Ísafold - 29.08.1878, Blaðsíða 1

í S A F 0 L 0.
V 21.
Reykjavík, fimmtudaginn 29. ágústmán.
1878.
-K-eglugjörðin nýja fyrir Reykjavíkur
lærðaskóla heíir ekki átt uppá pallborð-
ið hjá blaðamönnum vorum, heldur
hafa þeir hver um annan þveran reynt
til að níða hana sem mest. Blaðið
„Norðlingur“ áþað hrós skilið, að hann
hefir ekki numið staðar við tóm stór-
yrði, heldur og reynt til að færa sönnur
á mál sitt. f>ó það nú hljóti að vera
leiðinlfegt fyrir almenning að lesa slíkar
ritgjörðir, getum vjer þó ekki leitt hjá
oss að svara því með fáeinum orðum,
sem helzt hefir verið fundið að skóla-
reglugjörðinni.
Sumt af þessu er þó ekki svara
vert, t. d. að þeir, sem læra utan skóla
og ganga undir próf 4. bekkjar, þurfi
ekki að hafa siðfcrðisvottorð'. þ>ó piltar
megi koma 12 ára gamlir í skóla, þá
er þetta að eins leyft og reynslan hefir
sýnt, að þeir fáu piltar, sem komið
hafa i skólann ýngri en 14 ára, hafa
alls ekki tafið fyrir kennslunni meir
en hinir eldri.
þá hefir það verið fundið að reglu-
gjörðinni, að danska sje kennd gegnum
allan skólann. En meðan vjer sækjum
háskólann í Kaupmannahöfn, þá er
mjög áríðanda fyrir oss að kunna vel
þetta mál og það þurfa þeir, er fara
til háslcólans, að kunna bezt allra mála
næst íslenzku.
þ>að er engan veginn gjört oflítið
úr pýzkunni, því henni er fullborgið
eptir reglugjörðinni. Skilningur læri-
sveina er orðinn svo þroskaður eptir
fjögurra ára nám í skólanum, að þeir
geta hæglega numið þýzku sjer til
gagns á tveim hinum siðustu árum,
með því líka hún er svo lík dönsku,
að allur helmingur danskra orða eru
samstofna við þýzkuna.
Um latínu og grísku þarf ekki að
fjölyrða. í'að dylst varla nokkrum
menntuðum manni, að í latneskum og
griskum fræðum felst undirstaða allrar
hinnar nýrri menntunar um allan heim,
og því betur sem menn læra þessi
mál, því betur geta þeir numið hin
nýrri málin og skilið eðli þeirra. Eðli
og uppruna íslenzkunnar getur enginn
skilið til fullnustu nema hann kunni
vel latínu, því að mesti fjöldi t. d. af
guðfræðilegum orðum í íslenzku hafa
beinlínis verið mynduð eptir latínu.
Sízt ættum vjer íslendingar að amast
við latínunni, því að hún er eitt af því
fáa, sem hefir áunnið oss álit í hinum
menntaða heimi, meðan vjer í henni
ekki stóðum á baki annarra þjóða, utan
máske Englendinga einna, sem eins
og allir, og sjálfsagt einnig „Norðling-
ur“ veit, leggja meiri stund á klassísku
málin, en nokkur önnur þjóð í heimi,
og öðrum fremur álíta þau undirstöðu
allrar verulegrar menntunar.
Um tölu þeirra stunda á viku, sem
nú er í hinum lærða tekóla varið til lat-
ínu, skal þess að eins getið, að fullt
svo mörgum stundum er varið til henn-
ar í dönskum, og enn fleiri í þýskum
skólum. þegar það er sagt, að ein-
kunnirnar í þeim námsgreinum, er ljúka
skal í 4. bekk, sjeu settar mjög lágt,
þá er þetta ekki rjett, því að þær eru
settar hærra en námsgreinimar við
burtfararprófið, og er hægt að sýna
þetta.
þ>á er enn fundið að fyrirkomulagi
skólaársins, og er skólanefndin löstuð
fyrir það, að hún vildi láta pilta koma
fyr i skóla á haustin, en áður tíðkað-
ist, sjerílagi vegna þess, að þá væri
allra veðra von, og „ár vondar“. „Norð-
lingur“ þekkir engin vatnsföll hjer á
landi, sem eru vond á haustin, og kem-
ur það sjálfsagt af því, að hann hefir
aldrei farið á haustdag um Skaptafells-
sýslu. þar er opt hlaup í ám eptir
sumarhita í haustrigningum, og hann
gæti komið svo að Jökulsá á Breiða-
merkursandi seint í septembermánuði,
að hún sje alveg ófær, þó Oxnadalsá
sje lítil; Núpsvötnin og Skeiðará geta
verið hættuleg yfirferðar, þó Hjeraðs-
vötnin sjeu góð, og Jökulsá á Sólheima-
sandi lítt ríðandi, þó Blanda sje velfær.
