Ísafold - 10.08.1877, Blaðsíða 3

83
gangsathugasemdir nefndarinnar, að
mestu orðrjettar:
..Nefndin hefir í þetta sinn sjer í
lagi haft áhuga á, að haga uppástung-
um sínum til þingsins þannig, að Öll
góð og nytsöm fyrirtæki væru styrkt,
sem til landsheilla horfa, en við hafa
aptur á móti hinn mesta sparnað í öll-
um þeim greinum, sem ekki virðast
nauðsynlegar, og ljetta á landssjóðnum
gömlum smákvöðum, sem smíimsaman
hafa komizt á, og sem í fyrstu, ef til
vill, voru eðlilegar, en eptir sem tím-
amir hafa breytzt, eru orðnar óþarfar,
og ósanngjarnar. Yfir höfuð ræður
nefndin til, að þingið sneiði sig hjá öll-
um óþörfum smáútgjöldum, sem, þegar
þau draga sig saman, verða að tilfinn-
anlegri upphæð, sem missist frá stór-
um og góðum fyrirtækjum.
Hefir nefndin því, eins og þinginu
er kunnugt, komið fram með ýms- frum-
vörp til laga í þessa átt (um að afnema
styrk til útbýtingar gjafameðala oghúsa-
leigustyrk handa lyfsalanum í Reykja-
vík, um að Ijetta lögregluþjónum í
Reykjavík af landssjóði, um húsagjöld
til dómkirkjunnar í Reykjavík); sömu-
leiðis hefir nefndin, þar sem ekki hefir
þótt þurfa að við hafa sjerstakar laga-
ákvarðanir, stungið upp á, að afnema
ýms önnur óþörf útgjöld, eins og líka
var gjört ráð fyrir í athugasemdunum
við Qárlögin 1876 og 1877, þar á með-
al þóknun fyrir þýðingu dóma handa
fyrsta dómanda í landsyfirrjettinum, laun
handa sjerstökum umsjónarmanni við
hinn lærða skóla og þóknun handa
dómkirkjuprestinum fyrir að útdeila
skólalærisveinunum altarissakramentinu.
Yfir höfuð er nefndin sannfærð um, að
þingið 1875 skildi svo heiðarlega við
hina æðri embættismenn landsins, að
eng'in þörf er á, að bæta við þá fyrst
um sinn, og þvi síður, að skapa þeim
aukatekjur eða að halda slíkum tekjum
hverja máltíð, og lesið í biflíunni. Áð-
ur en jeg lagði af stað, hjelt hinn
æruverði prestur hjartnæma bæn, og
gleymdi þar hvorki „hinum ókunna
gesti“ eða „hans fjarlægu fósturjörð“.
Jeg hefi haft tal af 10 prestum
alls í Noregi. Hafa mjer reynzt þeir
allir mjög þægilegir menn og kurteisir,
þótt þeir hefðu misjafnar skoðanir.
Heimili þeirra eru optast sönn fyrirmynd
að siðsemi, reglu og kurteisi. Að norsk-
ir prestar drekki, er mjög sjaldgæft,
enda þjddr það meiri háðung en orð-
um verði að komið.
Eigi er örgrannt um, að gárungar
gjöri gys að hinum ,,uppvöktu“ mönn-
um. En jeg skil ekki, að alvörugefni
þeirra og siðvendi þurfi að vera hneyksl-
anleg nokkrum vel kristnum manni.
011 hræsni og hálfvelgja er djöfullegt
eitur fyrir alla framför, hvort heldur er
í veraldlegum eða andlegum efnum.
Raunar verður það eigi varið, að þegar
hinu „uppvakta“ lýð slcortir menntun,
við, þégar embættismannaskipti verða,
þótt þær undir öðrum kringumstæðum
og meðan þeir voru illa launaðir, háfi
komizt á. Engu að síður hefir nefnd-
inni virzt ástæða til í einstökum tilfell-
um að bæta kjör hinna lægri embætt-
ismanna, sem í margt ár hafa lifað við
of lítil laun, og má þar á meðal telja
málaflutningsmennina við yfirrjettinn,
sem litlar aukatekjur hafa af málaflutn-
ingi fyrir einstaka menn. J>eir segja
sjálfir í bænaskrá sinni, að þessar auka-
tekjur nemi hjer um bil 300 lcrónum
um árið eptir 7 ára meðaltali, og sje
þessum 300 kr. bætt við þær 500 kr.,
sem þeir hafa fast, þá er það lítill for-
lagseyrir fyrir einhleypan mann, auk
heldur fyrir þann, sem fyrir öðrum hefir
að sjá. Ennfremur hefir nefndin stung-
ið upp á 1000 kr. viðbót við fátækustu
brauð og 500 kr. viðbót handa presta-
ekkjum og börnum þeirra og fátækum
uppgjafaprestum, en hjer lætur nefndin
staðar nema í því, sem snertir launa-
bætur.
Aptur á móti stingur hún upp á
5000 kr. í staðinn fyrir 2400 kr. um
árið til jatðarræktar, og 14000 kr. til
að byggja vita á Reykjanesi, 1300 kr.
árlega handa barnaskólum, sem þegar
eru komnir í gang, auknum styrk til
kvennaskólans í Reykjavík og nýjum
styrk til kvennaskólans í Eyjafirði.
