Tíminn - 24.12.1978, Síða 8

8
Sunnudagur 24. desember 1978
Byggt og búið
í gamla daga
Lítum á „Arbæjarsafn” Jóta
— Den gamle by i Arósum. Hug-
mynd kom fram um máliö,
varBveizlu gamalla húsa, og var
nefnd skipuB áriB 1907.
Máttarstólpi i henni var
maBur aB nafni Peter Holm,
ötull mjög og áhugasamur,
studdur vel af samnefndar-
mönnum sinum o.fl. fólki. AriB
1908 var fyrsta gamla bygg-
ingin keypt, veglegur „kaup-
mannsgarBur” frá dögum
Kristjáns konungs fjórBa. Atti
aB rffa húsiB til grunna, þegar
nefndin náBi i þaB. 1 seinni tiB
var húsiB oft nefnt „borgar-
stjóragarBurinn” (Borgmester-
garden), þvi allmargir borgar-
stjórar hiffBu búiB i þvi. Nú var
húsiB vandlega skoBaB, siBan
rifiB, flutt og endurbyggt á
landssýningarsvæBi i Arósum
áriB 1909. ÞaB var meB hús-
búnaBi frá timabilinu 1600— um
1850. SkoBuBu þaB um 100
þúsund gestir.Eftir sýninguna
var þaB rifiB aB nýju og endur-
byggt nokkrum árum siBar i
nýjum staB, opnaB 1914 og varB
visir aB hinu mikla safni
gamaila húsa i Arósum. Næstu
30árin bættust viB 44 byggingar
sem annars hefBu flestar veriB
rifnar — og horfiB. Peter Holm,
sem unniB hefur aB málinu frá
upphafi og áfram i 31 ár, héfur
veriB gerBur heiBursdoktor viB
Arósaháskóla. Ýmsir aBilar
hafa lagt fé og vinnu aB
mörkum. Nú eru þarna á all-
stórusvæBi 60 gömul hús, mörg
meB búnaBi, frá öllum lands-
hlutum Danmerkur. Flest frá
Arósum, en mörg lika frá Ala-
borg, Randers, SuBur-Jótlandi,
Fjóni, Sjálandi o.s.frv.
Þetta safn á aBallega aB sýna
ástand og kjör i litlum dönskum
kaupstaB á timabilinu 1800 -
1850 , eBa um þaB bil. Sum húsin
eru þó miklu eldri t.d. apótek
frá 1570.
Ýmsum gömlum húsum hefur
vitanlega veriB breytt á liönum
öldum, en i öBrum hefur hiB
upprunalega haldizt aB mestu.
Margir borgarar hins gamla
tima voru mjög framkvæmda-
samir, enda þurftu kaupstaöir
þá aB vera sjálfum sér nógir i
miklu rikara mæli en nú gerist,
t.d. á sviBi handverks og smá-
iBnaBar.
Sl. sumar keyptu um 100
þúsund gestir sig inn i gömlu
húsin til aö skoöa þau, húsmuni
og útbúnaB. Auk þess var taliB
aB um 150 þúsund manns heföu
gengiB um svæöiö utan dyra og
skoBaö húsin aö utan og um-
hverfi þeirra i gömlum stil.
Kom m.a. fjöldi skólafólks.
Húsin eru höfö opin til skoöunar
i áföngum 12 i einu, þannig aö
hægt er aö skoöa 36 hús á einum
degi aösumrinu.en ekki eins oft
aöra árstima.Þarna eru götur
og torg meö gömlu sniöi, lögö
ósléttum steinum og heyrist
mikiö i þegar vögnum er ekiB
um.
Myndirnar gefa dálitla hug-
mynd um góB dönsk hús í gamla
daga. Aö utan sést múrsteinn og
vindingsverk, þ.e. múrsteinum
hefur veriö hlaöiB i rammgeröa
trégrind. Gefúr þaB húsunum
sérkennilegan, skemmtilegan
svip.
1 „borgarstjórahúsinu” er
stofa i endurreisnarstil, æöi
gömul og önnur yngri barok-
stofa, rokokosalur, empirestofa
o.s.frv. önnur mynd sýnir
gamalt verkstæBahús frá
Haderslev. 1 þvi eru verkstæöi
fyrir snikkara, trésmiöar, út-
skurö og málningu. Þar eru
verkfærin gömluo.fl.hlutirsem
iöngreinum þessum fylgja.
A húsasvæöinu stendur
vefnaöarsafnhús (tekstil-
museum) meB safni danskra
búninga frá 18. og 19. öld aöal-
lega, einnig margs konar vefn-
aöur, broderingar, kniplingar
o.s.frv.
ÞriBja myndin er af húsum I
þorpi I SuBur—Slésvik. Þykja
þau mjög fögur og sérkennileg.
Sjá má múrbindingsveggi,
stráþak, brött helluþök, smá-
rúöuglugga, turna og myndar-
lega reykháfa. Gert hefur viö
þessigömlu hús ogbýr nú I þeim
aldraöfólk. ÞaBer eitthvaö hlý-
legt og viökunnanlegt viB þessi
gömlu hús, gerólikt nýtizku
steinkössum.
Göturnar voru æBi mjóar I
gömlu kaupstöBunum, margar
hverjar, eins og þessi gata á
Helsingjaeyri.sem hér er sýnd
mynd af. Hún er vagnfær meö
naumindum, en ekki geta bllar
mætzt I þrengsta hluta hennar.
Þar geta konurnar setiB viö
gluggann og taiaö saman yfir
götuna! Húsin rauö eöa gul
múrsteinshús -5 og bindings-
verks, flest upprunalega án
mikilla þæginda.

Gömul þröng gata á Heisingjaeyri
Gömul verkstsöishús á húsasafninu á Arósum
Gamla „borgarstjórahúsiö” á húsasafninu I Arósum