Tíminn - 06.04.1977, Blaðsíða 8

Tíminn - 06.04.1977, Blaðsíða 8
8 Miðvikudagur 6. aprfl 1977. Varplandið a6 Mýrum I Dýrafirði. Gisli Kristjánsson: Æðarræktarf élag íslands Hvernig stóð á þvi, aö þú, sem alinn ert upp fjarri æöarsvæö- um og varpstöövum æðarfugls, geröist hvatamaöur aö þvi, aö efnt var til félagsskapar um æöarrækt? Þessari spurningu hefur verið beint til min, bæði um þær mundir er Æöarræktar- félag Islands var stofnaö áriö 1969, og nýlega aftur, þegar félagiö geröi mig aö heiöursfé- laga. Þvi er til aö svara, aö allt frá æsku hefur fuglalifiö i hinni frjálsu náttúru — fauna þessa viös á landi okkar — ætiö veriö mér sérstaklega hugstætt og hrifnæmi vakið meö mér, hvort sem verið hefur hrafnagarg og snjótittlingatist aö vetri eöa svanasöngur og samsöngvar allra fugla himinsins að vori. Þessir tönar I riki náttúrunnar voru mér kærir og ljúfir jafnt um stutta vetrardaga, þegar færa skyldi smáfuglunum-moö úr stalli, og um ljúfa sumar- morgna þegar smalastúfurinn rölti á eftir kviánum, öslandi morgundöggina, biðandi eftir þvi aö reykirnir stigu frá strompum bæjanna og vottuðu, aö nú væru konurnar vaknaöar og heföu dregiö taöflögumar fram úr hlööunum og kveikt eld- inn til þess aö undirbúa árbit- inn. A meðan þessa var beöiö skemmti hrossagaukurinn meö trillum sinum, spóinn vall sinn graut á næsta leiti og smá- fuglarnir tistu i næsta nágrenni, eöa biöu meö ánamaöka I nefj- um eftir þvi aö fóöra afkvæmin I hreiörunum, máske lika þau, sem ég var að gefa smjörklfp- una, er ég haföi meö aö heiman til þess að næra ungana. Þaö var svo gaman aö blistra og fá þá alla, 6 i hóp, til aö glenna upp gininog gleypa svo þaö, er þeim var fært. En áhuginn fyrir æðarfugli? — Jú, ég komst aö raun um þaö siöar, aö æöarfuglinn haföi um allar aldir lagttildún i hlýj- ar sængur. Hann Kristján afa- bróöir minn og Jóhanna kona hans áttu eina slika, óviöjafnan- lega, létta og hlýja. Enn siöar vissi ég, aö um langt skeiö höföu islenzkir námsmenn á erlendri grund haft æöardún að heiman sem farareyri og sem fram- færslueyri. Þaö var gjaldeyrir þeirra tima og svo mætti enn vera og veröa, þjóö okkar til framdráttar m.a. i viöskiptum viö útlönd. Sitthvað af þessum fyrri tiöar fyrirbærum hefir vist veriö for- senda þess, aö á árunum frá 1948, og siöan lék mér hugur á aö kanna hvaö gera mætti til þess aö efla stofn æðarfuglsins i forsjá manna. Um hvatningu og athafnir á þvi sviöi, frá minni hálfu, má lesa I Frey áriö 1968, þar sem gerö er grein fyrir viö- leitni til aö unga út æöareggjum og ala upp æöarunga I forsjá manna til þess, ef veröa mætti, aö hamla gegn þeim afföllum, sem ráðandi voru vegna ágengni vargfugla og meindýra i varplöndum á vaxtarskeiöi æöarunga. Misheppnuð viöleitni á þessu sviöi var gerö á Reyk- hólum vorin 1956 og aftur 1957, en vel lukkuö framkvæmd aö Hliöartúni I Mosfellssveit, undir minni forsjá, áriö 1963. Um þessi atriöi má lesa i nefndri grein minni i Frey og annarri I sama blaöi eftir Halldór Vigfús- son, tilraunamann á Keldum. (Sjá FREY bl. 295-309, LXIV árg. 1968). Æðarræktar- félagið stofnað Svo bar viö i nóvember 1968, aö til min hringdi leikbróöir og ágætur félagi frá æskuárunum, Sæmundur Stefánsson frá Völl- um, og spuröi hvort hann og HelgiÞórarinsson, bóndi i Æöey i Isafjarðardjúpi, mættu sækja mig heim til þess aö ræöa um verndun og ræktun æðarfugls. Auövitaö játaöi ég þeirri heim- sókn. Erindið var aö grennslast um hvort ég vildi gerast aöili með þeim aö undirbúningi aö stofnun æöarræktarfélags. Gæt- um viö, i' félagi viö marga aöra áhugamenn um verkefni þetta, stutt