Ísafold - 03.10.1876, Blaðsíða 3

91
og g-lufum, og hefir siazt út úr öðrum
steintegundum fyrir áhrif lopts og
vatns o. s. frv. Öðru visi en svona
geta þessar steina- Og málmtegundir
ekki komið fyrir hjer. þær geta ekki
komið hjer fyrir í lárjettum lögum,
eða stórum æðum,eins og annarstaðar,
þar sem málmnám er arðsamur at-
vinnuvegur, af því að þar liggur málm-
urinn eða steintegundirnar I geysi-
stórum lögura, og lítið saman við af
öðrum efnum.
En hvernig stendur nú á, að hægt
er að fullyrða annað eins og þetta?
t’að er af þvít að landið er að el'ni til
tómt brtinahraun, til orðið í siðustu
hamskiptum jarðarinnar, á siðasta
tímabilinu í undangengínni æfl henn-
ar, en það er sannreynt, að í
þeim kafla jarðskorpunnar, sem þá
hefir myndazt, eru málmar þeir og
steinategundir, er áður voru nefndir,
hvergi lil.
Jarðfræðingar skipta uppvaxtarár-
um jarðarinnat (ef sv« raættr að orði
kveða) í 3 tímabil, eins og s.-rgnafræð-
ingar matmkynssögunni, sem sje I
fornöld, miðöld og liina nýju öld. í
fornaldarfjöllunum eru aðal-lögin úr
granit (neðst), flögugrjóti (skifer), se-
ment-steini og steinkolum (efst). Á
því tímabili hafa málmarnir einkum
mvndazt. í miðaldarbeitinu er saltlag
neðst, þá kalk og efst krít. þetta er
svo vist og áreiðanlegt, að engum
manni, sem nokkurt skynbragð hefir á
því sem hann tekur sjer fyrir hendur,
keinur til hugar að leita t. a. m. að
steinkolalagi annarstaöar en i fornald-
arbeltinu; vilji menn vita, hvort til sje
silfur eða járn í jörðu einhverstaðar,
verður hverjum fróðum manni fyrst
fyrir að grennslast eptir, hvort þar er
granit, sje það ekki, hæltir hann und-
ireins við þá leit.
Englendingar t. a. m. vita, hvar
steinkola er að leita, sem sje í elzta
jarðlagabeltinu, og bera því ekki við að
leita annarstaðar.
( miðaldarbeltinu eru engir málm-
ar eða steinkol til, og sama er að segja
um það beltið, sem myndazt hefir á
hinni síðustu jarðöld, eins og á sjer
stað um Island. En að ísland er eitt
afþeim löndum, sýna steingjörfingarnir,
sem hjer finnast. Allar steinrunnar
jurtir og trje, sem hjer finnast í jörðu,
lagði enn fastara að honum að frelsa
hann..
Það var ekki trútt um að fát kæmi
á Ambrosió, en hann var samt ekki
lengi að snúa sjer við. «Að faðir
yðar er I varðbaldi» mælti hann «er
jeg löngu búinn að vita. Jeg hefi
leynt yöur, því til þess að hiíía yður
við ónýtisáhyggju. Nú vitið þjer hið
sanna um, hvað fll þess kemur, að
jeg hefi svipi yður frelsi; það var til
að vernda yður en ekki til að hafa
yður í varðhaldi. Allrar orku hefir
verið neytt til að bjarga föður yðar, en
þvi er ver og miður, að sakir þær, er
á hann eru bornar, hafa svo öflug rök
við að styðjast, að eigi er auðið að
hrinda. Samt sem áður er mjer ekki
um megn að bjarga honum» bætti hann
við; «jeg á mikið undir mjer og hef
nóg ráð til þess sem mjer þóknast; að
vísu getur vel verið, að það komimjer
í kröggur eða baki mjer reiði þeirra er
mjer eru rfkari; en hvað mundi jeg
eigi vilja til vinna að öðlast hylli yðar.
