Ísafold - 08.04.1875, Síða 2

43
44
•ptir, að menn fyrir sunnan sje enganvegín eins varkárir með
að þekja stakka sína vel og vandlega, og verja þá regni og
súgvindi, eins og vera bæri. Mjög víða má sjá þar fiskistakka
sem ekki eru þaktir að ofan, eða ekki nema með gisnum
borSum ög sleínuni ófan 5 Kjér ög övar, svö þöHíi'rnir
standá á stakknum, og þ»ar sem^ svö er, þá er nóg orsök
til -að væta komi í stak(iina, og tfð fiskijxinn slái sig vonum
bráðara, og skemmist hvað af öðru. Kostnaður til að út-
vega nægilegan borðvið og hærur eða rnottur, er ekkert á móts
við þann skaða, sem menn haía á skemmdum svo ágætrar vöru
sqm fiskurinn er, þegar þessar skemmdir verða eins og fyr
talið, hjer um bil ,60 þúsund dala virði á ári, eins.bg nú er
komið, einungis við Faxaflóa, en margfafdast eins og hver einn
sjer, eptir því sem meira aflast og verzlanin eflist. þess er
og enn að gæta, að mjög ríður á að húsin, sem saltfiskur er
gejrmdur í, s|e rakafrí og frí fyrir sugvíndi; sömuieiðis að ekki
komist væta að fiskinum þegar haún er fluttur í skipin.
Reglur um fiskiverkun verðá eins og í fyrra prentaðar í
almanaki «j>jóðvinafjelagsins» um árið 1876, sem kemur á
prentí vor, og aukið við reglum um hirðing fisksins og geymslu.
Kaupmannahöfn 24. febrúar 1875.
Jón Sigurðson.
(
Leitið og munu þjer íinna!
(Framhald). K a l k n á m a er fundin og opnuð í Esjunni,
fjrrir ofan og utan Mógilsá á Kjalarnesi; mun þar nægð afhin-
um bezta kalksteini. Náma þessi íiggur heppilegast af öllum
þeim námum, sem hjer er getið ; hún er ekki mjög liátt uppi
og ekki langt frá sjó, og er ekki mjög brattur hallandi frá
henni niður að sjónum, og engin torfæra á Ieiðinni, heldur
sljettur bali eða hryggur og er hægt að leggja þar veg; en
þegar til sjávar kemur er þar fyrir hin bezta höfn, bæði fyrir
stór og smá skip; ströndin rennsijettur sandur, þar sem aldrei
kemur neinn sjógangur. Náma þessi er nú fyrir rúmu ári
leigð innlendum manni í 50 ár, og hefir hann þegar opnað
hana, brotið nokkuð af steini úr henni og fiutt hann til Ilauð-
arár, og komið þar upp kalkbrennslu-ofni; en með því sá
sem ofninn reisti, ekki mun hafa verið nægilega kunnugur
sliku verki, pnýttist brennslan, svo það varð ekki nema kostnað-
ur. þrátt fyrir þetta óhapp mun námu þessari verða sinnt
með alvöru á næstkomandi sumri, og hefir efnaður maður einn
og velviljaður gengið í fjelag við þann, sem námuna hefir á
leigu tekið, til þess að styðja fyrirtæki þetta.
Almenningur hefir nú ef til vill litla trú á, að mikið sje
varið í námu þessa, en jeg vil reyna að sanna gagnsmuni
hennar, einkum fyrir oss íslendinga, og leyfi mjer að telja
hana næsta kolanárnunni á Hreðavatni að gagnsemi og til fram-
fara í því, sem oss riður hjer um bil á mestu.
Kalk er mestmegnis haft til steinhúsagjörðar. |>ar sem
ekki verður náð í það, er ekki hægt að byggja hibýli manna
eða skepua úr steini eingöngu, sje kalkið ekki haft, halda þau
hvorki vatni nje vindi, eins og líka grjóthleðslu er hætt við
hruni, sje grjótið ekki limt saman. Kalksleinninn er mjög
þungur og harður, en sje hann brenndnr, gufar úr honum
loptefni það, sem bindur hann og gjörir hann svo harðan; en
þegar það losnar úr honum við hitann verður hann Ijettur
og mjúkur, og þess eðlis, að sje hellt í hann vatni, verður
hann að mjúkri íeðju, sem blönduð er sandi, og er þá orðin
að steinlími, sem lagt er milli grjótlaganna í allar holur, og
jafnað er með allt að utan. þegar nú þetta steinlím kemst
aptur í samband við loptið, fer það aptur að draga í sig lopt-
efni það, sem það áður missti sem kalksteínn, við brennsluna,
og gjörist nú smátt og smátt aptur jafn hart og það áður var,
en hefir nú sameinað sig steininum, sem límdur var saman
ineð því, og er nú veggur sá, sem þannig hefur verið hlaðiun,
orðinn að einum éinasta steini; því þegar slíkur veggur hefir
staðið í beru lopti hjer um bil eitt ár, þá er ekki hægra að
brjóta úr honum kalkið en steiníun sjálfan.