að eflingu æöarstofnsins við Islandsstrendur og nytja hans til gagns fyrir þjóöina, og þá varpbændur sérstaklega, vildi ég vist fallast á aö prófa. Næst var svo aö kynna sér at- hafnir sams konar félagsskap- ar, sem stofnaö var til viö Breiöafjörö og starfræktur var þar á árunum eftir 1880, en til hans var stofnað af Pétri Egg- erz, afa Sæmundar Stefánsson- ar. í dagfari manna um þær slóöir kvaö félag þaö hafa verið nefnt „Vargafélagiö”, vafalaust af þvi, aö þá eins og nú á tlmum voru ýmsar verur I dýrariki landsins ágengar og illvigar i garö æöarstofnsins. Þar var þá Arni G. Pétursson, ráöunautur Æöarræktarfélags tslands. ekki m inkur, en þa ö var ref ur og svo svartbakurinn. Svo leið áriö og kannaöar voru forsendur félagsstofnunar. Þann 29. nóvember 1969 komu svo saman um 30 manns i Bændahöllinni i Reykjavik, til fundar I þeim tilgangi aö stofna Æöarræktarfélag Islands. Stjórn var kosin og störf hafin. En spurningin var eins og hjá Matthiasi foröum: „Hvar skal byrja, hver skal standa?”. Verkefnin lágu framundan. Minkur, og einkum mávfugl, herjaöi á æöarbyggöir, refur I litlum mæli en hrafn sums staö- ar illvigur. Þessu þurfti með einhverjum ráöum aö afstýra. Þegar æöarunginn hverfur i hit- ir vargfugls og rándýra, gengur stofnin til rýröar. Hér var eitt þeirra atriöa, sem I fyrstu röö kom á starfs- skrána. I ööru lagi var þaö svo markaösvaran, — æöardúnninn — sem um ár og aldir hefur ver- iö eftirsóttur. Hann var um þetta leyti I öldudal, fyrst og fremst vegna þess, aö mannafli varnaumureöa litt fáanlegurtil þess aö hiröa hann og verka á viðeigandi hátt svo aö hann gæti taliztágætmarkaðsvara. Vegna ófullnægjandi verkunar dúnsins hafði hann hrapað i áliti á er- lendum markaöi og hér þurfti vissulega úr aö bæta. Um sömu mundir var aö visu viöleitni sýnd til þess aö leysa af hólmi grindina og hrælinn, meö þvi aö móta vélrænar starfsaöferöir, en uppfinning og betrun sliks búnaöar tekur sinn tima, jafn- vel þó aö verki sé snillingur til slikra athafna sem hér hefur verið en þaö efni allt er nægilegt I sérstaka grein. Nú, og svo hlaut aö veröa aö koma á stefnuskrá aö leita leiöa til þess aö skipa æöardúni til vegs, og meta og stimpla hann sem gæðavöru, en rammi um þá starfsemi var enginn til. Einnig þaö skyldi móta. Og svo var ekki nema eölilegt, aö á þessu sviöi væri leiöbeininga þörf til þess aö lyfta öllu fyrirtækinu upp úr öldudalnum. Markmiöiö hlaut hér aö veröa aö fá ráöu- nautaþjónustu. Verkefni félagsins Auövitaö var ekki nóg aö stofna félag. Félag er framtak nokkurra eöa margra einstakl- inga, er vilja vinna aö ákveön- um störfum, aö ákveönum markmiöum, og ég ætla aö segja megi meö sanni, aö hér hafi verið vel aö verki þau 8 ár, sem liöin eru siöan Æöar- ræktarfélagiö var stofnað. Og framundan eru ærin verkefni. En hvaö hefur þá náöst? Um þaö má spyrja og nokkru má svara. Dúnninn Brýnt er nú fyrir öllum, sem taka dún úr hreiörum aö hiröa um hann eftir beztu getu. Litiö eitt er nú hreinsað hjá framleið- endum. Meginhlutinn er sendur á dúnhreinsunarstöö Sambands Islenzkra samvinnufélaga. Þar er hann þurrkaöur og hreinsaö- ur i vélum, sem Baldvin Jóns- son hefur fundiö upp og um undanfarin 30 ár veriö aö bæta og betrumbæta. Svo segir einn fremsti æöardúnsframleiðandí okkar nú, aö ef ekki væru vélarnarhans Baldvins, til þess aö hreinsa dúninn, þá mundi lit- iö af æöardúni hirt og hreinsun hans sem markaösvöru litil eöa engin. Eitt af fyrstu verkum félags- ins var aö hlutast til um aö sett yröu lög og fyrirmæli um dún-

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.