Ísafold - 14.05.1881, Side 3

39
útvegsbændur sunnanlands 50 eða 60 kr.
í kaup, hverjum er sjó kann, um ver-
tíðina, og eru þeir piltar kallaðir út-
gjörðarmenn. Þegar þessi daglaun má
fá orðið um allt land fyrir óvalda menn,
þá er öll von að vinnumenn hugsi, að
sjer sje betra að gjörast lausamaður
■—á einhvern hátt—heldur en að vera
í vist fyrir 50—60 kr.' kaup; enda þarf
ekki nema meðal hagsýni til þess að
ná þeim, fæði hans, 4 fötum og þjón-
ustu fyrir vinnu þess manns um árið,
sem gengið getur að þessum almennu
vinnuverkum. Með þessum háu dag-
launum er tvennt illt unnið, að karl-
menn fást ekki orðið í vist, sízt til þess
að gjöra hin nauðsynlegu búnaðarverk,
eða nokkurn snúning; annað að bænd-
ur anna eklci að taka þessa dýru dag-
launara, og geta því ekki dugað ábúð-
arjörð sinni með jarðabætur, sem æfin-
lega útheimta talsverðan vinnukrapt.
J>að er þvi að mínu áliti heppilegra,
að daglaunin væri heldur lægri en al-
mennt viðgengst, en vinnumanna kaup
eins og það gjörizt, að öllum ítökum
frá skildum; fríir vinnudagar eða vik-
ur, fóðurtaka eða fjenaður í haga og
jafnvel föt, nema sokkaföt og fata að-
gjörðir, ætti ekki að eiga sjer stað,
nema fjárhirðar ættu að fá að hafa
nokkrar kindur í fríu fóðri auk kaups,
og formenn hálfan hlut, eða þó rjettara
formannskaup eptir hlutarhæð, einnig
auk kaups síns, hvorttveggja eptir verð-
ugleikum. Að hver vinnudrengur eigi
bæði hross og sauðfje, er aldeilis ótil-
hlýðilegt, því bæði mun það fje vera
flest dregið undan tíund, sem ekki er
síður vítavert en önnur tíundarsvik, og
svo ersá fjenaður bændum, semájörð-
unum búa, til stórra þrengsla, og fóður-
taka er aldrei ábatasöm; enn fremur
leiðir af þeirri fjáreign umhyggju þá
og umsvif, er vinnumenn verða að hafa
fyrir þessu sínu gagni, sem „austan-
vjerinn“ f ísafold segir, að Jón þurfi
að hugsa um. Sama er að segja
um hálfan hlut, hvort heldur um
eina eða fleiri vertíðir; vinnumaðurinn
vill náttúrlega verka og hirða hann
sjálfur, og er það ekki lítil aukageta,
og síðan verzla með hann, sem og svo
þarf tíma til, og eru dæmi til þess, að
sú verzlun hefir ekki orðið affarasæl,
hvorki fyrir þá nje aðra.
Hvað kvennfólks kaupgjald snertir,
þykir mjer þar á mót allt öðru máli
að gegna, því það er alveg ósanngjarn-
lega lítið, og eldir líklega eptir af hin-
um óhæfilega gömlu erfðalögum, þeg-
ar enginn kvennmaður naut nema helm-
ings móts við karlmanninn; því það
mun enginn geta neitað því, að marg-
ur kvennmaður vinnur á við suma karl-
menn, bæði í heyvinnu og margri ann-
Iari útivinnu, til dæmis hjá kaupmönn-
um á verzlunarstöðum; auk þess sem j
þeirra vinna er bæði hagkvæm og 1
hverju heimili ómissandi, svo sem bú-1
verk og mjaltir,. þjónustubrögð, barna
meðferð og margt fleira og það eins á
helgum dögum sem hinum; þar á mót
eru vinnumenn velflestir gjarnast fríir
við alla vinnu á helgum dögum. Kvenn-
manninum er ætlað helmings fæði við
karlmann, og ef það er nærri sanni,
sem jeg efa nú stórlega, þá mætti eins
taka það til greina í kaupgjaldi henn-
ar á móts við karlmannsins. þannig
sýnist mjer það fjarri öllu lagi, að gjalda
velvirkri og notalegri Jvinnukonu ekki
nema 20—30 kr. í kaup um árið, en
vinnumanni, sem einungis vill róa og
slá, en síður löguðum til snúninga 60
til 100 kr., einkum þegar þess ergætt, að
vinnumaður verður naumast haldinn í
vist á nokkru heimili eptir landsvenj-
unni, án þess að kvennmaður sje til að
þjóna honum og matbúa, eins og það
er líka við heyvinnu ódrjúgara að hafa
eigi samboðna eptirvinnu, það er að
segja, kvennmann með karlmanni, til
raksturs og heyaðvinnslu. Jeg vil þvf
að hver vinnukona, sem kann til utan-
og innanbæjarverka, er meðalmáta dug-
leg, þrifin og þæg, fái sjálfsagt tvo
þriðjunga kaups á móts við vinnumann
með sömu hæfilegleikum. J>að þarf
síður ráð fyrir því að gjöra um vinnu-
konur en vinnumenn, að þær hafi fjenað
eða fríheit, sem þeir, enda ætti það
heldur ekki að eiga sjer stað. £>ó gæti
jeg betur liðið, að góð vinnukona mætti
vinna eina viku sjer á vetrardegi, það
yrði þó aldrei meira en jafnvægi þess,
sem hún vinnur fyrir heimilið fram yfir
vinnumann, á helgum dögum. Ann-
ars er það eitt af okkar lands óvenjum,
hvernig kaupafólki er goldið : að borga
hverjum slóðasláttumanni, sem varla
kann til heyverka 40 fiska um hverja
viku, eins og bændur gjöra, og gagns-
og laglegheita manni ekki meir; en
kvennmanninum að eins 20 f. eða ein-
staka 25 fiska um viku, sem er þó, eins
og áður er sagt, bæði nauðsynleg og
kostnaðarminni. f>essu sýnist mjer að
bændur geti hæglega kippt í betra lag,
með því að gjalda einungis þeim beztu
og röskustu kaupamönnum 40 fiska um
viku og svo niðureptir, því sumir þeirra
eiga sannarlega ekki meira en mat sinn
og 20 f. um vikuna.
