Ísafold - 30.12.1876, Qupperneq 1

á 4 a f o I t.
III 33*
Laugardaginn 30. desembermánadar.
1§90.
þúsundára-afmæli Reykjavíkur.
Jíetta afmæli ber npp á árið sem kem-
ur, að því er flestir ætla og næst verð-
ur komizt. Menn vita eigi belur en
að Ingólfur Arnarson hafi reist
sjer bústað hjer á Arnarhóli vorið 877.
Líklegt er, að flestum virðist bæði
skylt og maklegt, að minnast þessa at-
burðar á einhvern sæmilegan hátt. þess
mun trauðlega dæmi um heim allan,
að eigi sjeu jafnmerkileg tímamót i æfi
borga eða kauptúna, og þúsundára-af-
mæli, auðkennd með einhverjum hátíða-
brigðum aö minnsta kosti. Fæstirbæja
þeirra, er nú eru uppi, er svo
gamlir, að þeir geti haldið þetta af-
mæli, og því færri þekkja það, þó það
sje til. Annars mundi mega heyra
getið einhverrar slíkrar afmælisháliðar
á hverju ári.
Það er satt að vísu, að Reykjavík
varð eigi kaupstaður fyrir þúsund ár-
um, eða höfuðstaður, í þeirri merkingu
þess orðs, er nú tíðkast. En hún var þá
þegar í landnámstíð jafn-veglegur staður
og nafnkennduraðsínnleyti og merkustu
kaupstaðir á vorum dögum, er hún var
aðsetursstaður hins fyrsta höfðingja, er
hjer nam land, elzta og frægasta höf-
uðból á landinu. Virðist þvi vel við
eigandi og rjelt í alla staði, að telja
æfi höfuðstaðar vors frá þessuin upp-
tökum, einkum er svo merkilega vill
til, að hann er risinn upp úr elzta
byggðu bóli á landinu, er sögur fara af.
Sumum kann að þykja það «að
bera í bakkafullan lækinn» að halda
hverja þúsundárahátíðina ofan f aðra,
og líti þeir jafnframt svo á, sem
þjóðhátiðin 1874 hafi verið minning-
arhátíð um fyrstu byggð hjer í
Reykjavik jafnt og annarstaðar um
land. það má og til sanns vegar
færast að nokkru ieyti. En það er
eigi tilætlun vor, að farið verði að halda
neina pjóð-hátíð aptur, heldur að Reyk-
víkingar efni til einhverra hátíðabrigða
í þessu skini, á þann hátt er þeim
virðist tiltækilegast. Við hinni viðbár-
unni liggur það svar, að það sje ekk-
ert tiltökumál, þótt gjörður sje munur
á fornum tóptum fyrsta landnámsmanns
Dg fyrsta vísi höfuðstaðar vors, og á
öðrum landnámsbyggðum.
Vjer áræðum eigi að svo stöddu að
bera upp neinar tillögur um, hvernig
tessum hátíðabrigðum ælti að vera
táttað, ef til þess kæmi, enda er til-
ætlun vor með þessum línum að eins
iú, að hreifa málinu og beina að því
ithygli þeirra manna, er þess eru helzt
um komnir að greiða götu þess. Vjer
leyfum oss að eins að rifja upp fyrir
mönnum eina tillögu, er oss minnir,
að npp hafi verið borin í <■ þjóðólfi ■>
um það leyti sem fyrst var farið að
minnast á að halda þjóðhátíðina 1874,
fyrir eillhvað 12—13 árnm. Svo sem
mörgum mun i minni, var þá komið
með ýmsar bollaleggingar um, að reisa
einhverja merkilega stórsmíð þjóðhátíð-
arárið, ókomnum öldum til sýnilegrar
minningar um þau fágætu tímamót, og
var það helzt minningarvarði Ingólfs
Arnarsonar eða þá forngripasafnshús
eða alþingishús; síðast átti það að vera
gufuskip til strandsiglinga. þessar
bollaleggingar fórust allar fyrir, sem
kunnugt er orðið; og kemur oss raun-
ar eigi til hugar, að fara að fitja upp
á neinni þeirra aptur nú, allra sízt
með svona stuttum fyrirvara. Vjer
viljum að eins benda á, að af þessum
uppástungum átti sú um minningar-
varða Ingólfs Arnarsonar auðsjáanlega
langbezt við. Og ætti að fara að minn-
ast sjer í lagi þúsundára-afmælis Reykja-
víkur, eins og vjer höfum leyft oss að
víkja orðum að, ímyndum vjer oss að
allir mundu á einu máli um það, að
eigi sje raunar, ef vel ætti að vera,
annað takandi í mál i því skini, en
einmitt slíkur minningarvarði. það er
að skilja: hann hefði átt að vera kom-
inn upp í vor að kemur, og liátiða-
brigðin þá fólgin ( vígslu hans. En
nú er eigi að gjöra ráð fyrir þvi sem
útsjeð er um að ekki getur orðið, og
því var það, að oss datt f hug uppá-
stungan í þjóðólfi, sem nú skal getið.
