Ísafold - 30.09.1878, Blaðsíða 2

94
ÍSAFOLD,
2%?8
menn bæta honum skaða. Hann
skal kveðja til nábúa sína fimm á
hinum næsta hálfum mánuði, er fall-
sótt lætur af, að virða skaða sinn;
hann skal segja til skaða síns, og
sýna þeim hold og húðir þess fjár
er af er farið. . . . Síðan skal hann
segja til á samkomu, hve skaði hans
hefir virzt, en bændur skulu bæta
honum hálfan skaða; þeir skulu svo
bæta, aðjafnmiklu sje bætt af hundr-
aði hverju“.
Hafi menn nú á íslandi á n. 12.
og 13. öld getað klofið, að ábyrgjast
hver fyrir annan og hver með öðrum
húsbruna og nautamissi, þá ætti það
að vera kleyft enn, ef ekki vantar
góðan fjelagsanda, og ef ekki væri sú
venja komin á, að leita alls liðsinnis
fyrir utan sig, en ekki innan,
Fáeinar athugasemdir við homöopathíu
(safoldar, í 22. tölublaði V. árgangs.
í blaðinu ísafold, er grein nokkur,
sem auðsjáanlega er skrifuð í þeim til-
gangi, að mæla fram með þeim hjer-
verandi smáskamta-skottulæknum. í
þessari grein er margt ranghermt, sem
jeg vona, að þjer leyfið mjer að leið-
rjetta; þannig segið þjer í henni að
homöopathían sje ávallt að ryðja sjer
til rúms erlendis o. s. frv. þetta er
gagnstætt því sanna, þar sem hún er
alltaf að verða meira og meira fyrir-
litin meðal menntaðra manna, svo sem
eptirfylgjandi fá dæmi sýna. Eitthvað
hið bezta og mest útbreidda praktiska
verk á Frakklandi Dictionnaire de
Therapeutique, samið af prófessórunum
Bouchut og Despres, bls. 739 segir svo:
„fað er enginn meðalvegur milli þess-
ara tveggja skoðana: Annaðhvort er
meðalafræði smáskamtalæknanna verk
ósvífins skottulæknis, eða heilaspuni
vitlauss manns“. Enn verri og alvar-
legri dóm hefur homöopathían fengið
á Englandi, þar sem hún af óteljandi
lærðum samkomum hefir verið algjör-
lega fordæmd (sjá the Lancet eitt af
þeirra helztu tímaritum). Loksins varð
hún í fyrra fyrir hinni verstu útreið
við háskólann í Chicago, þar sem heil-
brigðisráðið þar rak burtu 2, sem ætl-
uðu að halda fyrirlestra yfir homöopa-
thíu, sem ráðið sagði að væri byggð á
lygum og hjátrú. t hvaða áliti hún
sje á þýzkalandi, má bezt sjá af hinum
seinustu brjefum barún Liebigs um
þetta efni; segir hann þar, að hún sje
hjá lærðum mönnum vorra tíma hið
versta hneyksli. Svona hljóða dómarnir
um hana meðal allra lærðra manna á
vorum dögum, og jafnvel þótt einstaka
sjervitringur kunni að finnast, sem af
eigingimi haldi henni fram, þá er þetta,
sem nú var sagt, hinn almenni dómur
meðal allra lærðra manna. Um homöo-
pathiska apothekið, er þjer talið um
í Kaupmannahöfn, veit jeg eigi annað,
en að það sje uppfundið af einum ein-
stökum manni, til að narra peninga út
úr fáfróðum lýð, enda er þetta hið
helzta mark og mið allrar smáskamta-
fræði; hennar pathología eru draumór-
ar, hennar meðalafræði háðung fyrir
mannlega skynsemi, og hennar medi-
cinska statistik alræmt samsull af skrök-
sögum; þetta er nú almennt viðurkennt
um hinn menntaða heim.
Reykjavík 7. sept. 1878.
J. Hjaltalín.
*
* *
Væri þessi grein ekki frá land-
lækninum sjálfum, þá hefði hún ekki
fengið rúm í blaðinu, því hvorki er
hún girnileg til fróðleiks nje fögur á
að lita. Allir þekkja hversu stríðið
hefir lengi verið ákaft milli stórskamta-
manna og smáskamtamanna, og þó að
frakkneskir, enskir og þýzkir allöopa-
thar atyrði homöopathana þá sannar
það ekkert. Sönnunin gegn smáskömt-
unum væri sú, að þeir engum sjúklingi
hafi orðið að liði, eða verði að liði, og
að aldrei læknist sjúkdómar nema með
stórskömtum. Vilji landlæknirinn leiða
rök að þessu, þá færir hann sönnur á
mál sitt, en með því að hafa eptir orð
og setningar úr ritum stórskamtalækna
sannar hann ekki annað en það, sem
allir vita, að smáskamtalæknum og stór-
skamtalæknum kemur ekki saman.
