Ísafold - 30.04.1878, Blaðsíða 1

Ísafold - 30.04.1878, Blaðsíða 1
Reykjavík, þriðjudaginn 30. aprilmán. 0. 1878. í S V 9. Um kornforðabúr. (Frli.). f»egar heyleysi og harðindi heíir komið upp á, hefir það opt orðið skepnum tilbjargar, að menn hafa fengið korn lánað í kaupstöðum, þegar það hefir verið þar til frá haustinu eða skip komið snemma, en opt hefir kornið ekki verið fáanlegt, og ávallt hefir þetta úrræði orðið til þess að binda menn við vissa kaupmenn með skuldum. Heyrt hefi eg þess getið, að nokkrir búhöld- ar hafi komið fyrir sig korni í góðum verzlunarárum til tveggja ára, og haldið því svo áfram, að eiga jafnan tveggja ára forða af mat, þangað til í neyðar- árum, og liggur það í augum uppi, að þessi búhnykkur er ágætur fyrir þá, sem þetta geta, og er illt til þess að vita, ef hann væri ávallt meira og meira að leggjast niður, og einkum ef það væri vegna þess, að menn fengju ekki af sjer að taka neina þóknun fyrir að lána kornið út á vorum, þeim sem með þyrftu, og þreyttust þó jafnframt á að gjöra það fyrir ekki neitt. En ekkert er vissara meðal til þess að halda við mönnum og skepnum í harðindum en að nóg korn sje til heima í sveitunum handa þeim, og fáist lánað með sann- gjörnum kostum. þ>egar kornforðabúr væru komin á, mundi engum þykja minnkun að því að hafa korn til að lána út með sömu kjörum og kornforðabúr- ið lánaði með. Kornforðabúr ættu að stofnast eitt í hverjum hrepp, svo að allir geti náð til þess, er á þarf að halda. Hver hreppur gæti og ætti eins fyrir það, ef hann er aflögufær, að hjálpa öðrum hreppum, þegar þeir þyrfti með að fá lán úr kornforðabúr- inu. Bezt væri, að kornið í forðabúr- unum væri mestmegnis rúgur. þegar drýgja á fóður handa skepnum með korni, er langbezt, og næstum ómiss- andi, að gefa það malað, því á þann hátt verður það frá þriðjungi til fjórð- ungs drýgra, en ef það er gefið ómal- að. Bezt væri því að geyma kornið á þeim stað, þar sem góð mylna væri, og þeim sem geymdi það, væri falið á hendur að mala það við hentugleika; bæði væri þá handhægra að nota það, þegar á þyrfti að halda, og það væri þá aldrei haft ómalað handa skepnum. Menn mundu líka fúsari á að skipta því fyrir nýtt korn ómalað, þegar ætti að yngja það upp, þó þeir þyrftu að borga mölunarlaun, sem allir yrðu sjálfsagt að gjöra, sem notuðu kornið malað úr forðabúrinu. Neyðist menn til að gefa skepnum ómalað i korn, er ávallt miklu betra að bleyta það éinn sólarhring i vatni, áður en það er gefið og gefa það undir eins á eptir heygjöfinni. Opt verður hentugra að gefa kúm mjölið helzt sem deig og spara með því töðu handa öðrum skepnum, og má spara við kúna 3 pund af góðri töðu fyrir eitt pund af mjöli, án þess að hún missi nyt við það. Kýr jeta úthey miklu betur, ef þeim er gefið mjöl með því, og þurfa ekki að missa nyt fyrir það heldur en þeim sje gefin eintóm taða, ef þær fá nóg að fóðurgæðum og vöxtum til móts við fóðrið í töðunni, sem þær áður fengu. Að salta mjöldeigið er ágætt, einkum ef þeim er gefið úthey með því. Handa mögrum sauðkindum og einkum ám á vordag er hentugt að eiga töðuna, sem spöruð er frá kúnum ; því handa þess- um skepnum verður fóðrið bæði kröpt- ugra og lostætara, þegar taðan er hrist saman við það.