Tíminn - 16.11.1979, Blaðsíða 6

IIIJIUUHI
6
Föstudagur 16. nóvember 1979
Erlent yfirlit
(Jtgefandi Framsóknarflokkurin'n.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þór-
Urinn Þórarinsson og Jón Sigur&sson. Ritstjórnarfulltriii:
Oddur ólafsson. Fréttastjóri: Kjartan Jónasson. Auglýs-
ingastjóri: Steingrimur Gíslason. Ritstjórnarskrifstofur,
framkvæmdastjórn og auglýsingar Siöumúla 15 slmi
86300. — Kvöldsímar blaöamanna: 86562, 86495. Eftir kl.
20.00: 86387. Verö I lausasölu kr. 200.00. Askriftargjald kr.
,4000 á mánuöi. Blaöaprent.
v___________________________________________________________________J
Þeim ferst
Khomeini virðist
óttast keisarann
Carter sýnir bæði gætni og festu
Morgunblaðið reynir þessa dagana að •gera sér
sem mestan mat úr þvi að verðbólgan hafi aukist að
undanförnu. Má segja að allt sé hey i harðindum
þegar forysta Sjálfstæðisflokksins leitar sér nú ein-
hverra ánægjuefna.
Og hvernig skyldi nú standa á þvi að þenslan i
efnahagsmálum aukist?
Ástæða þess er sú að Alþýðuflokkurinn hljópst
undan merkjum rikisstjórnar Ólafs Jóhannessonar
þegar mest reið á þvi fyrir þjóðina að tekið yrði á
málum af festu, — og þegar umræður um róttækar
aðgerðir á grundvelli tillagna Framsóknarflokksins
voru langt á veg komnar i rikisstjórninni.
Upphefð Alþýðuflokksins kemur að utan. Hún
hefur gert það i tvennum skilningi: Annars vegar
hafa kratar þegið „vinargjafir” frá lagsbræðrum
sinum á Norðurlöndunum, en hins vegar lifa þeir á
náð ihaldsins. Alþýðuflokkurinn hefði aldrei haft
burði i sér til þess að hlaupast frá borði nú i haust ef
þeir hefðu ekki þegar verið i nánu sambandi við for-
ingja Sjálfstæðisflokksins.
Þegar Alþýðuflokkurinn gafst upp og rauk út i
þingrofsævintýri sitt var formaður Sjálfstæðis-
flokksins þegar búinn að samþykkja kosningavixil
kratanna.
Sjálfstæðisflokkurinn ber þess vegna megin-
ábyrgðina á þvi að nú situr ekki stefnuviss og
ákveðin rikisstjórn að völdum á landi hér. Sjálf-
stæðisflokkurinn ber ábyrgð á þvi að róttækar og
markvissar tillögur i efnahagsmálum eru ekki nú
þegar að koma til framkvæmda. Sjálfstæðis-
flokkurinn ber ábyrgð á þeirri dúkkulisustjórn sem
nú burðast við að sitja, og er orðin að athlægi meðal
almennings vegna skringilegra uppátækja, yfirlýs-
inga og gauragangs.
Geir Hallgrimsson er að reyna að halda þvi fram i
Morgunblaðinu i gær að rekja megi efnahagsþróun-
ina þessar vikurnar til rikisstjórnar ólafs Jóhann-
essonar.
I þessu skjátlast Geir Hallgrimssyni. Hann sér
bara ekki betur út úr moldviðri „leifturstriðsins”.
Það eru reykjarbólstrar og sprengjugnýr i kringum
hann að þvi er virðist.
í allt sumar bentu Framsóknarmenn á þá hættu
sem fram undan var, ef ekki yrði gripið harkalega i
taumana. í allt sumar skrifaði TIMINN látlaust um
það að nauðsynlegt væri að gripa til róttækra að-
gerða til að stöðva verðbólguhjólið. A rikisstjórnar-
fundi eftir rikisstjórnarfund lögðu ráðherrar Fram-
sóknarflokksins fram róttækar og markvissar til-
lögur um hvern þátt efnahagsmálanna af öðrum — i
þvi skyni að knýja samstarfsflokkana til aðgerða.