Vildi maður hafa sig til þess, mundi
mega hafa ýmislegt eptir Hahnemann
og öðrum smáskamtamanna um allöo-
pathana, sem ekki er þeim í vil, en
sem heldur ekki sannar neitt um það,
hvor flokkurinn á rjettara hafi að
standa. Vjer ímyndum oss, að hvorir-
tveggja hafi mörgum hjálpað, og að
hvorirtveggja sje nýtir læknar, þegar
þeir annars eru greindir og góðir menn.
Að endingu á landlæknirinn eptir að
sanna það, sem mest ríður á í því, sem
hjer ræðir um, sem sje, að smáskamta-
lækningunum verði byggt út úr landinu
með ofsóknum og málaferlum. þ>að
hefir gengið tregt í öðrum löndum, og
eins mun hjer verða. Ritst.
Dr. Hjaltalín um homöopathíuna
1842: —
„-----Sumir læknar hrinda með
dómadags öskri frá sjer öllu, sem frá-
hverft er því, sem þeir hafa haft mikið
fyrir að nema. Til að sannfærast um
þetta, þarf ekki annað en afdrif homöo-
pathíunnar á seinni tímum. Hefir ekki
margur læknir kveðið upp dauðadóm
yfir henni, án þess hann hafi að gagni
þekkt ástæður hennar ? Hafa ekki
margir læknar, hrokafullir af vizku sinni,
viljaö útskúfa henni með dstæðulausum
og drembilegum digurmælum?11
(Vandcuren i dens Resultater).
Dómsmálastjórnin um opinberar
málssóknir gegn homöopöthum 1856
og 1857 : —
(Dr. Hjaltalín hafði kært hina norðlenzku homöo-
patha, og heimtað að þeir væru dregnir fyrir lög
og dóm, fyrir heimildarlausar lækningar og meðala-
sölu, enda hafði amtmaður norðan og austan látið
höfða mál á móti þeim).
„-----í tilefni af þessu læt jeg
ekki hjá líða, að tilkynna yður (amt-
manninum norðan og austan) að þar eð
ekki hefir verið tekið til nokkurt það
víst tilfelli, að lækningar homöopatha
hafi haft skaðlegar afleiðingar, eða að
nokkurs manns lífi og heilsu hafi verið
hætta búin, álítur stjórnin ekki, eptir
því, sem ástatt er, að amtið hafi haft
nægar ástæður til, að fyrirskipa máls-
höfðun gegn h'utaðeigendum; ekki er
heldur ástæða til, að gjöra upptæk með-
ul þau, sem þeir kynni að hafa haft
meðferðis, nema að undan genginni rann-
sókn. f>ar eð samt sem áður menn
þeir, sem hjer ræðir um, hvorki hafa
vit á læknastörfum, nje rjett til að gegna
þeim, mun eflaust næg ástæða til þess,
að svo miklu leyti, sem unnt er, að hafa
gætur á lækningum þeirra, og að sjá
um, að meðul þau, sem þeir brúka,
verði skoðuð, o. s. frv.------“
(Dómsmálastjórnarbrjef 19. júlí 1856).
Á líkan hátt svarar dómsmálastjórn-
in stiptamtmanninum á íslandi 31. marz
1857, að þessu við bættu:
„-----En þar sem Dr. Hjaltalín
hefir stungið upp á því, að rannsóknin
væri gjörð á þann hátt, að gjört væri
homöopöthum þeim, sem fást við skottu-
lækningar, að skyldu, að senda meðul
þeirra landlækninum suður í Reykja-
vík, þá þykir Isjárvert, að fallast á uppá-
stungu þessa, sumpart vegna þess, að
með því væri viðurkennd heimild þeirra
til að gegna læknastörfum, og sum-
part vegna þess, að ekki væri hægt,
að gæta slíkrar skipunar. þ>ví meðan
öllum er leyft, að útvega sjer þvílík
meðul til heimilisnauðsynja, getur það
ekki komið til máls, að draga nokkurn
mann fyrir dóm einungis vegna þess
hann á þess háttar meðul, heldur ef
hann selur þau. Sönnun fyrir þessu
mun samt ekki svo hæglega geta feng-
izt, því almennt munu hlutaðeigendur
bera það fyrir, að þeir hafi látið með-
ulin af hendi kauplaust, og mun sá, sem
hefir tekið við þeim, optast samsinna
því, o. s. frv. — — að öðru leyti er
það sjálfsagt, að hlutaðeigandi lyfsölu-
manni er í sjálfs vald sett, að höfða mál
móti peim fyrir það þeirhafi veitt hon-
um yfirgang í atvinnuvegi haíis.“ —
(Tíðindi um stjórnarmálefni Islands, I, bls. 143
—144; 160-161).
Jar sem landlæknirinn í grein sinni
neitar því, að homöopathían ryðji sjer
til rúms í hinum menntaða heimi, skal
þess getið, að Danir eru nú að koma
homöopathiskum spítala á legg í Kaup-
mannahöfn, og kom í febrúarmánuði
1877 út konungleg staðfesting á reglu-
gjörðinni fyrir stofnun þessa spítala“.