—Til þess að slík korn- forðabúr komist sem fyrst á og undir eins í öllum hreppum á landinu, verð- ur varla hjá því komizt, að alþingi skipi fyrir með lögum að stofna kornforða- búrin, og verður umsvifaminnst að þau sjeu stofnuð af sveitarsjóðunum, eins og þau eptir eðli sínu eru hrein og bein sveitarmál. það er, ef til vill, ekki hentugt að ákveða neinn vissan tíma, hvenær búið ætti að vera að koma kornforðabúrunum fullkomlega á stofn, eða á hve margra ára fresti, með því að mjög misjafnt er hvað hrepparnir eru færir til þessa, en sjálfsagt ætti það að vera sem allrafyrst því verður við komið. -—• Aptur á móti álít eg óum- flýjanlega nauðsynlegt að ákveða minnstu upphæðina, hvað kornforðabúr- in eigi að vera stór; því ella gæti hugs- ast, að þau yrðu í einhverjum hrepp meira til nafns en gagns. Ekki er hugs- andi til að ákveða stærð kornforðabúr- anna svo mikla, að þau sje óyggjandi forði fyrir menn og skepnur, hvað mik- il harðindi og neyð sem upp á kunna að koma, heldur einungis, að þau gætu í bráð eða um skamman tíma bætt úr bráðustu neyð. Hverjum hrepp er líka frjálst að stofna svo stór kornforðabúr í hrepp sínum, sem hann vill. Eg í- mynda mjer, að varla muni nokkrum hrepp ofvaxið að koma sjer á nokk- urra ára fresti upp kornforðabúri, sem hefði í sjer 1 tunnu fyrir hverja 20 menn í hreppnum, enda mundi varla veita af þessu, hvort heldur við sjó eða til sveita, ef það ætti nokkur forði að heita, og álít jeg betra að stofnunar- fresturinn sje lengri, en kornforðabúrin sje minni en þe^ta. það liggur í hlut- arins eðli, að hreppsnefndirnar haíi alla umsjón yfir kornforðabúrunum í hrepp- unum og útláni á þeim, og að þeir sjái um að verja þeim sern. bezt hreppun- um í hag, eptirsem á'stendur; en apt- ur á móti ætti sýslunefndunum að fel- ast á hendur að semja reglugjörð eptir uppástungum frá öllum hreppsnefndun- um í sýslunni, sem þær leggi þvi næst fyrir amtsráðin til samþykktar, um alla tilhögun á kornforðabúrunum í sýslunni, svo sem um stofnun þeirra og stofnun- artíma, geymslu, útlán og innheimtu o. s. frv. Enjegætla mjer samt að benda á nokkur atriði viðvíkjandi tilhöguninni á kornforðabúrunum. Ekki heldjegað hentugt sje, að ákveðaneinn tíma. hve nær fyrst mætti fara að lána úr korn- forðabúrinu á vetrinum, heldur ættu hreppsnefndirnar að hafa frjálsar hend- ur til þess að ráða því; því ástæðurnar geta verið svo ólíkar og margvíslegar; en hitt ervitaskuld, að hreppsnefndun- um ætti ávallt að vera um það hugað, að haga .útláninu sem forsjállegast fyr- ir hreppinn, og það ætti jafnan að á- kveðast á fullgildum aukahreppsfundi, hve nær fyrst mætti byrja á því í hvert skipti. En til þess að tryggja það, að menn leyti ekki láns úr forðabúrinu að þarfiausu og jafnframt að koma í veg fyrir of mikinn og óþarfan drátt með að endurgjalda lánin úr því, mundi bezt að tiltaka víst gjald, sem lántakendur greiddu fyrir hverja viku, sem jeg álít að ekki megi minna vera en 1 eyrir fyrir hvern fjórðung um vikuna frá þvi lánið er tekið og þangað til því er skil- að aptur. Með þessu gjaldi mætti nokk- uð ljetta kostnaðinn við geymslu, útlán og innheimtu á korninu, sem að öðru leyti verður að borgast af hreppssjóði. Jeg álít að þetta gjald sje nokkurt að- hald til þess að menn vanbrúki ekki kornforðabúrið, en þó ekki meira en svo, að engum, sem láns þarf með úr því, sje of-þyngt með því, í að leyta láns úr því. það væri mjög heimsku- legt, að byrgja sig ver upp að haustinu með mat eða setja skepnur sínar frem- ur á vogun fyrirþað, að kornforðabúr- in eru til; líka ætlast jeg til að lán- tökugjaldið mundi verða nokkurt að- hald fyrir menn í þessu tilliti. Jeg get ekki heldur fundið neina skyn- samlega ástæðu til þess að ímynda sjer, að kaupmenn byrgi sig ver upp af korni fyrir það, þó kornforðabúrin sjeu

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.