Ísafold - 30.06.1877, Blaðsíða 2

*
54
á báðum samtals; 17 kr. jafnað þar á,
g-jörir 1 kr. 21 e. á hvert hundrað. Ekki
fer vel enn þá, því ef hinum amljózka
skatti ábúendanna á öllum jörðunum,
samtals 34 kr., væri jafnað á lausafjár-
hundruð allra jarðanna, sem voru sam-
tals 56 hundr., þá kæmi 61 eyrir á
hvert hundrað. það eru 25 kr. 50 a.
á ábúendur hinnar norðlenzku jarðar,
en 8 kr. 80 a. á ábúendur hinna vest-
lenzku jarða, og virðist það vera mikið
nær sanng'irni.
þegar álnarskattur nefndarinnar, sem
af 68 ábúðarhundruðum og 56 lausa-
fjárhundruðum yrði um 70 kr., væri
borin saman við lausafjárhundruðin ein-
göngu, eins og auðsjáanlega ætti að
vera, þá gyldu vestlenzku ábúendurn-
ir, sem nefndin leggur á 27 kr., 1 kr.
93 a. af hverju lausafjárhundraði, en
norðlenzku ábúendurnir, sem hún legg-
ur á 43 kr., ekki nema 1 kr. 2 a. af
hverju sínu lausafiárhundraði, og er það
ekki nærri góður jöfnuður; því ef menn
vildu halda skatts-upphæð nefndarinnar
á annað borð, — sem færri munu vilja,
því næst mundi fara margra skapi ef
ekkert þyrfti að gjalda beinlínis, — þá
ætti að jafna hinum 70 kr. einungis á
hin samlögðu 56 lausafjárhundruð, og
kæmi þá 1 kr. 25 a. á hvert hundrað,
og gyldu þá norðlenzku bændurnir 52
kr. 50 a., en vestlenzku bændurnir ekki
nema 17 kr. 50 a., og virðist það sann-
gjarnari niðurjöfnun en hjá nefndinni.
Væri hinum arnljózka skatti, 34 kr.,
jafnað tiltölulega á afgjald jarðanna, ept-
ir minni uppástungu, þá kæmi hjerum
bil ■j* 1 * 3 */., eyrir á hverja krónu afgjalds-
ins, eða 23 kr. 40 a. á hina norðlenzku
ábúendur, en 10 kr. 60 a. á hina vest-
lenzku ábúendur, og gengur það næst
því, sem skatturinn væri lagður á lausa-
fjeð eittsaman; og þótt mín niðurjöfn-
un virðist lítið eitt halla rjetti lítilmagn-
ans, þá kemur það ekki niður nema á
sýslunum og hreppunum í heild sinni,
aftók það í alla staði. Hún var nýbú-
inn að segja föður sínum frá, hve drengi-
lega bjargvætt hans hefði farizt við sig.
Hann tók nú þegjandi í hönd skipstjóra
i þakkarskyni.
Höfrungi skilaði nú drjúgum áfram.
Hann átti nú ekki eptir nema svo sem
3 mílur enskar út í reginhaf. James
Playfair var svo hundkunnugur leiðinni,
að hann stýrði óhræddur svo hvergi
skeikaði, svo dimmt sem var og þótt
nógir væri boðar og blindsker á firð-
inum. Hann var vongóður um að vera
sloppinn úr allri hættu í þessari glæfra-
för. En þá kallar einn hásetinn úr
skutnum: „Skip!“—„Hvar?“ — „Ábak-
borða“. — þokunni varljett upp og sáu
skipverjar, hvar dreki einn allmikill
sigldi á snið við „Höfrung“ og var auð-
sjeð að hann ætlaði sjer að stemma
stigu fyrir honum. Var því eigi ann-
að ráða en reyna til að verða á undan,
hvað sem það kostaði. Lánaðist það
ekki, var úti um „Höfrung“.