Talið, fagra Inez» mælti hann, og eld-
ur ofurástar brann úr augum honum;
*það er á yðar valdi að mæla það orð,
eru sem sje frá hinni yngstu jarðöld
(tertiæra tímabilinu). Það eru birkitrje,
fura, álmur, vínviður, bæki og jafnvel
túllpanar. þetta hefir allt vaxið hjer,
enhefirekki rekið hingað, eins og Paij-
kull heldur. Surtarbrandurinn er sam-
anfergðir eikarstofnar; það sjest á því,
að árhringarnir í hinum steinrunna við
eru sporöskjulagaðir. Surtarbrandur
og mókol, sem hjer (ínnasl lika sum-
staðar, ern hálfsköpuð steinkol; viður-
inn er of ungur til að geta verið orð-
inn að reglulegum steinkolum. Mókol
eru lika algeng á Skotlandi, Suðureyj-
um, Grænlandi og Spitzbergen. það
er vitaskuld, að surtarbrandur og mó-
kol eru Iftt nýtur eldiviður í saman-
burði við regluleg steinkol, en það
má vel nota hvorttveggja til eldsneytis,
og er sjálfsagt að gjöra það, þar sem
litið þarf fyrir að hafa að afla þess;
að öðrum kosti er það ekki tilvinnandi.
Lögin eru lika alstaðar hjer mjög litil
fyrirferðar. Mig minnir ekki betur,
en að komið væri fyrir nokkrum árum
fram með þá tillögu á almennum fundi
hjer1, að ekki væri leggjandi útí að
stofna gufuskipsferðir umhverfls land-
ið, fyr en fundin væru hjer steinkol.
J>að fór betur, að þeirri tillögu var
eigi gaumur gefinn, þvi þá hefði gufu-
skipsferðanna orðið langt að bíða.
Eins og jeg hefi margtekið fram, geta
regluleg steinkol ekki verið til hjer á
landi.
það er samt sem áður rangt að
kalla (sland fátækt land. f>að hefir
að geyma miklar auðsuppsprettur, en
i fjöllunum er ekki til neins að leita
þeirra. það er grasið, sem á að verða
og hlýtur verða auðstofn laudsins, að
ógleymdum fiskinum kring um það.
Það er vafalaust, að væri grasrækt
stunduð hjer með dug og kunnáttu —
mýraT þurrkaðar, tún sljettuð og grædd
út, mjólkurbú sett á stofn, áburður
aukinn á allar lundir og hætt að hafa
hann til eldiviðar —, mundi landið
fram fleyta helmingi fleira fólki en
hjer er nú, og það við órýran kost.
Það er vitaskuld, að það er aldrei
nema fallegt að halda við fornum sið-
um, en þó má eigi gleyma því, að
það er opt ómissandi til framfara
leggja niður fornar venjur. Það eru
(slendingar sjálfir, sem eiga, og líka
1) pingvallatúndi 1874. Kitstj.
er ræður forlögum föður yðar. |>jer
þurfið ekki nema eitt hlýlegt orð, ekki
nema að játast mjer, og þjer munuð
sjá mig flatan fyrir fótum yðrum, föð-
ur yðar frjálsan og mikils megnandi,
og vjer verðum öll sæl og hamingjn-
söm».
Inez hrökk við með fyrirlitningar-
svip og óhug miklum. «Faðir minn»
kvað hún «er saklausari en svo, að á
hann verði sannaður nokkur glæpur;
þetta er svívirðilegt klækisbragð». Am-
brosío sagði sama og áður, og kom
aptur með hið smánarlega boð sitt. En
honum sást stórum yfir. Inez leit svo
snúðuglega og fyrirlitlega til hans, að
hann vissi ekki hvað hann átti af sjer
að gjöra og sneyptist burt.