Loksins stingur nefndin upp á, að
lánað sje af landssjóði til endurbygg-
ingar dómkirkjunnar allt að 20 000 kr.,
til brúabyggingar yfir þjórsá og Olf-
usá allt að 150 000 kr., til kalkbrots og
kalkbrennslu allt að 2 000 kr., til fram-
skurðar á Staðarbyggðarmýrum, eptir
því, sem landshöfðingi nákvæmar á-
kveður.
Við 15. grein hefir nefndin komið
sjer saman við landshöfðingja um, að
þegar sjeu nefndir nokkrir af þeim
mönnum, sem veita á styrk á fjárhags-
hættir honum við að verða heimsku-
lega einstrengingslegur og sjervitur.
Jeg komst einu sinni á ferð á gufu-
skipi í tal við nokkra „uppvakta“ bænd-
ur. þeir fóru að spyija mig um bænda-
háskólann. Gat jeg þá þess, að meðal
annara fræðigreina væri þar kennd Edda,
hin forna goðafræði vor. J>að var þeim
mesta hneyksli, og hrópuðu óðir og
uppvægir, að hinir gömlu guðir hefðu
eigi verið annað en stokkar og steinar,
fullir af djöflum, og að allir, er hefðu
nokkur afskipti af þeim, færi beint til
helvítis. Jeg reyndi til að koma fyrir
þá vitinu, en þeir æstust æ því meir.
Nokkrum fjelögum mínum dönskum
þótti nóg um rimmu þessa, og ætluðu
að fara að sætta okkur; en það stoð-
aði ekki. Kvað eg þá nokkur erindi,
er lýstu minni skoðun á goðafræði vorri.
þeir hlýddu á, en skildu ekkert orð;
rjeðu þó í meininguna, og skildum við
svo við það.
Frá Viblunganesi fór jeg fótgang-
tímabilinu í þessari gjaldagrein, og skal
sjerstaklega fram tekið, að í athuga-
semdunum fyrir fjárlögin 1876 og 1877
var bent á, að æskilegt væri, að nokkru
fje væri varið til að rannsaka skjala-
söfnin í höfuðstaðnum og með því koma
í verk nauðsynlegum undirbúningi und-
ir sögu Islands, og hefir því nefndin í
þessu skyni mælt með kennaranum í
sögu við hinn lærða skóla, Páli Melsteð,
að honum á fjárhagstímabilinu verði
veittar 400 kr. til þessa starfa.“
Gufuskipsferð'irnar. Nefndin hefir
samið 2 ferða-áætlanir. Er aðaluppá-
stunga hennar sú, að bæði skipin, hið
eiginlega póstskip frá Khöfn og' strand-
ferðaskipið, fari kringum allt landið,
póstskipið í 2 miðferðunum (hásumar-
ferðunum), af 6, er það fari alls milli
Kh. og Rv., en hitt í öllum ferðunum
þremur, og skuli þau mætast á Seyð-
isfirði í hvert skipti. Ferðunum skal
hagað þannig, að alþingismenn, skóla-
sveinar og kaupafólk geti notað þær.
Strandferðaskipið skal koma við í
Christianssand í Noregi allar leiðir.
Hjer komi gufuskipin við, auk Reykja-
víkur, á Stykkishólmi i öllum ferðun-
um 5, í Bíldudal í 2, á jþingeyri í 2, ísa-
firði í 5, Borðeyri í 3, Sauðárkrók í 4,
Siglufirði í 4, Akureyri í öllum 5, Húsa-
vík í 3, Vopnafirði í 2, Seyðisfirði í öll-
um 5, Eskifirði í 2, og Djúpavog í 2.
Skyldi stjórnin rej»jiast ófáanleg til
að láta bæði skipin fara norður um
landið, sættir nefndin sig til vara við
aðra áætlun, þá, að hið eiginlega strand-
ferðaskip fari 2 ferðir frá Khöfn (—
Chr.sand •— Leerwick —- pórshöfn —
Seyðisfj. —) og 4 umhverfis landið, á
sömu hafnir og í hinni áætluninni, nema
síðustu ferðina til baka að eins sunnan
um land, frá Rvík til Seyðisfj., allar á
hentug'um tíma fyrir alþingismenn,
skólapilta og kaupafólk. Nefndin skoð-
ar þessa síðari áætlun sem neyðarúr-
andi suður Raumsdali alla leið suður í
Guðbrandsdali, um sjö þingmannaleiðir.
Var jeg viku á þeirri ferð og kom 15.
okt. heim að Gausdal (Gautsdal).
Opt var dimmt og skuggalegt þar
sem jeg var á ferð seint á kvöldin.
Sást ekkert nema ljós á stangli í bæja-
gluggunum hjer og hvar. En ekkert
var að óttast, því yfir hvem skurð og
hverja lækjarsprænu er brú, úr trjám
eða grjóti, og allar götur breiðar og
sljettar eins og borgarstræti, hlaðnar
upp úr grjóti neðst, með torfhnausa-
lagi ofan á og smágjörfum malarsandi
efst. Auk þess eru víða girðingar
báðu megin við götuna, úr trje eða grjóti.
Vegagjörð er eitt með öðru, er vjer
ættum að læra af Norðmönnum, oss til
framfara.
í Raumsdölum var fólk mjög þægi-
legt og viðfeldið, en í Guðbrandsdöl-
um þurrara á mannin og dauflegra.
Norðmenn heilsa aldrei með kossi, held-
ur gjöra ekki nema taka í hendina á