Sjálfstæðisflokkurinn ber sjálfur ábyrgð á þvi að
nú er ekki fyrir hendi rikisstjórn sem getur gripið i
taumana. Og það eru að sjálfsögðu ekkert annað en
hreinar falsanir þegar Morgunblaðið þykist finna
að „verðbólguhraðinn” sé svo og svo mikill ein-
hverja einn eða tvo daga, — eða einhverja eina
viku, sem blaðið tinir út til að þjóna lund forráða-
manna sinna.
Og hvað er það svo sem ihaldið vill?
Jú, þeir vilja hleypa óðaverðbólgunni upp úr öllu
valdi með þvi að svipta i einu höggi af öllum verð-
lagshömlum.
Þeim ferst...
SA sögulegi atburöur geröist á
fundi öryggisráös Sameinuðu
þjóðanna siöastl. föstudag, aö
forseti ráösins, Sergio Palacios
de Vizzio, fulltrúi Bóliviu i ráö-
inu, las upp yfirlýsingu, sem
fulltrúar allra rikja, sem eiga
sæti þar, höföu lýst sig sam-
þykka. Slikur einhugur er ekki
hversdagslegur atburöur i
öryggisráöinu.
Efni yfirlýsingarinnar var, að
forseti ráösins hefði, eftir að
hafa ráðfært sig viö alla með-
limi þess,fullt umboö til aö lýsa
yfir þvi i nafni þess, aö það heföi
miklar áhyggjur yfir áfram-
haldandi kyrrsetningu banda-
riskra sendiráðsmanna i Teher-
an. Sem forseti ráösins, er
talaöi i nafni þess, og án þess aö
vilja blanda sér nokkuö i innan-
rikismál Irans, legöi hann
áherzlu á, aö friðhelgi sendi-
ráðsmanna væri virt i samræmi
við viöurkenndar alþjóölegar
venjur. I samræmi við þetta,
hvetti hann til þess á
ákveðnasta hátt, aö hinir kyrr-
settu sendiráösmenn i Iran,
yrðu látnir lausir án tafar og
veitt fullnægjandi vernd. Jafn-
framt skoraði hann á fram-
kvæmdastjóra Sameinuöu þjóö-
anna aö halda áfram aö beita
aðstöðu sinni til lausnar þessu
máli.
Þau fimmtán riki, sem sæti
eiga i öryggisráðinu og stóöu aö
þessari einróma yfirlýsingu,
eru auk Bandarikjanna og
Bóliviu, Bretland, Frakkland,
Kina, Sovétrikin, Bangladesh,
Tékkóslóakia, Gabon, Jamaica,
Kuwait, Nigeria, Noregur,
Portúgal og Zambia.
Bandarikin höföu fariö þess á
leit, að fundur væri haldinn i
ráðinu og þetta mál tekið til
meðferðar. Það mun langt sið-
an, aö Bandarikin hafa fengið
eins eindreginn stuöning við
málaleitan sinni á þessum vett-
vangi.
Þessi afstaöa öryggisráösins
er óbreytt enn, þvi aö öll þátt-
tökurikin höfnuöu i fyrradag ósk
Irans um fund i ráöinu til aö
ræða um efnahagsþvinganir,
sem Bandarikin reyndu að beita
Iran.
Þessi afstaða, sem öryggis-
ráðið hefur tekið, er vafalitið
studd af öllum aðildarþjóðum
Sameinuðu þjóöanna. Hvaða
álit, sem menn hafa á keisar-
anum eða þvi, hversu hyggilegt
þaö var af Bandaríkjunum að
veita honum viðtöku, eru menn
sammála um, aö Bandarikin
geti ekki framselt hann undir
þessum kringumstæðum. Frið-
helgi diplómata yröi þá brotin á
bak aftur og hliöstæöir atburöir
myndu brátt fylgja i kjöl-
farið.
ÞÓTT Carter forseti sé gagn-
rýndur fyrir flest i Bandarikj-
unum, er það yfirleitt viður-
kennt, aö hann hafi haldið
hyggilega á málum siðan sendi-
ráðsmennirnir voru kyrrsettir,
þótt hitt sé umdeildara að leyfa
keisaranum landvist, eins og
ástatt var. En þar munu aðrir
en Carter hafa verið aö verki.