„Stýrið yfir á stjórnborða!“ hrópaði
skipstjóri; stökk síðan upp á brúna yfir
vjelinni og skipaði að stöðva aðra skrúf-
una. Við það tók skipið á sig þá sveiflu,
en hreppanefndunum er ætlað að jafna
það með sanngirni og eptir kunnug-
leika milli hinna einstöku skattgreið-
enda. Lausafjártiundarinnar er líka lítið
að sakna, því hún er ekki ætið rjett-
hæft vitni um hinar sönnu ástæður
manna; afgjaldsskrámar hafa líka þá
miklu yfirburði fram yfir tíundina, —
hverrar undirstöðu þyrfti næstum al-
gjörlega að breyta, ætti hún að hald-
ast, — að sjeu þær þinglesnar, verða
þær rjettar, en lausafjárframtalið má-
ske aldrei rjett, og svo komast menn
hjá hinni illa þokkuðu tortryggni við
náungann, og, mjer liggur við að segja,
hinni neyðarlegu þjófaleit.
J>ar sem Arnljót prest greinir á við
nefndina um húsaskattinn, þá virðist
mjer, að hvorki hann nje nefndin hafi
hitt þar hinn sanngjarnasta meðalveg;
jeg álít mjög hæpið, að byggja húsa-
skatt á virðingarverði húsa, því virð-
ingarmönnum mun mjög hætta við, að
virða hús eptir þvi, sem kostað er til
að byggja þau á hverjum stað, sem
mjög fer eptir því, hvort þau eru byggð
við sjó eða upp í sveitum, og mörgu
fleiru; mjer virðist því sanngjarnast, að
fara eptir því, hvað húsin leigjast fyrir
mikið á hveijum stað að meðaltali, og
hafa svo húsaleigurnar fyrir undirstöðu
húsaskattsins af húseigendum, eins og
jarðarafgjöldin fyrir undirstöðu tekju-
skatts jarðeigenda. Að byggja hús við
sjó, eða i kaupstað, getur kostað fjórða
hlut eða þriðjungi minna en að byggja
jafngott hús langt upp í sveit; svo get-
ur hús í fjölmennum kaupstað leigzt
þrefalt meira en upp í sveit; kosti
kaupstaðarhúsið þriðjungi minna og
leigist þrefalt hærra en í sveitinni, þá
fær eigandi kaupstaðarhússins 7S */10 í
leigu af þeim höfuðstól, sem sveita-
húseigandinn fær ekki nema tæplega
17 * * */io í leigu af; eptir þessu hlutfalli ættu
þeir þá líka að svara húsaskattinum.
þótt húsaskattur væri eptir minni
að engu var líkara en að það snerist
um sjálftsig, og það með afskaplegum
hraða. Skipstjóri sá, að nú var allt
undir því komið, að hann yrði fyrri í
sundið fram úr fjarðarkjaptinum. Ann-
ars var allt í veði, ekki einungis sjálfur
hann og skipið, heldur og Jenny og
faðir hennar og öll skipshöfnin. Norð-
andrekinn var talsvert á undan, en það
þurfti ekki nema líta á reykjarbólstr-
ana, sem þyrluðust upp úr reykháfnum
á „Höfrungi11, til að sjá, að honum var
meira í mun að komast fram fyrir. Play-
fair skipstjóri var maður, sem ekki gafst
upp fyr en í fulla hnefana.
„Hvernig líður ?“ kallaði hann til vjel-
meistarans. — það er allsendis ófært
að ætla vjelinni meira en þetta“ svar-
aði hann. „Gufan er farin að spýtast
út um öryggispípurnar“. — „Lokið þá
öryggispípunum!“ kallaði skipstjóri.
það var gjört, þótt búast mætti við að
skipið spryngi í lopt upp fyrir það.
