemmtilegu spili, og svo auð-
vitað hinn svifandi Per Arthur
Segerström.sem þar var i ess-
inu sinu.
Mér kom nokkuð að óvart að
sjá þá leikarana Haraid G.
Haraidsson og Sigmund örn
Arngrimsson þarna og voru
þeir hinir liðtækustu.
Gæfa þessarar sýningar, sem
endaði með svo miklum fögnuði
áhorfenda, að maður man varla
annað eins, var að viðfangsefnin
voru innan þess sviðs, sem
flokkurinn raunverulega ræður
við. Sérstaklega ber lika að geta
búninga og ljósa, sem sjaldan
hafa verið betri, en búninga og
leikmyndir gerði Sigurjón Jó-
hannsson.
Þá komu þarna fram nem-
enduri Listdansskóla Þjóðleik-
hússins og fleiri.
Húsfyllir var á frumsýning-
unni, og mér var sagt að uppselt
hefði verið á siðari sýninguna af
tveim, og virðist þvi ekkert
mæla á móti þvi að reynt verði
út i hörgul, hversu margir vilja i
raun og veru sjá ballett, þvi
færri komast en vilja ef aðeins
eru haldnar tvær sýningar.
Nokkuð hefur skort, eða virð-
ist skorta á tækifæri fyrir fs-
lenzka dansflokkinn til þess að
koma fram. Væri vel athugandi
fyrir Þjóðleikhúsið að leyfa ein-
hverjum atriðum úr þessari vel
æfðu sýningu að lifa, t.d. með
þvi að sýna einstaka kafla þá
ásamt með stuttu leikriti, en
mörg leikhús erlendis, þar meö
talið konunglega leikhúsiö i
Kaupmannahöfn, hafa gjarnan
ballettþætti með styttri leik-
sýningum, þá á undan eða eftir.
Það vekur sé i lagi undrun
manns á svona sýningu hversu
langt verður komizt i þokkafull-
um hreyfingum likamans og stór-
nnkilli kurteisi og takti. Veit
maður fátt til samjafnaðar,
nema ef vera skyldi fákurinn úr
Hornafirði, sem hann Svavar
Guðnason sagði mér frá, sem
fór svo mikinn og teygðist svo
vel á skeiðinu, að hann varð að
hreyfa eyrun til skiptis frá
hófunum til að halda ganginum.
Jónas Guömundsson.
Fræg erlend bók á íslenzku
örninn er seztur
eftir Jack Higgins
Þýöandi:
Ólafur óiafsson, lögfr.
Bókin heitir á frummálinu
THE EAGLE HAS LANDED
Otgefandi:
LEIFTUR HF.
Fyrir allnokkru barst mér i
hendur bók, sem ber heitiö
„örninn er seztur”, eftir irska
rithöfundinn Jack Higgins, sem
cr frá Belfast á trlandi.
Örninn er seztur er striðs-
saga, skemmtisaga, sem verið
hefur metsölubók i Bandarikj-
unum, en sem kunnugt er þá
rikja önnur lögmál viðast hvar i
fjölmennum löndum en hér á Is-
landi, þar sem bókmenntaleg
yfirvöld voru svo að segja að
gera þjóðina ólæsa með sifelld-
um fyrirmælum um hvað væru
bókmenntir og hvað ekki. Læsir
menn kusu þá að leyna lesefni
sinu og Alister MacLean seldist
i 10.000 eintökum ásamt Guð-
rúnu frá Lundi, meðan „viður-
kennd” skáld, sem menn þóttust
lesa, hreyfðust ekki i búðum, —
bók eftir bók — og lagerar bóka-
forlaganna voru byrjaðir að
minna á hafnarmannvirki,
fremur en bókageymslur.
Höfundarnir drógu fram lifið á
smávægilegum styrkjum og
mærðarlegu lofi, en ekki rit-
launum.
En hvað um það, nú er þetta
að breytast, og er það helzt til
marks um það, að nú hefur t.d.
bókin Eftirþankar Jóhönnu eftir
Véstein Lúðviksson verið lögð
fram til bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs, en sú bók
hefði fyrir örfáum misserum
verið talin eldhúsróman — og er
það sem betur fer, læsileg bók
og vel skrifuð, enda hefur hún
mælzt vel fyrir hjá þjóðinni,
sem nú er að byrja að átta sig
aftur á þvi að islenzka bókin er
ekki dauð með öllu.
Örninn er seztur
örninn er seztur er vel skrifuð
bók og birtist á islenzku i ágætri
þýðingu Ólafs Ólafssonar, lög-
fræöings, og hefur hann greini-
lega lagt mikla vinnu i þýðingu
sina.
I bókinni greinir frá þvi, með
hvaöa hætti þýzku nazistarnir
reyndu aö ræna Churchill for-
sætisráðherra Breta á striðs-
árunum. Ætlun Hitlers var aö
láta leyniþjónustu hersins, und-
ir yfirstjórn Canaris, ræna
brezka forsætisráðherranum
eða myrða hann, með likum
hætti og Mussolini var bjargað
úr fangelsi bandamanna meö
fifldjarfri árás þýzkra úrvals-
sveitar.
