Ísafold - 25.08.1882, Blaðsíða 2

7«
Meðan svo stendur sem er, að naumast
er unnt að fá lán með aðgengilegum kjörum,
þá er og mjög mikið gagn að því að viðlaga-
sjóðurinn er til, svo að fá má lán úr honum;
og til ýmsra fyrirtækja og framkvæmda,
sem almennt gagn er að, getur lán með 4*/.
ársrentu og árl. afborgun verið á við tölu-
verðan beinlínis styrk; með lánum úr við-
lagasjóði styður bið opinbera þannig margar
nytsamar framkvæmdir, án þess þó að kosta
neinu til; mörgum einstökum mönnum eru
og lánin úr viðlagasjóðnum til mikilla nota
og það er eigi efamál, að einmitt fyrir að
þau voru fáanleg bafa eigi að eins ýmsir sjeð
sjer fært að kaupa jarðir, sjer til ábúðar,
og aðrir eigi neyðst til að selja býli sín,
beldur hafa og vissulega ýmsar þær fram-
kvæmdir verið gjörðar, sem annars mundi
eigi bafa verið kostur á; viljum vjer taka
til dærnis hinar miklu húsabyggingar, sem
verið hafa í Rvík, á síðustu árum; fram-
kvæmdir þær, sem því hafa verið samfara, og
atvinna sú og kunnátta, er við það hefir veizt
fjölda manna, er eigi að litlu leyti því að þakka,
að lán befir fengizt úr viðlagasjóði; að vísu
er eigi efamál, að haganlegra mundi vera
að til væri sjerstök stofnun, sem lánaði
mönnum fje og ávaxtaði peninga þeirra,
sem eigi þurfa sjálfir að hafa þá banda á
milli, og það getur yfir böfuð verið viðsjárvert
að mikill bluti viðlagasjóðsins sje þannig
bundinn, að eigi verði án mikilla erfiðleika
gripið til bans í fijótu bragði, en meðan slík
stofnun er eigi komin á, þá má það heita
bein nauðsyn að landið eigi töluverðan sjóð,
sem bæta megi með úr þeim vandkvæðum,
sem á því eru að fá peningalán, og þetta á-
samt því, að landið naumast gæti komið upp
nokkurri áreiðanlegri peningastofnun, ef bún
eigi væri tryggð með töluverðum opinberum
sjóði, er ein ástæðan fyrir því, að nauðsyn-
legt er fyrir það að eiga viðlagasjóðinn.
þess er enn fremur að gæta, að með ýms-
um nýjum stofnunum leggur bin núlifandi
kynslóð skuldbindingar á herðar hinni kom-
andi kynslóð og kaupir sjer afnot sbkra
stofnana með því að lofa borgun frá niðj-
mn sínum. þetta á þannig heima um öll
ný embætti, sem stofnuð eru með rjetti til
eptirlauna fyrir embættismennina sjálfa eða
ekkjur þeirra; þegar læknisdæmunum t. d. var
fjölgað 1875, þá tókst landssjóðurinn á hend-
ur fyrir þá hagsmuni, sem bin núverandi
kynslóð hefir af binum nýju læknum, eigi að
eins að borga þeim laun þeirra heldur og á
síðan að borga þeim og ekkjum þeirra eptir-
laun ; þessi skuldbinding hefir eigi útgjöld í
för með sjer að sinni, en eptir töluverðan
árafjölda, munu þau fara að koma fram og
á þá kynslóð, sem þá lifir, leggjast þá byrð-
ar, sem bin núverandi kynslóð veit eigi af.
Að auka þannig byrðar síðari kynslóðar er
því að eins rjettlátt og skynsamlegt, að bin
núverandi kynslóð gjöri nokkuð til að gjöra
benni ljettara fyrir að bera þær og þetta má
telja eina ástæðu til þess, að það er sann-
gjarnt og hyggilegt að landið auki viðlaga-
sjóð sinn, þegar ástæður leyfa.
