Tíminn - 24.12.1977, Qupperneq 12

12
Jólablað 1977
Einn merkasti prestur alda-
mótaáranna er án efa séra Bjarni
Þorsteinsson á Hvanneyri I Siglu-
firöi, sem einkum er kunnur á
vorum dögum fyrir þjóöiagasafn
sitt, sem eitt sér væri nægjanlegt
til þess aö halda nafni hans á lofti
meöan fólk lifir f landinu.
Séra Bjarni Þorsteinsson óist
upp á efnalitlu heimiii, brauzt
gegnum skóla og reyndist af-
buröanámsmaöur.
Hann þjónaöi Siglfiröingum allt
frá þvi hann vígöist þangaö
ungur, nýútskrifaöur prestur og
hann gegndi prestakallinu f nærri
þvi hálfa öld.
Þaö er auðvitaö unnt aö fara
ýmsar leiðir til þess að minnast
merkra manna í blaöagreinum.
Rita má lærðar greinar eftir
heimildum: leggja hinar köldu og
gráu staöreyndir á boröiö og þaö
má leita til þeirra er þekktu þá
vel og það var sú leiö er viö völd-
um, fengum Jón Kjartansson,
forstjóra til þess aö rifja upp
kynni sin af séra Bjarna en þótt
Jón Kjartansson hafi nú búiö i
Reykjavik um nær tveggja ára-
tuga skeið þá er hann enn fyrst og
fremstSiglfiröingur, enda fæddur
þar, uppalinn og öllum hnútum
kunnugur.
1 .1* 3

