Ísafold - 13.09.1881, Blaðsíða 3

91
Nr. i—6, sem umboðsmanni hins
stefnda, hinn 12. febr. 1880.
b. Málhöfðað gegn landshöfðingja-
ritaranum af tjeðum bæjarfógeta
til endurskilunar skjölunum með
kæru dags. 12. apríl 1880 og
dómsstefnu 21. s. m., og dómur
kveðinn upp í bæjarþingsrjetti af
settum dómara, sýslum. Kristjáni
Jónssyni, hinn 24. júní 1880, sem
skyldar landshöfðingjaritarann til
að skila skjölunum að viðlagðri
3 kr. daglegri þvingunarsekt, og
til að greiða málskostnað 1 o kr.
c. Staðfestingardómur yfirdómsins
kveðinn upp 4. okt, 1880, og
landshöfðingjaritarinn dæmdur í
málskostnað 15 kr.
3. í málinu : Jón Pálsson gegn Páli
Eyjólfssyni.
a. Samkvæmt staðfestri útskript
úr bæjarþing'sbók Reykjavíkur-
kaupstaðar veitti landshöfðingja-
ritarinn viðtölcu skjölum málsins
Nr. 1—6 af hendi dómarans, bæj-
arfógeta E. Th. Jónassens hinn
12. febr. 1880.
b. Mál höfðað gegn landshöfðingja-
ritaranum af tjeðum bæjarfógeta
til endurskilunar skjölunum með
kæru dags. 12. apríl 1880 og
dómsstefnu 21. s. m., og dómur
upp kveðinn í bæjarþingsrjetti af
settum dómara, Kristjáni sýslu-
manni Jónssyni, hinn 24. júní 1880,
sem dæmir landshöfðingjaritar-
ann til að skila skjölunum að við-
lagðri 3 kr. daglegri þvingunar-
sekt, og til að greiða málskostn-
að 1 o kr.
c. Staðfestingardómur yfirdómsins
kveðinn upp 4. okt. 1880 og lands-
höfðingjaritarinn dæmdur í máls-
kostnað til bæjarfógeta 15. kr.
II. Meðferð landshöfðingjaritarans á
skjölum og fje þjóðvinafjelagsins.
Málið Dr. Grímur Thomsen (sem
varaforseti |>jóðvinafjelagsins eptir
áskorun forseta þess, alþingismanns
Tryggva Gunnarssonar) gegn lands-
höfðingjaritara Jóni Jónssyni út af
vantandi skilagrein fyrir skjölum
og fje fjelagsins.
a. Kæra dags. 15. marz 1880 og
dómsstefna 30. s. m., og dómur
kveðinn upp í bæjarþingsrjetti
hinn 29. apríl 1880, sem dæmir
landshöfðingjaritarann til að gjöra:
1. fullnaðarskil, 2. að láta af hendi
bækur og eldri reikninga undir
5 kr. dagl. sekt.
b. Staðfesting'ardómur yfirdómsins
kveðinn upp 19. júlí 1880, og
málskostnaður dæmdur á hendur
landshöfðingjaritaranum.
Að þessi útdráttur sje rjettur eptir
hlutaðeigandi skjölum vottar
E. Th. Jónassen.
Nú sem nefndin hefir fengið í hend-
ur málsgögn þau, er hún á þessum
stutta tíma gat hugsað sjer að fá, leyfir
hún sjer að láta í ljósi álit'sitt um mál-
ið í heild sinni, þótt hún hafi eigi tíma
til að koma fram með svo ítarlega rök-
semdaleiðslu, sem hún annars hefði vilj-
að. Fyrst er þá að athuga efni hins
konunglega umboðsskjals og lýsa efni
þess og aðalatriðum með fám orðum.
Eptir umboðsskjalinu skal hefja opin-
bera málssókn gegn 33 nafngreindum
mönnum og dómsorði á lúka. Ollum
þessum mönnum er gefið að sök brot
gegn 108. og 298. gr. hegningarlaganna,
en sumum þeirra að eins gegn annari-
hvorri þeirra. Auk þessa slcal hefja
rannsókn gegn hjeraðsdómaranum í
Kjósar- og Gullbringusýslu út af orð-
um, er hann kvað sagt hafa við kistu-
brotsmennina 25. júlí 1879, svo og ann-
að atferli hans viðvíkjandi kistubrotun-
um. Rannsóknardómaranum er rjett
að setja dóm í þinghá hverri og á hveij-
um stað, er hann vill á íslandi, og er
sjerhverjum manni skylt að fara til dóm-
þingsins, hvað sem varnarþingi hans líð-
ur, ef hann er staddur í þinghánni, og
eigi lengra frá dómstaðnum en 3 mílur.
Nú ef hinum konunglega umboðsdóm-
ara sýnist, að aðra fleiri menn þurfi að
taka undir rannsak en þá hina nefndu
33 menn, skal hann snúa sjer til lands-
höfðingjans til að fá aukið umboð sitt.
