Ísafold - 29.03.1879, Blaðsíða 3

35
|>jer hafið, herra ritstjóri, óskað
greinar frá mjer í „ísfold“ um bama-
skólann i prestakalli mínu, og vil jeg
þvi fremur verða við þeirri ósk, sem
jeg árlega, síðan skólinn var stofnaður
1872, hefi látið skýrslu um hanniblöð-
in, síðast 1877, en hefi dregið það sið-
an, þótt svo hefði eigi átt að vera. En
þetta ár tók útgefari „þ>jóðólfs“ af mjer
ómakið með skýrslu (bls. 65 og 75) um
barnaskólana hjer sunnanlands, þar sem
skólanum hjer var ekki gleymt, svo
bersýnilega ósannri í flestum greinum,
að hvorki þeir, sem samsetningur þessi
átti að sverta, nje hinir, er hann átti
að fegra, hafa sjeð nokkra þörf á að
leiðrjetta hann.
þ>ar sem jeg þá byrja, þar sem
fyrri skýrslur minar í blöðunum enduðu,
á skólaárinu 1876/77, verður að getaþess,
að það ár nutu (ekki 15, eins og þjóð-
ólfur ber, heldur) 18 börn kennslu i
skólanum, flest allan skólatímann og ekk-
ert 3 mánuðum skemur, hjá hinum dug-
lega ábúanda og kennara skólans O.
stúdent Rósenkranz. J>á var harðærið
byrjað í Kálfatjarnarsókn, og var því
barnatalan hærri en við mátti búast,
einkum þar sem Njarðvíkursóknarmenn
gátu ekki notað skólann, sakir fjarlægð-
ar, nema með miklum kostnaði, enda
gjörðu þeir það ár með samtökum við
Keflavíkurmenn lofsverða tilraun tilþess,
að hafa skóla sjer.1 Kennslutími (6
mánuðir, 4 stundir á dag) og kennslu-
greinir (5 auk söngs) voru sem að und-
anförnu.
Til „aukakennslu“ (eptir reglugjörð
skólans fyrir fermd og ófermd ungmenni)
voru ætlaðar 2 eptirmiðdagsstundir á
dag. Var hún boðiní rjettritun, reikn-
ingi, dönsku, ensku, landafræði, sögu,
eptir hvers vild. En einungis einn gaf
sig fram til að læra dönsku.
„Handvinnukennsla“ (fyrir fermdar
og ófermdar stúlkur) var enn sem fyr
boðin, af kennarakonunni, orðlagðri
hannyrðakonu og leikinni í að kenna
handvinnu; en engin gaf sig fram.
Sagði hún því einungis þeim Thorchillii-
sjóðsbörnum til í handvinnu, er þá til-
sögn gátu þegið.
Ár 187 7/7 8 fór kennslanfram á lík-
an hátt og áður. Fyrsta hálfan mán-
uðinn var og kennarinn hinn sami, (var
hann þá fenginn til leikfimiskennslu í
Reykjavík), síðan herra P. Pjetursson
úr Reykjavík. þetta ár nutu skóla-
kennslu 24 börn, en eptir hálfan mán-
uð fluttist eitt þeirra með kennara sín-
um til Reykjavíkur. Annað barn var
heldur ekki í skólanum nema um tíma;
hin 22 allan tímann. Með því enginn
óskaði „aukakennslu“ ljet kennarinn í
*) Skólinn var i Njarðvíkursókn haldinnalls 3 mán-
vði, með 15 börnum („30“ segir f’jóðólfur, og að
mig minnir í 7 eða 8 mánuði!) og var það ekki
fátt í sókn með ekki fullum 250 manns. í Kefla-
vik var annar skóli fyrir börnin þar, haldinn alls í
4 mánuði. I þessum 2 skólum kenndi sami kenn-
arinn til skiptis.
aukakennslustundunum 3 lengst komnu
börnin, og síðar um tíma hið 4. úr Njarð-
víkursókn (þar varð þá ekki komið á
sjerstökum skóla), læra rjettritun, reikn-
ing og dönsku. Handvinnukennslu var
ekki beðið um.