Hún var sú, -ð veþa sjer á Arnarhóli
reit undir minnisvarða Ingólfs, girða
hann og sljetta, og reisa þar elnskonar
bautastein til bráðabirgða. Ætti há-
tiðarathöfnin á afmælinu í vor að vera
í því fólgin að helga þennan reit undir
varðann. Ætti síðan raunar að fara
jafnskjótt að safna fje til varðans; það
ætti bezt við, að byrja á þvi einmitt
þá, en láta sjer lynda, þótt lítið dræg-
ist saman fyrst um sinn, enda er eigi
við miklu að búast til slíkra hluta með-
an efnahagur almennings er svo bág-
borinn, og jafnvel eigi ætlandi til að
það verði að neinum nnin í öðru eins
harðæri og hjer er nú. Varðinn ætti
að vera risavaxið líkneskí af eiri, eptir
einhvern ágætan listamann; en það
kostar of fjár, eptir því sem hjer gjörist.
þö maður ætti eigi von á að slíkur varði
kæmist upp fyr en eptir hálfa eða heila
öld, virðist oss öldungis rjett að nota
þetta þúsundára- afmæli til að byrja á
125
að efna til hans. það má teija sjálf-
sagt, að komumst vjer íslendingar ein-
hverntima almennilega af húsgangin-
um, sem vjer vonum allir, verður
það eitt með fyrstu verkum þjóðarinn-
ar, að reisa Ingólfi sæmilegan minnis-
varða. Vjer megum raunar fyrirverða
oss fyrir hverjum útlendingi, sem hjer
kemur, að vjer skulum eigi geta sýnt
honum mynd af þessum fræga «föður
landa vors». Ljetum vjer nú ónotað
þetta tækifæri, sem á svo vei við, til
að leggja uodirstöðusteininn undir slík-
an varða, innndi það verða oss að
maklegu ámæli í augum eptirkomenda
vorra fyrir stakiega vanhyggju og fram-
taksleysi.
Agrip
af fjárhagsácetlun l an d s-
i ns á r i ð 1 8 7 7, s a mk v. f j á r-
lögum ,6/io 76 (sbr tsaf. 11 25).
III
IV.
V.
A. T ek j ur:
Skattar og gjöld (tekjur
af þeim) ....
Tekjur af fasteignum
landssjóðsins . , .
Tekjur er snerta við-
lagasjóðinn . . .
Endurgjatd lána . .
Argjald úr nkissjóði
kr. a.
151,938 3
27,316 •
11,611 20
1,656 *
98,012 »
290,533 23
B. Gjöld:
I. Til hinnar æðstu mn-
lendu stjórnar o. s. frv.
II. Alþingiskostnaður .
III. Tiikostnaður við um-
boðsstjórn, gjald-
heimtu, reikningsmál,
dómgæzlu, lögreglu-
stjórn o. fl. . . .
Tilkostnaður við lækna
skipunina ....
Tilkostnaður við póst-
stjórnina ....
Til kirkju- og kennslu-
mála.................
VII. Tileptirlaunaog styrkt-
arfjár...............
VIII. Til vísindalegra og
verklegra fyrirtækja .
IX. Til óvissra útgjalda
IV.
V.
VI.
14,400 »
32,000 »
72,905 21
19,415 98
13,200 »
61,424 »
20,000 »
5,000 »
5,000 »
Afgangur tæp 47 þús.
243,345 19
kr.
E.ítil bendins;
umþrif áskepnum.
I greinarkorni, er hinn nafnkenndi
dýralæknir C. Schmidt heör ritað f
haust um þetta efni í norskt blað, sýnir
hann með glöggum reikningi skaða
þann, er bændur gjöra sjer með þvi
að hafa óþrif i skepnum sínum. «Það
mun margur bóndi hafa reynt», segir
hann, «að bezta fóður vill opt verða
mjög uppgangssamt og skepnurnar þó
hriðleggja af þegar fram á kemur.
það mun óhætt að fullyrða, að þetta