Harðnaði nú enn skriðið á „Höfrungi“;
þótti mönnum sem hann mundi þá og
þá liðast sundur undan átökum vjelar-
innar, og er það sannast að segja, að
uppástúngu miðaðurvið leigu húsanna,
eins og tekjuskattur af jarðeign við ept-
irgjald jarðanna, þá er þess gætandi, að
kostnaður, samt viðhald húsanna, hvílir
á eigandanum, og þar á ofan smáeyðist
höfuðstóll í húsinu og verður loks að
engu, þar sem jörðin með húsum og
kúgildum við helzt af ábúendunum, eig-
andanum kostnaðarlaust, og því verð-
ur að leggja mikið minni tekjuskatt á
húsaleigur en á jarðarafgjöld og peninga-
leigur.
það er sjáfsagt, að leigan af öllum
þinglýstum skuldum, sem hvíla á húsum
eða jörðum, dragist frá tekjum þeim, sem
tekjuskattur húseigenda ogjarðeigenda
hvílir á; en þá verða aptur þeir, sem eiga
hinar þinglýstu skuldir, sjeu það skatt-
gildir menn, að borga tekjuskatt af leig-
um þeim, er þeir fá eptir peningana.
Eins og vaxtaupphæð af peningum
ætti að vera frjáls að lögum, svo ætti
heldur enginn að losast við að gjalda
skatt af þeirri skuld, sem er óþínglýst
og hann hefir ekkert veðsett fyrir:; ekki
er líklegt að menn vildu lána út peninga
án þess þeiui væri þinglýst eða þeim
sett veð fyrir til þess að losast við tekju-
skatt af peningaleigum, því þá hefðu
þeir ekki löglegan forgangsrjett til borg-
unur höfuðstóls og vaxta.
J>ótt menn tilfæri það móti því að
leiguliðar gjaldi einn skatt af ábýli sínu,
sem miðaður sje við afgjaldið, í stað
allra þeirra gjalda, sem nú hvíla á hundr-
aðatalinu, bæði í ábýli hans og lausafje,
að þá verði það jarðareigendur, sem
leggi á landseta sina ekki að eins háar
landskyldir, heldurlíka háan landskatt,
þá er það ekki með öllu rjett, því af-
gjöld jarða eiga eptir minni tilætlan að
vera að eins mælikvarði til að jafna land-
skattinum á sýslur og hreppa, en ekki
á hvern einstakan skattgreiðanda.
Ef jarðeigendur skyldu leigja jarðir
sínar dýrara að tiltölu i einni sýslu en
annari, þá baka þeir að eins sinni sýslu
trauðlega mun nokkur hafa verið ótta-
laus innanborðs þá stund.
„Aukið enn eldinn!“ hrópaði skip-
stjóri. — „í>að get jeg með engu móti“,
svaraði vjelmeistarinn; „öryggispípurn-
ar eru harðlokaðar og það er bálkynt
undir kötlunum, sem framast má verða“.
— „Kyndið þá með bómull, vættri í
vínanda; við megum til að komast fram
úr b.-uðum norðandrekanum þeim arna,
hvað sem það kostar“.
Hásetarnir voru engar skræfur, en nú
fór þeim þó eigi að verða um sel. J>eir
litu hvor framan í annan, og kom eins
og hik á þá, en þó gjörðu þeir sem
þeim var sagt umtalslaust. Voru nú
teknir nokkrir bómullarsekkir og kast-
að niður í vjelarskvompuna, brotinn
botninn úr vínanda-ámu og hellt úr
henni í ullina. Síðan var ullinni rutt á
hvíta glóðina, og var það eigi hættu-
laust. Ljet þá svo hátt í eldinum, að
ekki heyrðist mannsmál nærri honum.
Gufuknörinn flutti nú kerlingar ept-
ir öldunum. |>að brakaði í hverju trje,
og logann lagði alla leið upp úr reyk-
háfnum og út í myrkrið saman við reyk-
inn. J>að var ljóta ferðin. Dró nú óð-