Yiðvíkjandi því, að hyggilegra væri að
verja 'úllvm tekjum landsins árlega til nokk-
urra nytsamra fyrirtækja og framkvæmda,
má margt segja; að vísu má segja að verði
fyrirtækin í raun og veru landinu til veru-
legra framfara, þá er fje því vel varið, sem
til þeirra gengur; til þess á að verja öllum
tekjum landsins að efla hag þess á einn eða
annan bátt beinlínis eða óbeinlínis, og við-
lagasjóðurinn er að skoðun vorri eitt af því.
En eins og það er varlegt fyrir hvern frum-
býling, að ráðast í margt, sem bann hefir
eigi reynzlu fyrir, hvernig muni ganga, svo
þarf Island á þessum tímum eigi sfður á
slíkri varhyggð að halda; Island er sem frum-
býlingur; oss vantar kunnáttu til margra
hluta, sem eigi fæst fyrri en við langa æfingu;
vjer höfum ekki reynzlu fyrir ossmeðmarga
þá bluti, er vjer annars treystum að sjeu
til framfara, og megum því gjöra ráð fyrir
að ýms atvik geti gjört að vonir vorarbregð-
ist að einu eða öðru leyti; vjer þurfum því
smámsaman eins og að þreifa fyrir oss, til
þess að finna bvað heillavænlegast er; að
fara beint beint eptir dæmum útlendra
manna, er engan veginn einblítt, því margt
getur haft annan árangur hjer en hjá þeim,
og minni afnot eptir tilkostnaði. Yjer vilj-
um taka til dæmis vegabætur; fátt er það
án efa, sem meiri framfaravon er að en að
greiða samgöngur manna, og þess vegna
befir einnig allmikið fje verið lagt til vega-
bóta; en vegagjörðirnar hafa engan veginn
beppnast hvervetna svo, að fje það, sem til
þeirra hefir gengið sumstaðar væri eigi bet-
ur komið í arðberandi sjóði; sumstaðar hafa
menn farið að leggja veg jafnbliða öðrum
sjálfsögðum vegi þótt, vegarmunurinn sje
svo lítill að mjög fáir muni fara þann veg,
þegar binn sjálfsagði vegur er búinn að fá
endurbót til hlítar; á öðrum stöðum befir
vegagjörðin mistekizt svo að hún er eptir
örfá ár eins og ógjörð o. s. frv. Líkt má
segja um margt fleira. það er að vísu vist,
að landið fer góðs á mis við að leggja eigi
fram alla krapta sína til að koma því fram
sem full vissa væri fyrir, að mikið gagn
yrði að, en meðan um meiri og minni óvissu
er að ræða þá fer landið með því að safna
sjer viðlagasjóði að, líkt og frumbýlingur sá,
sem kemur fyrir sig beyfyrningum og trygg-
ir sem bezt bjargræðisstofn sinn, en fer eigi
í uppbafi að verja öllum efnum sínum til
fyrirtækja, sem geta brugðizt vonum bans,
þótt ábatavænleg sjeu.
þess befir verið getið, að þegar landið
eigi þurfti nauðsynlega á öllum tekjum sínum
að halda, þá hefðiveriðrjettara að lækkagjöld
manna heldur en að safna fjenu í sjóð, og
fært það til, að fjeð yrði að meiri notum í
höndum einstakra landsmanna beldur en í
opinberum sjóði, en þegar hvort heldur er,
eigi er um meira að ræða en það sem hvern
einstakan gjaldþegn mundi ekkert muna um
þá ætlum vjer að þetta sje eigi á fullum
rökum byggt; vjer þykjumst hafa tekið fram
að það sje eigi að eins not að viðlagasjóðn-
um heldur og jafnvel full nauðsyn á honum,
og að því leyti sem fje hans er aptur lánað
landsmönnum, þá getur það komið þar nið-
ur, sem það verður bæði einstökum mönnum
og landinu í beild sinni til rnikið meira gagns
heldur en smádreift niður 1 ívilnun til allra
landsmanna, en sem heita mætti að enginn
einstakur vissi af, og sem gæti haft það í
för með sjer, að þyngja þyrfti gjöldin aptur
seinna þeim mun meira þegar ver gegndi.
