Ísafold - 29.08.1878, Blaðsíða 3

ÍSAFOLD.
83
*7J8
ekki neitað, að staða rektors er vanda-
söm, og það svo, að reynslan hefir sýnt,
að hún hefir orðið mörgum of erfið,
þótt verið hafi hinir nýtustu menn.
þ>annig var það um þá 3 rektora, er
næstir voru á undan Jóni þorkelssyni,
og allir voru ágætismenn hver á sinn
hátt, og þyngst varð staða þessi þeim,
er var þeirra, frægastur; höfum vjer þó
ekki heyrt þess getið, að þeir ættu
neinn óvin, er notaði hvert tækifæri til
að niðra þeim bæði í ræðu og ritum.
Skólapiltar og allir þeir, sem við skól-
ann eru riðnir, ættu því að gæta þess,
að láta ekki villa svo sjónir fyrir sjer,
að þeir líti með einstrengingsskap á
það eitt, er þeim kynni að þykja mega
öðruvísi fara í stjórn skólans. Sá rektor,
sem nú er, vill komast hjá því að beita
harðstjórn, og er ef til vill ekki laginn
á hana. En ef honum verður þunglega
gefið það að sök, þá er hætt við, að
fara kunni líkt og fyrir froskunum í
dæmisögunni, sem fengu þann konung,
er varð þeim svo sárbeittur, að þeir
óskuðu sjer hins fyrra, er þeir áður
höfðu smáð. Ogþá tækist sorglega til,
ef rógsmönnum tækist að rýra álit og
virðing Jóns rektors í augum þjóðar-
innar og flæma frá skólanum þann
mann, sem er mjög virðingarverður og
samvizkusamur embættismaður, og auk
þess einn af hinum fáu og einn hinn
helzti vísindamaður þessa lands á vor-
um tímum, einn af þeim, sem meðal
útlendra þjóða varðveita sóma vorn
í vísindalegum efnum. En það er von-
andi, að íslendingar kunni svo sóma
sinn, að þeir láti elcki lengur þegjandi
ofsækja og svívirða sína beztu menn,
svo að þeir neyðist til að leita hjeðan
á braut, og sjer í lagi þá menn, sem
vjer erum sannfærðir um, að tekið yrði
við opnum örmum annars staðar.
L.
Vjer höfum frjett, að veiðivjelinnií
Elliðaánum hafi fyrir skemmstu verið
svipt úr ánum af einstakra manna völd-
um. þessir menn hafa sjálfsagt ekki
vitað, að búið var áður að fyrirskipa
málssókn af hálfu hins opinbera út úr
tjeðum vjelum. En hvað sem þessu
líður, þá er gott, að dómstólarnir kveði
upp skilning sinn á hinum nýju laxa-
lögum, sjer í lagi 5. gr. laganna, sem
eingöngu lýtur að friðun unglaxins.
Frá merkum manni á Nýja-íslandi
hefir oss borizt grein í hendur, rituð í
aprílmán. þ. á. Eptir grein þeirri er
ástandið í nýlendunni allt annað en
glæsilegt, bæði að því er snertir fje-
lagslif og fjárhag. Meðal annars er
þannig komizt að orði: ,,Á þessum ó-
frelsis og lygatiðum, sem hjer og þar
heyrast í nýlendu vorri". —í kringum
nýárið hefir verið þar ískyggilegur
bjargarskortur: 23 fjölskyldur álitnar
af þingráðsfundi „svo að segja bjargar-
lausar“, en 35, „er seint og snemma
þyrftu styrk“. 11 eða 12 fjölskyldur
voru 2. janúar teknar að borða jarðepli
þau, er þurftu til útsæðis í vor. Af 63
búendum eiga 34 að eins 1 kú. Kálf-
um var lógað jafnóðum og kýrnar báru,
en kýrnar sjálfar, er agentarnir höfðu
keypt handa vesturförum fyrir 35 doll-
ara hverja, voru fullar af meinlætum og
gerðu lítið gagn. Menn, sem voru 7
vikur við fiskiveiðar fyrir norðan ný-
lenduna, fengu sumir varla í soðið, og
komu skuldugir úr verinu, aðrir með
20—40 fiska, og mesti hlutamaðurinn
með 100 hvítfiska, er hann gat selt
fyrir 12l/3 cent hvern. Slíkt mundi á
gamla íslandi þykja dauf vertíð. Ríkir
höfðu jafnt fátækum setið að stjórnar-
láninu, svo það var búið.
í enda greinarinnar segir svo:
„Hvað mundi hafa orðið (o: ef síra
Páll jp orláksson hefði ekki útvegað
styrk frá norskum) ? Fátæklingarnir
hefðu orðið að drepa kúna sína, og hefðu
lifað á henni um tíma, að því búnu solt-
ið og líklega lagzt veikir í skyrbjúg og
ef til vill dáið. Sagt er, að hjer hafi
átt sjer stað í hitt eð fyrra skyrbjúgur
og þar af leiðandi dauði hjá þeim, er
hjer voru komnir — í þetta fremur kalda
eyði-skógland — fyrir ónotalegt lítið og
óhollt fæði“.