Sjötta nóvember 1943 fékk
Heinrich Himmler dulmáls-
skeyti i skrifstofu sina i Prinz
Albrechtstrasse i Berlin. t
skeytinu stóð einfaldlega, að
örninn væri seztur. Þetta
merkti, að fámenn sveit þýzkra
fallhlifarliða hefði lent heilu og
höldnu i Norfolk og væri reiðu-
búin aö handtaka Winston
Churchill, sem ætlaöi að dvelj-
ast þar á áfskekktu sveitasetri
yfir helgina i 10 kilómetra fjar-
lægð frá ströndinni.
Frá þessum atburðum greinir
bókin á svo spennandi hátt, að
menn leggja frá sér önnur verk
til þess að lesa bókina til enda.
Jack Higgins
Höfundur bókarinnar, er 46
ára gamali Iri, Jack Higgins,
fæddur á Norður-Irlandi. For-
eldrar hans voru mótmælendur,
en frændur hans nákomnir
kaþólskir. Higgins stóð þvi sin-
um fætinum hvorum megin i
átökunum, sem þá voru hafin
fyrir löngu, og eru hvað höröust
nú milli þessara trúflokka i
heimalandi hans. Æska hans
var þvi hvergi nærri friðsæl,
hvorki i trúarlegum efnum né
pólitiskum, og má viða finna þvi
staö i bókum hans, hvers konar
Iri hann er.
Higgins fluttist með foreldr-
um sinum til Yorkshire á Eng-
landi. Framan af ævi stundaði
hann margskonar störf, þar á
meðal hermennsku i þrjú ár i
Konunglegu riddaraliðssveit-
inni. Einhvernveginn tókst hon-
um þó jafnframt aö krækja sér i
lærdómsgráöur við Lundúnahá-
skóla i félagsvisindum og
félagssálarfræði. Hann er nú
heimsþekktur skemmtisagna-
höfundur, og var unnið að kvik-
myndagjörð árið sem leið eftir
þremur af skáldsögum hans:
„Grimmur óvinur”, heitir ein,
„Bæn fyrir þeim, sem deyja”,
heitir önnur og sú þriðja er ein-
mitt þessi, sem hér birtist á is-
lenzku: „Orninn er seztur”.
Lesningin og frásögnin
Jack Higgins segir sögu sina i
rannsóknastil, en dregur þó
fram skáldlegar myndir, eins og
Irum virðist oft svo eiginlegt,
eins og við þekkjum t.d. úr irsk-
um leikbókmenntum. Textinn
ber i sér fleira en viðburði, hann
ber með sér veðurfar lika, ár-
ferði og gróðurfar, og svo auð-
vitað náttúru landsins alla og
umhverfi. Tekst Higgins með
þessum hætti að gera bókina svo
raunverulega, að lesandinn er
ósjálfrátt hættur að vera hinn
dagfarsprúði maður á inniskóm
eftir erfiðan dag. Hann er her-
maður, njósnari og flugmaður,
og hann fellur til jarðar i fallhlif
gegnum ógnandi myrkrið, þar
sem válegir atburðir munu ger-
ast.
En nóg um það.
Sem frá var greint i upphafi,
hefur stór hluti heimsbók-
menntanna farið framhjá Is-
landi i gerningaveðri fagurra
bókmennta. Sögur, sem hafa
selzt og verið lesnar i milljóna-
upplögum erlendis hafa þótt
ómerkilegar, og á tslandi var til
skamms tima hæðst að erlend-
um ráðherrum og forsetum,
sem lásu reyfara og aörar
spennandi sögur. Þóttu fremur
einkennilegir menn til þess að
setja yfir lönd, samanber Willy
Brant, H.C. Hansen. og De
Gaulle. Spennandi bækur, hvort
heldur það voru nú skýrslur úr
styrjöldum, eða sögur af merki-
legum atburðum hafa þannig
farið framhjá Islandi að mestu,
að ekki sé nú minnzt á reyfara
og sögur af afbrotum og lög-
reglu.
Hér skal ekki lagt neitt mat á
gildi bókaflokka yfirleitt, en þó
freistast maður til þess að halda
það, aö bókin, bókaútgáfan og
ritstörfin i iandinu eigi allt sitt
undir þvi að bækur séu lesnar,
en hrannist ekki upp. Bók-
menntir þrifast ekki i kjöllurum
bókaforlaga, þar sem daglegum
rekstri er haldið uppi með leyni-
legum útgáfum á léttmeti. Sam-
band skálda og lesenda verður
að vera i lagi — og nú visar
margt til þess að svo sé aftur að
verða, sem betur fer. Bendir
þessi bók, örninn er seztur og
reyndar margar fleiri, sem nú
koma i vönduðum útgáfum, ein-
dregið til þess að svo sé.
Jónas Guömundsson
9

Úrvalsvörurnar frá Marks & Spencer
FÁST HJÁ OKKUR
Fatnaóur á alla fjölskylduna.
Vörurnar, sem eru þekktar og römaóar
um viöa veröld.
Framleiddar undir strangasta gæóaeftirliti.
DOMUS Lauda\cdi 91
GEFJIJJV Auslurstræfi
KEA Vöruhús
Kaupfclögin