Mánudagsblaðið - 13.12.1948, Qupperneq 5

5
Má^ad?t£ar 13i;iD^semtí?r 194&.
JI'J'i'JHinm,lllH.1 lUWPÍi iivw ■'
MÁSTJBAGSBLAÐJÐ
■CTT"-ir

t nrr*mx« :
Vigfús Sigurðsson: Um
þvert Græniand með
kapt. I. P. Kock 1912—
1913. Ársæll Árnason.
Vigfús Grænlandsfari hefur
nú sent' frá sér bók þá er hann
byrjaði á fyrir rúmum þrjátíu
árum, sbr, hefti það er Fjall-
konuútgáfan (Einar Gunnars-
son gaf út árið 1916, og er
samnefnt titli þessarar bókar
er um ræðir.
Ferðasagan er spennandi af-
lestrar, auk þess að vera fróð-
leg, en þó eru all átakanlegir
kaflar í henni, og er síst að
undra þó að svo sé. Vigfús var
eini íslendingurinn er var með
í för Kochs yfir Grænlands-
jökla, og var það í fyrsta skipti
sem íslenzkur maður tók þátt 1
rannsóknarleiðangri um heim-
skautalönd. Koch hafði íslenzka
hesta til ferðarinnar, og segir
frá því í bókinni er þeir félagar
urðu m. a. að felia síðasta hest-
inn.
Hér skal ei frekar rakið efni
bókarinnar til að taka eigi þá
ántégju frá lesendum, er hún
veitir með éiginn lestri. Þetta
er í fám orðum sagt góð bók
og eiguleg, prýdd mörgum
myndum, og virðist útgefandi
ekkert hafa til sparað að gera
hana sem bezt úr garði.
Það vill svo til að ferðasaga
þessi kemur út á' vegum tveggja
útgefenda, því að ferðasaga J.
P. Kochs ér lika komin út í þýð-
ingu Jóns Eyþórssonar, en hana
hef ég eigi séð.
St. R.
Einar Ól.Sveinsson:
Landnám í Skaftafells-
þingi. Skaftfellingafélag-
ið gaf út.
Bók þessi er bundin við Skafta
fellssýslur eins og nafnið bendir
I
a-
! til. I henni eru skemmtilegir
kaflar svo sem um papa, þá
fóstbræður Ingólf og Hjörleif,
átrúnað og margt margt fleira.
Ritháttur Einars er skýr og
skilmerkilegur, og auk þess að
vera glöggur fræðimaður er
hann einnig samvizkusamur,
varfærinn og natinn, en það eru
þeir kostir beztir er fræðimann
prýða.
St. R.
Kviður Hómers:
Bókaútgáfa Menningarsjóðs
hefur sent frá sér kviður Hóm-
ers II. bindi. Odysseifskviða. —
Fyrra bindið: Ilionslcviða er
væntanlegt á næsta ári, einnig
á vegum Menningarsjóðs.
Það er nú rúm öld liðin síðan
að Sveinbjörn skólakennari Eg-
isson sneri þessu mestaraverki
isson sneri þessu meistaraverki
úr frummálinu (grísku) á ís-
óbundnu máli í boðsritum Bessa
staðaskóla á árunum 1829—'40,
en Sveinbjörn mun á síðari ævi
árum sínum hafa endurskoðað
þýðinguna og hreinskrifað eitt-
hvað af henni, og við það hand-
rit mun Sigfús Blöndal hafa
stuðzt er hann gaf hana út
árið 1912. En í bundau máli var
hún útgefin af Bókmenntafélag-
inu árið 1854.
Nú mun hinsvegar hafa kom
ið í leitirnar frumhandrit Svein
bjarnar sjálfs, með breytingum
hans, og eigum vér þá þetta
gullaldarrit grískra bókmennta
á prenti eins
skildi við það.
Dæmdur til dauða
iírurpið:
..Óvænl heim§ókti**

S'uzuld, fyrrverandi forsætis-
ráðherra Japans, biður nú af-
töku sinnar fyrir stríðglæpi.
Jarðskjálítar
í Meikó
Jarðskjálftar hafa undanfarið
verið í Mexikó og hafa margir
slasazt, en einn maður beðið
i 11;
bana.