J>etta hefir „Norðlingur“ ekki vitað.
Loksins finnur „Norðlingur11, að
því, þó það snerti ekki skólanefndina,
að reglugjörðin var ekki lögð fyrir
alþingi. J'ó það fari fjarri, að vjer
viljum rýra vald og verkahring alþingis,
og þó vjer fúslega játum, að reglu-
gjörðin, eins og allt mannlegt, er ófull-
komin, — þá verðum vjer þó, að segja
svo mikið, að vjer vitum ekki til, að
reglugjörðir sjeu nokkurs staðar á
byggðu bóli lagðar fyrir löggjafarþing.
Löggjafarþing hafa æðra og yfirgrips-
meira verkssvið, en að fjalla smálega
um niðurskipulag á kennslutímum milli
einstakra kennara. Enda væri mjög
svo hæpið, að trúa löggjafarvaldinu
fyrir þvílíku; það er valla við því að
búast, að margir þingmenn sjeu leiknir
í þesskonar smásmíðum, og óheppilegt
væri það ef flest atkvæði yrðu á þingi
fyrir einhverju því, sem ómögulegt
væri að framkvæma verklega.
Vjer ímyndum oss jafnvel, að Norð-
lingur við nákvæmari umhugsun, fari
ofan af því, að reglugjörðin fyrir hinn
væntanlega skóla á Möðruvöllum verði
lögð fyrir alþingi.
Vjer getum því ekki betur sjeð,
en að það, sem fundið hefir verið að
skólareglugjörðinni, sje á litlum rökum
byggt og getum ekki einu sinni fundið
nokkurt gullkorn í öllu því grjóti, sem
á hana hefir verið fleygt. Hitt er svo
sem auðvitað, að mikið er undir því
komið, að henni sje vel beitt og að
kennslan í skólanum sje góð, því sje
einhver misbrestur á þessu, getur engin
skólareglugjörð komið að tilætluðum
notum hversu góð sem hún er 1 sjálfri
sjer, og það er mjög hæpið fyrir hvern
kennara, að lasta þá reglugjörð, sem
hann á að kenna eptir, því að mörgum
kann þá að koma til hugar, að árinni
kenni illur ræðari. Vjer efum ekki, að
kennslan í skólanum sje í mörgu tilliti
góð, þó það sje eðlilegt, að einhver
missmiði kunni að verða á, meðan
kennendurnir eru að venjast hinni nýju
reglugjörð. En það er sannfæring vor,
að reglugjörðin sje yfir höfuð að tala
góð og eigi hjer vel við. J>að væri
líka merkilegt, ef skólanefndinni hefði
alveg mistekizt þetta starf, þar sem hún
hafði svo mörg góð hjálparmeðöl við að
styðjast, ekki einungis hina eldri skóla-
reglugjörð hjer, heldur og hinar nýustu
skólareglugjörðir á þýzkalandi, í Dan-
mörk, Svíþjóð og Norvegi.
Aldrei hefir aðsókn að Reykjavík-
urskóla verið meiri eða jafnmikil og
nú, og sýnir þetta eins og fleira, hvernig
ljós heilbrigðrar skynsemi leiðir alþýðu
rjetta leið, þótt reynt sje til að villa
sjónir fyrir henni. R.
Eitt af því sem alþingi 1877 hefir
verið álasað fyrir, er íjárveitingin til að
kaupa handa landinu handrita- og bóka-
safn Jóns Sigurðssonar alþingismanns.
Stjórnartíðindin, B 16 fyrir 1878,
skýra frá, að ráðherrann fyrir ísland
hafi látið tvo af nefndarmönnum Árna
Magnússonar - nefndarinnar (Konráð
Gíslason og Vilhjálm Finsen) rannsaka
söfnin, og hefir það sýnt sig, að liand-
ritasafnið hefir á annað þúsund bindi
inni að halda, þar á meðal ept-
irrit af íslenzkum fornritum, íslenzka
annála, eptirrit af máldagabókum,
talsvert af frumritum um íslenzkt rjettar-
far og bókmenntir, tungu og sögu, stór-
eflis safn af íslenzkum kvæðum, eptir-
rit af jarðabók Árna Magnússonar,
°g ágrip af hinum öðrum íslenzku jarða-