án þess að gera sér grein fyrir
við hvern var aö eiga, þar sem
Khomeini var.
Carter hefur i fyrsta lagi
hvatt Bandarikjamenn til að
sýna stillingu, þvi að annað gæti
stofnað lifi sendiráðsmannanna
i hættu. Hann hefur sýnt þess
engin merki, að hann hygöist
beita hervaldi, enda væri það
visasti vegurinn til hefndarað-
gerða gegn sendiráðsmönn-
unum. Hann hefur i ööru lagi
reynt allar mögulegar sam-
komulagsleiðir, en Khomeini
hefur jafnfljótt lokað þeim
öllum. 1 þriðja lagi hefur hann
svo gripið til viðskiptalegra að-
gerða.
Fyrst stöðvaði hann oliuinn-
flutning frá Iran og hvatti þjóö-
ina til að mæta þvi meö oliu-
sparnaði. Þetta fékk góöar
undirtektir. Iransstjórn svaraði
með þvi, að hún myndi taka út
allar inneignir i ameriskum
bönkum. Þær munu skipta
mörgum milljörðum dollara.
Carter svaraði með þvi að
frysta þær.
Þótt viðskiptastrið milli Irans
og Bandarikjanna gæti orðið
Bandarikjamönnum erfitt
vegna oliunnar, yröi tap Irans
meira, og hætt viö að fleiri riki
bættust i hópinn við hliö Banda-
rikjanna. íran myndi þola slikt
illa, eins og ástatt er i landinu
eftir margra mánaða upplausn.
Þetta gæti gert Khomeini ljóst,
að hann er hér að tefla tafl, sem
gæti fljótt snúizt gegn honum.
ÞAÐ viröist nú upplýst, al
Khomeini haföi staöið aö baki
þeirri aðgerð stúdentanna aö
taka bandariska sendiráöiö og
kyrrsetja starfsmenn þess. Aö
fyrirmælun hans efndu
stúdentar til göngu þennan dag
til að minnast þess, aö rétt ár
var þá liðið frá þvi aö nokkrir
stúdentar höföu falliö i Teheran
i átökum við leynilögreglu
keisarans. Khomeini sendi
göngumönnum skeyti, þar sem
ráðizt var harðlega á Banda-
rikin og ísrael og sett fram
krafa um að Bandarikin fram-
seldu keisarann, Þegar
gangan fór framhjá sendiráð-
inu, réðust stúdentarnir skyndi-
lega gegn þvi, Bandarikja-
mönnum að óvörum.
Það virðist mjög hafa aukið
tortryggni Khomeini i garö
Bandarikjamanna, þegar þeir
veittu keisaranum landvist.
Yfirleitt er litið svo á i íran, að
veikindi keisarans réttlæti þetta
ekki, heldur séu þau notuð sem
yfirskinsástæða, enda hefði um-
rædd aðgerð vel getað farið
fram i Mexikó, þar sem keisar-
inn var.
Fyrirætlun Bandarikjamanna
hafi verið að hafa keisarann til
taks, ef byltingin i Iran mis-
heppnaðist, og koma honum
aftur til valda. Þrátt fyrir allt
virðast Khomeini og fylgjendur
hans óttast keisarann og telja
þvi, að öxin og jörðin geymi
hann bezt.
Þetta sjónarmið Khomeinis
virðast Bandarikjamenn ekki
hafa gert sér ljóst og enn á ný
misskilið ástandið i Iran. Þeir
voru enn ekki búnir að gera sér
grein fyrir þvi, að Khomeini er
ofstækismaður, sem lætur sér
ekki neitt fyrir brjósti brenna,
ef hann telur sér ögrað og verið
sé að vinna gegn honum.
Enn er óséð, hvernig þessi
deila leysist, en lykill að lausn
hennar getur verið sá, að
Khomeini öðlist trú á, að
Bandarikjamenn hafi ekki
neina valdadrauma i sambandi
við keisarann. Jafnframt getur
það haft einhver áhrif á
Khomeini, hve eindregiö al-
menningsálitið i heiminum er
andstætt honum i þessari deilu.
Þ.Þ.
JS
transkir stúdentar sýna bandariskan gisl fyrir utan sendiráösbygginguna.