Kippirnir voru mjög harðir
og hafa hús bæði fallið og
skekkzt,. Hjúkrunarlið er komiðj
á vettvang.
og þýðandinn
stjóni
Um Hómer og verk hans hef-
ur mikið verið ritað, — fyrr og
síðar í flestum menningarlönd- |
Um heims, — og hafa fræði-
menn eigi ávalt verið á einu
rriáli um einstök atriði verka
hans. Hefur þar margt skrítið
verið dregið i dilk, en hér skal
ei út í þá sálma farið. Allir eru
þó sammála um að kviður Hóm- j,
ers scu sígilt listaverk. En fyrir
kvað? Fyrir efnið öðru fremur.
Fyrir töfrum þrungna speki.
fyrir hreinleika og æskubrag.
Fyrir inn mikla lífsþrótt er í
| þeim felst. Fyrir okkur Islend-
inga sökum málsmeðferðar þýð-
andans, og m. m. fl.
Kviður Hómers hafa af bók
menntafræðingum verið taldar
frumburður grískrar — og einn
ig evrópskra, — bókmennta, og
þýðing Sveinbjarnar þrekvirki,
og eitt höfuðrit í íslenzkum
bókmenntum á 19. öld.
Til útgáfunnar hefur vefið,
vandað eftir föngum, margar
myndir prýða hana, og bandið
er gott. Þeir Kristinn Ármanns-
son yfirkennari og dr. Jón Gísla
son hafa búið útgáfu þessa til
Joseph Clark Gren-, aðstoðar- prentunar. Er eigi höndum til
Ht&aríJii rá 'iitrra Banda ,"4' hennar kastað, og er það að von
eana. gcgrir MarJalk. • ,um_
laaðau lía.rs&u?! sitar þing S. Þ.,
í Par-:s. I -Stefáa Raín.
LvóræiM
Maður að nafni Olliver
Ziegler 9 Pittsburgh í Banda-
ríkjunum var fyrir nokkru rænd
ur af tveimur mönnum. Skýrði
hann lögréglunni svo frá, að
annar liefði verið klæddur í
samfer-ting og hinn í smoking.
Síðastl. laugardagskvöld
var leikið í útvarpið leikrit-
ið Óvænt heimsókn, undir
stjórn Vals Gíslasonar. Gall-
ar á framsetningu þessa leik
rits eru margir, en þeir eru
mestmegnis að kenna þeim
óþolandi aðbúnaði, sem Ríkis
útvarpið hefur á að skipa í
þessum efnum sem öðrum.
I fyrsta lagi virðist svo sem
ekki sé yfirleitt til músík,
sem leika é undir leikritinu
bæði til þess að þyngja áherzl
ur þess sem leikarinn segir
og á öðrum stöðum mýkja
radda áhrif þeirra. Erlendis
er það álitið nauðsynlegt að
,,áhrifamúsík“ (ef svo má
að orði komast) sé notuð
með leikritum, sér í lagi þeg-
ar um verk er að ræða þar
sem leikarar sýna miklar
geðshræringar. Á þessu verð-
ur að ráða bót þar sem v'tað
er að mikill fjöldi lands-
manna hlustar á þessa þætti.
I öðru lagi er notkun hljóð
nema.ns. Það fer ekki hjá því,
að þegar margir leikarar
taka þátt í leikriti þá verða
sumar raddirnar nærri óskilj
anlegar, þvöglulegar og eins-
konar óskiljanlegt tunnu-
hljóð myndast sem hefur af-
ar leiðipkg áhrif. Þetta hlýt-
ur að vcra hljóðnemanum að
kenna en ekki einstökum
tækjum, því ég hef rætt við
marga sem hafa sömu sögu
að segja.
I þriðja lagi vantar flest
tæki til þess að túlka hin
ýmsu hlióð, svo eem hurðar-
skelli, fótatak og þvílíkt. Þó
til sé sími og líkaa af hurð
Framhald af 4. síðu.
vsrja sig cg aSra, sem sótt er
á ólög'iega. Það er því aðeina
ágengis-, oíbeldis- og ágirnd-
arófriður, sem er illvirki undir
hvaða yfirskyni, sem hann er
hafinn. Varnarófriðurinn er
aftur á móti heilög skylda.