Hið konunglega umboð er falið ritara
landshöfðingjans, Jóni Jónssyni. í slíkum
málum, sem hjer um ræðir, er konung-
legt dómsumboð fullkomin nýlunda hjer
á landi, að fornu og nýju, og er ný-
lunda þessi því kynlegri, sem vjer nú
höfum fengið stjórnfrelsi. Til þessa
hljóta að liggja sjerleg rök og tilefni,
enda er það og svo, og vill nefndin
stuttlega benda á hin helztu þeirra. í
áliti frá nefnd þeirri, er neðri deild al-
þingis 1879 setti til að rannsaka, hvort
laga um friðun á laxi hafi verið gætt
o. s. frv., er greinilega skýrt frá öllum
gangi laxveiðamálsins í Elliðaánum
fram til þess tíma (alþingistíð. 1879 I.
433—449). og bæði nefndarálit þetta og
umræðurnar um málið í neðri deildinni,
sýna ljóslega skoðun þingdeildarinnar
á málinu og skilning hennar á laxfrið-
unarlögunum n.maí 1876. Síðan mun
ekki kistubrot annað hafa fram farið,
en það, er gjörðist 5. til 6. júlí f. á.
Taxfriðunarlögin 11. maí 1876 hafa,
að því er snertir Elliðaárnar einar, verið
ýmislega skilin af embættisvaldinu og
dómendunum, sem kunnugt er. Oss
finnst skilningur lagaþessara næstaljós,
þá hann er rakinn eigi andalaust eptir
beinum orðum laganna.- Orðin í 7. gr.
laganna: „ólögmæt veiðiáhöld skulu
upptæk og ólöglegir veiðigarðar óhelg-
ir“ hafa valdið talsverðum ágreiningi.
Oss virðist auðsætt, að orðin „ólögmæt“
og „ólöglegir“ líti beinlínis til ákvæð-
anna í 1.—5. grein sjálfra laganna. Orð-
ið „upptæk“ verður hjer að takast í
sömu merking, sem það er haft í 2.
gr. laga 12. nóv. 1875 um þorskneta-
lagnir i Faxaflóa. |>ví nefndin getur
eigi fundið hina minnstu ástæðu til að
œtla, að hinn sami löggjafi hafiásama
tíma og um samkynja rjettindi, þ. e.
laxveiði og þorskveiði, haft hið sama
orð: „upptæk“ í ólíkri merkingu. Um
þýðingu orðsins: „óhelgur“ eður „ó-
heilagur11 setjum vjer hjer vottorð hins
hálærða málfræðings dr. Jóns J>orkels-
sonar, er hljóðar þannig :
„Af orðinu óheilagur þekki eg þess-
ar merkingar í fornu sögu- eða laga-
máli: 1. ófriðheilagur, rjettlaus, sem
engar bætur verða krafðar fyrir, þó
að skemmdur, meiddur, drepinn eða
eyddur sje ; haft bæði um persónur
og hluti. — 2. vanheilagur eða van-
helgaður. — c/8 81. Jón þorkelsson.
í annan stað skulum vjer og til
færa nokkra lagastaði úr lögbók vorri
til stuðnings merking þessari.
Landslb. 22. kap. „ok er þó óheilagt
heyið og engið“, „síðan er óheilagt
heyit ok svo engit fyrir þeim, er jörð
á, og svo garðurinn ef eigi er hlið á“.
Landslb. 23. kap. „Ella er heyit óheilagt
við búfje“, „þá er hey þat óheilagt,
þegar fje kemst yfir“.
Landslb. 24. kap. „ok óheilagar stíflur
hans allar við broti, þó á sjálfs hans
landi sje“.
Landslb. 33. kap. „þá er sá garður ó-
heilagur við broti fyrir þeim, er þar
þurfa að fara, hvort sem þeir fara
virkan dag eða helgan“.
Landslb. 4i.kap. „en land óheilagt við
beit granna hans“.
Kaupab. 3. kap. „Nú standa menn fyrir
og verja með oddi og egg, þá falla
þeir allir útlægir og óhelgir, er fyrir
standa“ (sbr. 41. gr. hegningarlag-
anna).
J>að er kunnugt, að ráðgjafabr. 26.
maí 1877 (Stj.tíð. B. 76., 95. bl.) hefir
valdið ágreiningnum um skilning lag-
anna 11. maí 1876, hvað snertir veiði-
rjett Thomsens kaupmanns i Elliðaán-
um. En tildrögin og tilefnið til þessa
ráðgjafabrjefs eru að finna, fyrstfbrjefi
landshöfðingjans til ráðgjafans, dags. 1.
okt. 1875, er auðugt er af misskilningi
á lagafrumvarpinu, og þá eigi síður í
öðru brjefi landshöfðingans til ráðgjaf-
ans, dags. 8. maí 1877 (alþ. 79. I. 434.
—5. bls.). í brjefi þessu er afsalsbrjef
D. Thomsens fyrir laxveiðinni í Elliða-
ánum, dags. n/12 1853, rangfært: 1.
með því að sleppa alveg tiltekning og
takmörkum laxveiðasvæðis þess, er hon-
um var selt. J>ar sem í brjefi lands-
höfðingja er alveg sleppt út úr þessum
meginorðum afsalsbrjefsins: „meerbe-
meldte Laxefiskerie i Elliðaaaen fra
den store Foss ved Gaarden Árbæ,
Stórahyl kaldet, og indtil udenfor Elvens
Munding etc.“ 2. með því að sleppa
enn fremur þeim atriðisorðum úr af-