,, Og salffisksniáli.tF. — það er bæði
umtals og velferðarmál fyrir oss Sunn-
lendinga. pó vjer efumst ekki um að
þeir, sem kosnir verða, eptir ályktun
fiskverkunarfundarins 20. júlí, fyrir
forgöngu og hvatamenn, til að bæta
saltfisksverkunina, verði svo heppnir,
að finna ráð og meðöl til að koma í
veg fyrir hið mikla tjón, sem vofir yfir,
að saltfiskurinn verði eigi þeginn sem
verzlunarvara hjer eptir, eða að minnsta
kosti falli enn þá meira í verði, þá
viljum vjer þó í fáum orðum benda á
það aðalatriði, sem oss virðist vera
mest í varið, og miklu meira en prent-
aðar reglur fyrir saltfisks verkun, sem
víða eru nú orðnar að sjá og finna.
það mun ekki vera því að kenna, að
Sunnlendingar kunni ekki að verka
saltfisk, að hann er ekki jafngóð vara
frá þeim öllum ; það þarf ekki að segja
þeim það tvisvar, sem þeir kunna einu-,
sinni, ef viljann ekki vantar; en hitt
er þeim og engum láandi, sem nokkuð
hugsar um hag sinn, þó þeir vilji held-
ur það, sem er óbeinlínis meira, en
hitt, sem er beinlínis minna, eða með
öðrum orðum: að fá jafnmikið fyrir 80
fiska fljótt og hroðalega verkaða, og
fyrir 100 fiskajafnvæna og velverkaða.
petta dæmi kemur daglega fram þeg-
ar menn eru að leggja saltfisk inn til
kaupmanna, og hver vill segja sig svo
góðan, að hann glæpist eigi á þeirri
verzlun, þó hann aldrei nema renni
grun í, að slíkt geti leitt til eyðilegg-
ingar á þessari vöru tegund, þar sem
menn um næst undanfarin ár, og um
lengri tíma hafa sjeð, að enginn verð-
munur er gjörður á vörunni, heldur
máske að þyngdin ráði meiru en gæð-
in, þá er von að jafnvel vandaðir menn,
auk heldur hinir segi: pað er ekki
til neins að vera að hafa þessa sam-
vizkusemi með vöruverkunina, hún
gengur samt, og jeg fæ ekki meira
fyrir hana en aðrir, þó jeg vandi hana
betur. Og eptir voru áliti hafa þeir
nokkuð rjett fyrir sjer, því vjer vitum
eigi til að kaupmenn hjer á Suðurlandi
gjöri nokkurn verulegan verðmun á
vörum, eða að þeir hafi gefið nokkra
hvöt til að menn vandi vöru sína, held-
ur miklu fremur hið gagnstæða með
öðrum eins dæmum og þeim, er vjer
höfum bent á. pað mun þó vera hið
eina og vissasta ráð, til að bæta salt-
fisksverkunina — sem og alla vöruvönd-
un — að kaupmenn fái útnefnda eið-
svarna vörumatsmenn í hverjum kaup-
stað, sem skipti vörunni eptir gæðum
og að kaupmenn, hvort sem þeir eru
fleiri eða færri á einum stað, bregðist
ekki í því, að borga einum og sjerhverj-
um sína vöru eptir maklegleik-um, með
því verði, sem þeir hafa áður ákveðið,
hvort sem i hlut á ríkur eða fátækur,
skuldugur eða skuldlaus, mikil vara
eða lítil. Vjer höfum heyrt nokkra
kaupmenn bera það fyrir, að þessu
verði ekki komið við, á meðan þeir
eigi svo miklar skuldir útistandandi
og ekki fyr en allri lánsverzlun verði
hætt. Jafnvel þó oss þyki þessi við-
bára lítilsvirði, og hún varla geti verið
uppástungu vorri til hindrunar, þá vilj-
um vjer meina, að lánsverzlun við fasta-
kaupmenn hjer á landi geti ekki hætt
að svo komnu, meðan hin- mikla pen-
ingaþröng er í landinu og ekki verð-
ur á einhvern hátt úr henni bætt —
en sú peningaþröng er að nokkru leyti
skakkri verzlunaraðferð að kenna,
nefnilega því, að íslenzka varan er
keypt of háu verði, svo kaupmenn eiga
opt fullörðugt með að seljahana aptur
sjer ágóðalaust og verða því að leggja
allan sinn verzlunarkostnað á útlendu
vöruna, og þannig selja hana lángt of
miklu verði. Af þessu leiðir, að ís-
lenzka vöru geta þeir ekki keypt fyr-
ir peninga, því þá er hagnaðurinn lítill
eða enginn. Væri hvortveggja varan
seld í lægra verði, mundu kaupmenn
langtum fremur kaupa vörur vorarfyr-
ir peninga, eða að minnsta kosti mundu
þeir þá heldur „ganga út og inn“.
Verzlun vorri er þannig varið, einkum
þeirra, er hlut eiga að saltfisksmálinu,
að vjer leggjum alla vora vöru inn í
einum mánuði á sumrin, já og sumir
á einum degi, en erum að taka út
allan árshringinn, stundum af því að
nýjar þarfir heimta það, stundum af
því að kaupmenn hafa synjað þess,
þegar inn var lagt, stundum af því,
að þeir hafa eigi haft þá nauðsynlegu
vöru til, þegar vjer höfum beiðzt henn-
ar. Af þessu kemur það, að menn