Viö skrifboröiö. Viö þetta borö
samdi séra Bjarni og ritaöi niö-
ur ódauöleg verk sin i hljómlist
og sögu. Hann hlaut marghátt-
aöa viöurkenningu fyrir verk
sin, heiöursmerki og prófess-
orsnafnbót, auk annars, en mest
er um vert aö verk hans lifa i
tónlist okkar og fræöi hans eru
ómissandi hluti af bókmenntum
okkar.
<3
stundaö nám sitt einkar vel og
samvizkusamlega.
En þetta á ekki aöeins viö um
fyrstu veturinn hann hélt upp-
teknum hætti öll árin I Latinu-
skólanum, en þaðan útskrifaöist
hann 1883 með hárri einkunn (1.
eink. 98 stig).
Það eru ekki einsdæmi aö fá-
tækir námsmenn hafi lagt sig alla
fram og hafi stundaö nám sitt vel.
Hitt er merkilegra hvað Bjarna
við kemur, hann tekur mjög mik-
inn þátt i félagslifi skólapilta
þennan tima en félagslif var með
miklum blóma um þær mundir.
Einkum mun Bjarni hafa tekiö
þátt I söngfélagi skólapilta og
stúdenta og fyrr en varöi var
hann orðinn stjórnandi söng-
félagsins.
HANN FERMDI M1
Jón Kjartansson segir frá séra Bjarna Þorsteinssyni á
Siglufirði i samtali við blaðið
Jón Kjartansson man séra
Bjarna vel, þrátt fyrir aldurs-
muninn og metur hann mikils.
Jón varð góðfúslega viö þeirri ósk
aö segja okkur frá þessum látna
sveitunga sinum og sálusorgara.
Jón kynntist séra Bjarna vel, var-
fermingarbarn hans og svo haföi
móðurafi Jóns. verið prestur á
Siglufiröi og samgangur var milli
heimilanna.
Þó vill Jón Kjartansson taka
það fram aö hér er stiklað á stóru
og stuözt við minningabrot, og
vera kann að ekki komi öll kurl til
grafar um þennan merka prest.
Æskudagar
— Séra Bjarni Þorsteinsson var
ekki fæddur á Siglufiröi eins og
margir halda og var ekki einu
sinni Norðlendingur, þótt Siglu-
fjörður yrði svo sterkt tengdur
nafni hans siðar á ævinni.
Séra Bjarni var fæddur 14.
október árið 1861 að Mel i Hraun-
hreppi á Mýrum og voru foreldr-
ar hans hjónin Þorsteinn bóndi á
Mel og siðast i Bakkabúð I
Reykjavik, Helgason, Brandsson-
ar og kona hans GuC|ay Bjarna-
dóttir, bónda og skipasmiös I
Straumfirði á Mýrum, Einars-
sonar, en hún var alsystir séra
Jóns Straumfjörös i Langholti.
Sem fram kemur þá er 19. öldin
þá rúmlega hálfnuö en hún reynd-
ist mörgum Islendingi erfiö sem
mönnum er kunnugt, en eigi að
siður skilaöi hún þjóðinni mörg-
um manndómsmanninum, og
meðal þeirra var séra Bjarni.
Húsakynni á Mel á Mýrum voru
sjálfsagt svipuð og gerðist á þess-
um árum. Börnin voru mörg og
það hefi ég fyrir satt að þau Þor-
steinn og Guöný hefðu verið sér-
lega ástrikir foreldrar. A heimil-
inu rikti kærleikur og sérstök um-
hyggja fyrir börnunum.
Þau voru fátæk/en fátætin var
örðugur þröskuldur á þeim tima
og úrræði til frama voru fá.
Æskuár Bjarna liða þvi á
svipaðan hátt og hjá meginþorra
islenzkra barna. Byrjað var að
hjálpa til viö bústörfin strax og
kraftar og vit leyfðu siðan var lif-
ið þrotlaus vinna, vetur, sumar,
vor og haust.
Mjög snemma mun hafa bloss-
að upp mikil þrá hjá Bjarna að
brjótast til mennta. A heimilinu
var mikið lesið, sungið og skrafaö
og þá fæðast draumarnir oft.
A þessum árum komu fyrst
fram óvenjulegar gáfur Bjarna
Þorsteinssonar. Hann lærði
heilan sæg af ljóðum og lögum.
Þurfti hann ekki að heyra lag
nema einu sinni til þess að kunna
það og muna.
Undirbúningur undir
skóla
Sem áður sagði voru efni hjón-
anna á Mel litil en þrátt fyrir allt,
þá tókst þeim að koma þessum
vaska og efnilega syni sinum til
mennta. Þau nutu til þess að-
stoðar og munaði þar mest um
fornvin þeirra séra Guömund
Einarsson á Breiðabólstað á
Skógarströnd en hann var faöir
Theódóru Thoroddsen konu Skúla
Thoroddsen.
Séra Guðmundur Einarsson
(1816-1882) gekk i Bessastaða-
skóla og útskrifaðist þaðan 1838
og hafði á fæðingardegi konungs
fengið verðlaun fyrir iðjusemi.
Séra Guðmundi er lýst sem
Skipulag Siglufjarðar, eins og
séra Bjarni Þorsteinsson gekk
frá þvi. Þetta er einhver fyrsti
skipulagsuppdráttur sem gerð-
ur er fyrir bæ hérlendis og er
enn i fullu gildi
miklum búhöldi og gáfumanni og
hann var skáldmæltur og samdi
ýmis rit.
Guðmundur tók Bjarna Þor-
steinsson til sín og kenndi honum
undir skóla og var sagt að þar
hafi farið saman frábær kennari
og afburða nemandi og að afloknu
náminu hjá séra Guðmundi
Einarssyni, settist Bjarni i
Reykjavikurskóla eftir að hafa
staðizt þar inntökupróf eins og þá
tiðkaðist.
Ýmsir telja að dvölin með séra
Guðmundi og á heimilinu á
Breiðabólstað hafi haft mikil
áhrif á þroska Bjarna Þorsteins-
sonar.
Þetta var sérstakt menningar-
heimili. Þarna sér Bjarni fyrstu
nótnablöðin — prentaðar nótur og
hann kemst i merkilegar bækur.
í Latinuskóiann
Hann var á Breiðabólstað til
vors 1877 er hann tók prófið og
settist i skólann þá um haustið.
Bjarni reyndist frábær náms-
maður. Til er vitnisburður um
hann eftir vetrarlangt nám i
skólanum. Er hann talinn þar af-
burða námsmaður og hefur hann
Meðfram skólanáminu lagði
hann stund á hljóðfæraleik, nam
m.a. hjá Jónasi Helgasyni og var
meölimur f söngfélaginu Hörpu.
Má því segja að gyðjur mennta
og söngs hafi leitt hann hvor við
sina hönd á skólaárunum.
Skólaganga Bjarna Þorsteins-
sonar var ekki átakalaus.
Fátæktin var örðugasti
þröskuldurinn eins og hjá svo
mörgum skólasveinum. Þraut-
seigjaBjarna og áhugi náðu samt
að fleyta honum yfir erfiðleikana
sem virtust þó á stundum vera al-
veg óyfirstiganlegir.
Bjarni Þorsteinsson varð
stúdent árið 1883 sem áður sagði.
Varð hann þriðji efstur yfir skól-
ann á stúdentsprófi.
Hann var ekki ráðinn í hvað
hann ætlaðist fyrir, og það liðu
þrjú ár og fékkst Bjarni við
kennslu skrifstofustörf og þing-
skriftir á þeim tima.
Þingskrifari og sýslu-
skrifari á Kornsá
1 starfi sem þingskrifari kynnt-
ist Bjarni Lárusi Blöndal sýslu-
manni á Kornsá í Vatnsdal. Svo
semst með þeim aö Bjarni ræðst
(bctáZt
S fe.

i
M—

3z

(M* 4.’ /

Sf/nishorn nf nólniiskrifI srrn lljnrnn horsln