Frá bverju sjónarmiði, sem viðlagasjóður-
inn er skoðaður, þá verður það að álítast
viturlega ráðið,- að farið var að safna honum
og menn munu án efa kannast við það því
fremur, sem lengur líður og þakka þeim mönn-
um, sem hlut bafa átt að því, að hann er til.
Súrfóður.
Ef hafísinn einhvern tíma sumarsins
kynni að reka frá landinu, þykir ekki
ólíklegt að bregða kunni til sunnanátta
og óþerra hjer sunnanlands, og væri
þá gott að geta bjargað heyi undan
hrakningi og skemmdum með því að
súrsa það. Onnur ástæða til að reyna
það nú, hversu sem viðrar, er sú, að
nú eru mýrar víða allvel sprottnar hjer
syðra, þó túnin búi að gömlum ognýj-
um spjöllum, og má því ætla, að reynt
verði að afla útheyja til kúafóðurs, og
að halda útheysslætti áfram svo langt
fram eptir haustinu sem verður. En
úthey, sem er ætlað töðuvönum kúm
til fóðurs, verður ekki á annan hátt
betur meðhöndlað en að súrsa það ; og
siðhaustis bagar opt óþerrir, en eigi
að súrsa heyið, má hirða það vott, og
þó í regni sje, og láta niður þegar,
eins og jeg benti á í ísaf. 20. bl. í
fyrra. Síðslæju hey, sem orðið er trjen-
að, verður auðmeltara, og betra til fóð-
urs þegar það er súrsað. í ísaf. í fyrra
er gjört ráð fyrir kjallara eða niður-
grafinni holu, en jegvil geta þess hjer,
að þar sem svo stendur á að til eru
tóptir, hlaðnar úr torfi, má nota slíkar
tóptir með því að hlaða af þeim, eða
fyrir dyrnar, með blautu torfi (eða hnaus-
um), einungis að þess sje gætt að það
verði þjett. Tóptina má dýpkatil þess
að fá meira rúm, ef þurfa þykir, og
nota þá moldina sem upp úr kemur til
að byrgja með, ella verður að fá hana
annarstaðar frá. Byrgt er líktogkola-
gröf, og er vandinn minni en menn
almennt ætla.
Jeg vil einnig að nýju leiða athygli
manna að hinum innlendu fóðurtegund-
um, sem jeg gat um í fyrra í ísaf. 21.
bl., og vísa til þess sem þar er sagt.
Skrifað 26. júlí 1882.
Björn Björnsson.
(Aðsent). J>ann 16. júní þ. á. andað-
ist að Múla í Biskupstungum prófasts-
ekkjan Kristín Vigfiisdóttir 85 ára göm-
ul. Hún var fædd að Hlíðarenda í
Fljótshlíð 18. ágúst 1797, voru foreldr-
ar hennar Vigfús kancellíráð og sýslu-
maður í Rangárvallasýslu, þórarinsson,
sýslumanns á Grund, Jónssonar, og
Steinunn Bjarnadóttir landlæknis Páls-
sonar. Olst hún upp hjá foreldrum sín-
um og giptist frá þeim árið 1818, Jóni
Haldórssyni, sem þá var aðstoðarprest-
ur í Fljótshlíðarþingum, en síðar prest-
ur á Breiðabólstað í Fljótshlíð og pró-
fastur í Rangárþingi. J>au hjón bjuggu
á Barkarstöðum þar til hann fekk
Breiðabólstað árið 1842. J>eim varð 9
barna auðið og eru 6 þeirra á lífi.