í ár, i878/79, njóta 29 börn kennslu
í skólanum, auk eins fermds ungmennis
um tíma, sem lærir dönsku. Ollum börn-
unum eru, sem áður, kenndar þessar 5
námsgreinir: lestur, skript, lærdómsbók,
biblíusögur og reikningur ; hinum lengra
komnu (10—14) einnig þessar 3: rjett-
ritun, landafræði og danska. Auk þess
sem börnin eru látin iðkast í söng við
daglegar morgunbænir í skólanum, er
þeim kenndur söngur eina stund í viku
af herra G. Guðmundssyni í Landakoti,
sem þar að auki hefir ókeypis öðru
hvoru söngæfingar með börnunum í kirkj-
unni eptir embættisgjörð, með aðstoð
„harmoníums“ kirkjunnar. Ollþessi ár
hafa börnin við miðsvetrarprófið fengið
lægst lakl. -(- eða lakl,—-vel, og bezt
dável -|- og áþekkar aðaleinkunnir við
vorprófin; þó var næstl. vor lægst að-
aleinkunn vel -f- og við miðsvetrar-
próf í vetur vel—lakl. Kennarinn er í
ár hinn sami og fyrra ár, og er það
hvorttveggja, aðvart verður kosinn hent-
ugri og ástundunarsamari barnakennari,
enda er bæði barnaíjöldinn og fram-
farirnar í skólanum beztur vottur um
þetta.
það, sem jeg ætla að skólanum sje
nú helzt þörf á, jafnframt því, að öllum
„handvinnu“- og aukakennslu tilraun-
ir sje hætt við hann (og þá að þessu
leyti breytt reglugjörð skólans), er það,
að honum verði skipt í 2 bekki, með
2 kennurum. En til þess vantar efni
eða tekjur. Helztu efnin eru: skóla-
húsið, sem nú er að vísu orðin mikil
og góð eign, og skólajörðin (húsið virt
1874: 3360 kr., og jörðin 1400 kr.) og
tekjurnar: jarðarafgjaldið, kennslukaup
barnanna (nú hin hörðu ár sett niður í
15 kr. fyrir barn), og 60 kr. árlegt til-
lag úr sveitarsjóði, og hrekkur þetta
vart fyrir viðhaldi skólahússins, árlegu
brunabótagjaldi, skólahaldi (eldiviðar
og bókakaupum o. s. frv. einkum fyrir
Thorchilliisjóðsbörnin, sem þó fá 20 kr.
til bóka- og kennslukaups) og kennara-
launum. Af landssjóði fjekk skólinn
að vísu næstl. ár 200 kr., en þeim var
varið til endurbóta skólahússins. Ef
kennsla í 2 bekkjum ætti að verða að
fullum notum og annað en kák, þyrfti
skólinn 2 gagnlega kennara með við-
unandi launum, og aðra skólastofu þyrfti
að byggja í húsinu fyrir hinn viðbætta
bekk. En hvar fást efni til slíks ? Menn
munu segja, að engum standi nær að
sjá um menningu bama sinna en hreppn-
um, og mönnum mun þykja, ef til vill,
árstillagið hjeðan úr hreppi ekki stór-
kostlegt. Hvorttveggja er satt að vísu.