Nú þótti lnez heldur en ekki kvíð-
vænleg áhorfasL Don Ambrosío sá,
að upp var komið um sig og öll brögð
sín. Hann var kominn oflangt til þess
að geta snúið aptur og tekið aptur upp
uppgerðarlotninguna og kurteisina við
Inez; hann var iíka bæði hryggur og
reiður út af þverúð hennar og tilfinn-
ingarleysi við sig, og hugsaði sjer nú
að hafa sitt fram með því að hræða
einir geta komið hjer á verulegum
framförum. það stoðar ekki að vera
að kenoa öðrum um framfaraleysið, t.
a. m. Dönum, hinum útlendu kaup-
mönum o. s. frv., eða að ímynda sjer
að framfarirnar sjeu komnar undir því,
að meira fje fáist frá Danmörku.
það er annars ekki eins dæmi,
þessi málmasótt í fólki. það voru
sömu lætin í Danmörku fyr á tímum.
^á voru allir ærðir að leita að málm-
um, og voru fulltrúa um, aðallarfram-
farir landsins væru undir þvi komnar,
að málmar fyndust ( landinu sjálfu. En
nú er löngu liætt við sllka heimsku
og búið að koma augu á, hvar auð-
stofnsins er að leita, sem sje ( jarð-
arræktinni. Það er til járn í jörðu f
Danmörku (á Borgundarhólmi), og þar
var áður hafður rauðablástur, en nú er
því löngu hætt, af þv( að menn sáu,aÁ
langtum kostnaðarminna var að kaupa
járn af Bretum.
í’etta væri óskandi að íslendingar ljetu
sjer einnig skiljast, heldur fvr en síðar.
En hins vegar er sjálfsagt, að nola sem
bezt það litið sem til er, og hægt er
að nota af því sem í fjöllunum finnst,
svo sem kalkið ( Esjunni, silfurbergið
fyrir austan o. 8. frv.
Frjettir, innlendar.
V e ð r á 11 a hefir verið hin bezta
og hagstæðasta allan siðara hlut sum-
ars um allt land, það er til hefir spurzt,
og eins það sem af er haustinu; núna
sfðustu dagana af september reglulegur
hásumarhiti. Varla komið skúr úr lopti
allan ágúst og september. Sakir af-
bragðs-nýtingar mun heyaflivíðast hvar
hafa orðið með bezta móti, og sum-
staðar svo, að elztu menn rauna eigi
annan eins. Aflabrögð hafa verið
góð kringum allt land í sumar, nema
hjer við Faxaflóa. Þ^ hefir verið dá-
lítill reytingur hjer síðan um miðjan f.
m.,af keilum, stútungi og ýsu,ogvel af
háfi, sem raunar þykir nú enginn happa-
gestur á fiskimiðum. Einn hóndi á
Vatnsleysuströnd aflaði á viku 30—40
hundruð af háfi, með 5 tunnum lifrar.
hana. Hann gjörði sjer það að skyldu
á hverjum degi að vera að lýsa sem
voðalegast fyrir henni háskasemdum
þeim, er föður hennar væri búnar, og
Ijet það jafnan fylgja, að sjer einum
væri innan handar að forða honum
undan þeim. Inez tortryggði hann alltaf.
Hún þekkti ekki svo vel til rannsókn-
arrjettarins, að hún vissi, að sakleysið
var ekki ætíð óbilug vörn gegn píslum
hans, og treysti syo ráðvendni föður-
síns, að óhugsandi væri, að nokkur
sakargipt fengi á honum bitnað.
Til þess að taka af öll tvímæli
hugsast Ambrosío að lokum það ráð,
að hann sýnir henni auglýsinguna um
trúarbrennuhátíð þá, er í hönd fór,
og voru þar nafngreindir ailir band-
ingjarnir, sem blóta átti. Hún leit
fljótlega á blaðið og rak augun í nafn
föður síns; stóð þar, að bann væri
dæmdur á bál fyrir fjölkynngi.
Hún varð svo gagutekin af skelf-
ingu, að hún mátti engu orði upp
koma. Don Ambrosíó hugsaði sjer til
hreifings að neyta þess og segir í
uppgerðum blíðuróm: «Hugsið yður
nú um, fagra Inez; líf hans er enn á