Mór liefur þótt rétt að
brydda uppá þessu á ný, nú í
kvöld, er verið :r að minnast
þess, er vér fengum sjáifstæði
vort aftur, og ekki sizt vegna
þess að nú sýnast einhverjir
vera farnir að sjá skimu í þessu
máli og sköja, að vörn sjálf-
stæðisins verði ekki byggð á
pappírsgögnum. Er forsætisráð-
herrann fyrir skömmu kom úr
utanför frá viðræðu við for-
sætisráJhcrra Norðurlanda, en
þar bar hervarnir á góma,
spurði blaoamaður hanr, um
hermál íslands. Lét forsæt-
isráðherrann þá á sér skilja,
að hug3anlegt væri að svo gæti
fp.rið að hafa yrói uppi hervarn
ir hér á landi í einhverri mvnd
Eg get þess, að þetta mál hef-
ur aldrei fcorið á góma miir
aún og ráúherrans, svo e&k'
er það af þnm sckum að ég
tek þetta mál upp aftur. Eg
tek það upp af því, að ég veit
að hervarnir eru nauðsynlegar
til þess að vernda sjálfstæðið.
Ef menn gera það af hcilum hug
og öllum mætti, er til kemur,
þá :r sjálfstæðinu vel borgið
þótt við verðum sigraðir, svo
að það jafnvel muni verða ó-
skert í hugum þeirra af kyn-
stofni vorum, sem eftir kunna
að lifa og í hjörtum niðja
þeirra, unz það xís upp aftttr
traust og giæsilegt. Gamall
maður, sem nú er löngu lát-
inn, en ég þekkti manna bezt,
kvað svo:
Standi fyrr í einum eídi
allur barmur þessa lands
en það luti annars veldi
eða kúgun harðstjórans;
fyrr skal hyrr um rjáfin rjúka
og rofin hrynja í tóftirnar,
brend til ösku fjöllin fjúka
og flæða yfir rústirnar.
Guð blessi föðnriand vort og
varðveiti börn þess. aiin og ó-
a’.in, við frelsi og frið.
og dyi'aumbúnaði, sem notuð
eru við slík tækifæri þá ættu
magnaraverðir að hafa heyrt
að þessi hljóð eru óeðlileg í
útvarpi, jafnvel þó venjuleg-
um dyrum yrði skellt. I
bandarískum útvarpsstöðv-
um eru notuð tæki sem fram-
leiða þessi hljóð þannig að
þau virðast eðlileg fyrir
hlustendum. T. d. veit ég til
þess að venjulegt ljónsöskur
er ekki hægt ð nota í útvarp
heldur verður að framleiða
það með til þess gerðum vél-
um.
Um leikritið sjálft er þ?.ð
að segja að það var alltof
langt. Of margar endurtekn
ingar. Fimm eða sex sinnum
lýsti Valur t. d. ungu fögru
stúlkunni með brúnu augun,
sem hafði framið sjálfsmorð.
Mörg önnur atriði voru einn
ig of oft endurtekin. Útvarps
leikrit eiga að vera stutt,
nema þau séu framhaldsleik-
rit. Mörgum kann að hafa
fundizt það dálítið of sósial-
istískt.en um ,það skal ekki
dæmtr.
. Leikendur voru mjög sæmi
legir og nokkrir, báru af.
Fyrst má nefna þá Brynjólf
og Val, sem hvor um sig
skiluðu hlutverkum sínum
vel og sköpuðu í hugum
manna eftirminnilegar and-
stæður. Einar Pálsson lék
hlutverk Erics og er auðséð
að hér cr um mjög efnilegaa
útvarþsleikara að ræða.
Kæruleysið í rödd hans í
byrjun lciksins tókst einkar
vel en hin grátklökkva játn-
ing hans síðast sannarlega
„sló í gegn“. En þó virðlst
hér eins og fyrr að hljóð-
neminn gæti ekki tekið ncyu
.’cl hina breytilegu rödd
lians. Líkt má segja um
Brynjólf. Róbert Arnfinns-
son lék Croft og gerði það
mjög skcmmtilega. Regína
Þórðardóttir fór með híut-
verk móðurinnar, Cybil, og
túlkaði hlutverk liinnar óbil-
gjörnu konu á skilningsrík-
an hátt. Hildur Kalmann lék
Shila, en gerði það. ekki vel.
Leikur hennar var daufur og
þróttlaus þótt hlutverkið
gæfi tilefni til mikilla radd-
brigða. Þar sem ungfrú Kal-
mann er efnileg leikkona þá
urðu þetta dálítil vonbrigði.
Að endingu þetta. Útvarps
ráð, sem eitt á skilið ailar
skammir fyrir lélega dag-
skrárskipun, ætti að sjá
sóma sinn í að hafa fleiri
leiluit á viku og skemniíi-
legri. A. B.
Með herkf-
isssitt hef^É þa$
BandaríkjamaSur skýrði ný-
lega læknum sínum frá því, ?ð
hann hefði skotið sig í kviðir.ti,
til þess að draga hugnnn frá
íaanpinu.