J>ví verður ekki neitað, að orðinn er
skortur á dyggð og hlýðni hjá sumu
vinnufólki og mun nokkur sú orsök þar
til, að húsbændurnir sjálfir kunna ekki
að stjórna, og er það afleiðing þess, að
þeir hafa aldrei lært að hlýða, og þann-
ig gengur það koll af kolli—þar til eru
nú þau beztu betrunarmeðöl, skólarnir-.
barnaskólar og alþýðuskólar. Jeg vil
eigi fara að lýsa því kæruleysi og mót-
þróa, sem hjúum er nú orðið altítt að
sýna húsbændum sfnum, en hins get
jeg ekki annað en minnzt, hvað óþrifn-
aður og iðjuleysi á víða heima, og
ætti hin yngri kynslóð að kappkosta
að taka sjer fram um þá anmarka,
ekki síður, meðan hún er annara hjú,
því það er skilyrði fyrir sannri fram-
för og velmegan hennar.
Ritað á vinnuhjúaskildaga 1881 af bónda.
Yfirrjettardómur:
Með dómi kveðnum upp fyrir bæjarþings-
rjetti Eeykjavíkur 29. aprílmán. f. á. var
Jón landshöfðingjaritari Jónsson dæmdurtil
að gjöra Dr. Grími Thomsen á Bessastöðum
sem varaforseta hins íslenzka þjóðvinafélags
full reikningsskil fyrir fje því, er hann á
tímabilinu frá alþingislokum 1877 til al-
þingisloka 1879 hefði veitt móttöku fyrir
hönd nefnds þjóðvinafjelags, og skila fje því,
er það enn þá kynni að eiga í vörzlum hans,
og í öðru lagi til að gjöra grein fyrir þeim
bókum fjelagsins, sem hann hafði tekið við
og skila þeim, sem enn kynnu að vera í vörzl-
um hans, hvorttveggja að viðlagðri 5 kr.
sekt fyrir hvern þann dag, er hann ljeti fyr-
irfarast að fullnægja dóminum. Loks var
hann dæmdur til að greiða Dr. Grími Thom-
sen 12 kr. í málskostnað. jpessi bæjarþings-
dómur, er hinn stefndi hafði skotið til yfir-
dómsins til staðfestingar, var staðfestur með
landsyfirrjettardómi 19. júlímán. s. á., og
var sá landsyfirrjettardómur birtur hinum
dómfellda sama dag. Hinn 17. janúarmán.
þ. á. fór dómhafandi þess á leit við bæjar-
fógetann í Reykjavík, að, með því að hinn
dómfelldi ekki hefði fullnægt landsyfirrjett-
ardómi, væri að tilhlutun fógetarjettarins
gjört fjárnám hjá honum fyrir dagsektum
þeim, sem á væru fallnar síðan 12. septem-
bermán, — en þann dag voru liðnar 8 vikur
frá birtingu yfirrjettardómsins — samtals
630 kr., sem og fyrir þeim 12 krónum, er
hann eptir dóminmn átti að greiða í máls-
kostnað, og loks fyrir þeim kostnaði, er af
lögtakinu leiddi. Fyrir fógetarjettinum hjelt
Jón landshöfðingjaritari Jónsson því fram,
að hann hefði fullnægt optnefndum lands-
yfirrjettardómi og mótmælti því, að fjár-
námið færi fram, en með úrskurði kveðnum
upp í fógetarjetti Reykjavíkur kaupstaðar
22. janúarmán. þ. á. var krafa dómhafanda
tekin til greina og síðan gjört fjárnámíýms-
um munum hjá hinum dómfellda fyrir sam-
tals kr. 652,40.
þessari fjárnámsgjörð hefir nú Jón lands-
höfðingjaritari Jónsson áfrýjað til yfirdóms-
ins með stefnu dagsettri 8. febr. þ. á., og
hefir hann krafizt principaliter, að hin á-
frýjaða fógetagjörð verði í heild sinni dæmd
ómerk eða úr gildi felld, subsidialiter, að
fjárnámsyfirlýsingin verði dæmd ómerk eða
úr gildi felld og hinum undangengna úrskurði
hrundið og breytt á þá leið, að fjámáms-
gjörðin skuli að öllu eða nokkru leyti ekki
fram fara, og að þar að auki, ef yfirdómur-
inn álítur það nauðsynlegt, að málinu verði
vísað heim til nýrrar fyrirtektar í því ástandi,
sem það var, þegar úrskurðurinn var kveð-
inn upp. Enn fremur hefir hann krafizt,
að fjárnámsbeiðandi verði dæmdur til að
greiða honum (áfrýjanda) fyrir aðför sína
hæfilegar skaðabætur (Tort og Creditspilde)
með lOOOkr., eða þeirri upphæð, sem rjett-
urinn eða óvilhallir dómkvaddir menn meta,
og allan af máli þessu löglega leiðandi
kostnað í hjeraði og fyrir yfirdómi skaðlaust,