Ilvort það íand, sem hefir annan eins stein til húsagjörð-
ar og vjer, óg par til nægð af kalki, þá er það sjáifskaparvíti,
ef íbúar þess lands grafa sig í moldarbælum eða hrófla upp
torfbæum, sem kosta ærna peninga, gjöra mikið jarðnám, en
standa mjög stutt, eru óheilnæmir og ekki er hægt að hafa í
neinn verulegan þrifnað. það er nú öllum fullkunnugt, að vjer
höfum hinn ágætasta stein til húsagjörðar, sem má sníða og
kljúfa eptir vild og með litlum kostnaöi, og mega Sunnlend-
itlgar vera öðrnm landsmönnum vorurn til góðrar fyrirmyndar
í þessu mikilvæga atriði til framlará; þvi nú fer það orðin dag-
leg iðja fjölda fólks syðra, að kljúfa og höggva grjót, sem þeir
hafa tii túngarðá og Tiusa *; én þá vánlár lúiTk, þvi káiipmenn
vorir flytja; sem Von eh, lítið af því, og feru mjög tregir til að
útvega landsmönnum það, auk þess að það verður líka ofdýrt
fyrir almenhiúg þannig tilfengið, bg er þVí hin mesta nauðsyn
áð ráða bót á þessu, enda áeiti þáð ekki að þurfá að Verða að
vándræðum, þar sem þéssi nauðsýnlega vara er nú fundin í
láúdi voru.
|>að er nú brðin margra ára reynsla fyrir því, að mjög eru
Viðarkanp frá Noregi orðin fallvöllt, og sánnreyht, að Nbrð-
menn flytja os's ékki nema ú’rkást, ér þeir Vrlja ekki bjóða
öðrúm þjóðum. Endist og viður þessi rnjög illa, og er hin
‘id'esta naúðsyn að hugsa fastlega um, áð útrýma þesstim út-
dráttarsömu viðarkaupum og hagnýta sjer það, sem land vort
hefir til að bera í stað þéirra, og sem er þúS'Undfalt varan-
íegra, en það er grjót og Italk.
Eg vit benda löndum mínum stuttlega á, hVe mikil fram-
för er f þvi fólgin, að hagnýta grjótið; það er að segja, þegar
kálk fengist rneð viðunanlegu Verði- Fyrst og fremst væri bœr
byggður ú’r grjóti með steinlími hjer Uin bil óbilandi, ’en líka
svo rhikið heilnæmári, heitari og hreinlegri og þó ekki kostn-
aðarmeiri en vandaður torfbær með standþilum og öðru sem
slíkúm bæ tilheyrir; en bóndinn gjörir tvennt í einu þegar
hann viðar að sjer grjóti í slikan bæ handa sjer, hann fær
éfni i húsið, og hreinsar um leið jörð sína fyrir grjóti. Ef
hánn þess vegna ekki tekur stein og steiti á stangli úr landar-
eign Sinni, heldur tekur grjótið upp á einum stað, þá býr hann
sjer um leið til góðan blett undir tún, er hann girðir síðaú
smátt og smátt með því af grjótinu, sem er miður hentugt
til húsa. þannig fær hann þá heilnæman, fagran og stæðiieg-
an bæ, góðan túnbfett og er að mestu leyti laus við hin út-
dráttarsömu viðarkaup, þarf ekki að kviða aðgjörðum og við-
haldskostnaði árlega, og öteljandi fleira gott, sem reynzlan
mundi sýna að steinhús hefðu i för með sjer.
Lykillinn að frámförúm hjá oss í þessa attér kalkið', en
jafnframt og það veitir oss, eins og þegar er sagt, betri húsa-
kynni, þá mun það hka þar með hafa lagt fastan grundvöll til
betra hreinlætis, sern aptur er hinn bezli leiðarvísir til spar-
semi, en hvorutveggja þetta: hreinlœti og sparsemi, eru óbrigðul
meðul til velmegunar.
Af þvi eg ekki vil h j e r fara lengra frá efninu, þar sem
grein þessi einungis átti að minna á námur vorar, þá tala eg
ekki rneira þessu sinni um húsabyggingar, en mun innan
skamms rita stuttar athugasemdir um þær, og láta þeim fylgja
áætlun um kostnað steinbygginga, til samanburðar við kostn-
að þann, sem flestum er kunnugt um, að torfbæir vorir hafa
í för með sjer. Reýkjavik, 1. febrúar 1875.
E. Egihson.
Ú 11 e n (1 a r f r j e 11 i r.
2. Frá desember 1874 fram í miðjan marz 1875.
pað sem af er þessu nýja ári, hefir verið friðartími í Norðurálfunni,
að Spáni frá teknum. pjóðirnar starfa, sem stendur, mest að heima-
löggöf sinni, en efna síður til stórræða, nema að svo miklu leyti, sem
þær búa sig, að bezt má verða, undir stórræði, ef að höndum kunni
að bera.
Mestu stórtíðindin eru það, að lýðstjórnin á S p á n i hrundi um jóla-
leytið, og Alfonso, sonur ísabellu landræku, var kjörinn til konungs,
hinn 12. með því nafui. Borgir og bæir hafa veitt honum hollustu-eiða
um alt land, nema þar sem Karlungar ráða lögum og lofum á Spáni, og
slíkt hið sama hefir landherinn og sjóliðið gjört. En litlu heflr hag
landsins þokað fram í lag fyrir það, og má varla heita að Alfonso tölfti
beri mjög óhalla krónu, er stór skattlönd af heima-ríkinu liggja í hönd-
um annarlegs hervalds, og Cuba i höndum uppreistarmanna. Hinn nýi
konungur liefir oyttmestum tímasínum í að sýna sigþjóð sinni ogþiggja
hollustuveizlur borga og stórhöfðingja. Ilann hefir og nýlega verið norð-
ur við berstöðvar Karlunga, hefir lieilsað foringjum sínum og þáð hoU-
ustueiða hersins, en litt hefir tekið tU framgöngu hans gegn óvinunum.
Páfinn hefir ritað honum hamingju- og heiMaóskir, og flostir eða allir