En beri menn efnahag bæði alls íjölda
búenda og sveitarsjóðsins saman við
þetta tillag, mun enginn með sanngirni
geta búizt við meiru frá sveitinni, með-
an ekki batnar í búi hennar. En eins
og jeg treysti því, að hreppsbúar verði
hjer aldrei svo lyndir, ogþví siður sveit-
arstjórnin, að þeir láti það ekki ásann-
ast, hve nær sem í búinu batnar, að þeir
fyllilega þekki skyldu sína og sóma
sinn,1 eins vist er það, að til þess að
skólinn hjer nái nauðsynlegum þrifum,
er of langt að biða þess tíma, að hrepp-
urinn einn komi honum í ákjósanlegt
horf. Um það verður þessi hreppur að
líkindum seint fær, enda hefir alþingi
með tillögum sínum til barnaskólanna
heiðarlega viðurkennt skyldu landssjóðs-
ins, að sjá svo um, að efnileg börn verði
ekki að athlægi og aumingjum sakir
fátæktar og menningarleysis, heldur til
gagns og sóma sjer og ættjörðu sinni.
En hvergi kallar þessi skylda svo mjög
að, sem í hinum fjölbyggðu, fátæku s/áv-
arhrepjmm landsins. Barnaskólunum,
sem komnir eru á hjer í sýslu, og sem
allir eru í sjávarhreppum, vildi það nú
til lífs, að tilvar enn „Thorchilliibarna-
skólasjóður11, og einkum má þetta segja
um skólann hjer í hreppi, sem þrátt
fyrir hina drjúgu hjálp einstakra manna
til að reisa hann og viðhalda honum,
hefði þó, án alls efa, verið aptur orðinn
að engu áður en alþingi fjekk löggjaíar-
vald, og öll framlög og fyrirhöfn ein-
stakra manna þannig orðið til einskis
nema skapraunar einnar, hefði þessi
sjóður ekki varið stofnun þessa algjörðu
falli, og tryggt undirstöðu hennar svo,
að vart þarf nú framar að óttast fyrir
því, að skólinn Hði undir lok. En hins
vegar verður hann, eins og flestir barna-
skólar landsins, alltaf ónóg stofnun án
tilstyrks stjórnarinnar.
Kálfatjörn í febrúar 1879.
St. Thorarensen.
— Iðnaðarmenn í Reykjavík hafa í
nokkur ár haft sunnudagaskóla. Eru
>) Skólinn hefði aldrei á komizt, hefði hrepps-
búar ekki lagt undirstöðuna með mjög almennum
samskotum, og þeim rausnarlegum frá ekki fáum.
Egill Hallgrímsson í Minni-Vogum, sem siðan hefir
styrkt skólann með ráði og dáð, hefir þannig gefið
skólanum yfir 140 kr. og J. Breiðfjörð, annar bezt-
ur styrktarmaður skólans 120 kr. Tólf hafa gefið
hver frá 50—20 kr. 0. s. frv. Margir utanhrepps
nrðu líka til þess að styrkja skólann, og eins sum-
ir þeir, er í hreppinn fluttu eptir að skólinn var stofn-
aður(einkum hinn höfðinglyndi L. Pálsson homöo-
path). Hin síðasta gjöf, sem skólinn hefir hlotið,
er 14 expl. af söngum og lcvæðum með 2 röddum,
gefin af útgefandanum Jónasi organista Helgasyni, og
eptir ósk stúlku nokkurrar, er ekki vildi láta nefna
sig, nota jeg þetta tækifæri til að geta þess, að hún
gaf skólanum i fyrra ávisun hjá manni í Árnessýslu
upp á 20 kr. Allmargir velgjörðamenn skólans —
en öllum þakka jeg þeim innilega skólans vegna
rausn þeirra og velvilja — hafa bannað mjer að aug-
lýsa nöfn sín og gjafir, helzt utanhreppsmenn, og
hefir þetta meðal annars aptrað mjer frá, að fá prent-
aða skýrslu um gefendur og gjafir til skólans, enda
veit jeg að flestum mun annað betra hafa gengið
til þess, að rjetta stofnun þessari hjálparhönd, en það,
að sjá nöfn sin og gjafir á prenti. í reikningabók
skólans eru annars rituð nöfn gefendanna og gjafir
þeirra, og er hún hjá mjer til sýnis.