Ísafold - 19.01.1883, Blaðsíða 3

3
trúna; og þar sem hann treður inn orð-
inu „guðs mynd“, þá verður það ekki
skoðað öðruvísi en eitthvert gamalt
hrat, sem hefir loðað við hann frá hans
einföldu æsku-árum, þegar hann fór á
berjamó, át krækiber og trúði. En
fyrir hans hönd skulum vjer samt þiggja
þetta hrat, því undarlegt væri það ekki,
þótt Realistanum kynni að fipast stund-
um í prjedikuninni á móti þessu „óskilj-
anlega“. f>ví í fyrsta lagi nefnir hann
„guðs mynd“, og kannast með því við,
að guð sje til; en undir eins og guð er
gefinn, þá er líka allur andans heimur
gefinn, allur andans heimur, sem er
fyrir utan mannlífið og náttúruna, og
þessu hafa merkustu menn eigi þorað
að neita, hversu mikið sem þeim ann-
ars hefir verið brugðið um skynsemis-
trú (Rationalismus). Darwin, sem guð-
fræðingarnir hata, talar um „the laws
impressed on matter by the Creator411;
Lyell segir: „we discover everywhere
the clear proofs of a Creative Intelli-
gence, and of His foresight, wisdom,
and power“* 2; jeg tilfæri eigi skáld,
guðfræðinga nje fantasta, heldur þurra,
skoðandi náttúrufræðinga; og jeg nefni
þetta eigi til þess með því að sanna
tilveru guðs. í öðru lagi, þá segir
Suðri: „Til þess ljóslega að sýna þessa
realistisku stefnu, munum vjer færa les-
endum vorum .... stuttar sögur“ o.
s. frv., og svo kemur seinna í blaðinu
sagan um Hans Vöggur, mæta vel ort
og stíluð, en notabene alveg idealistisk,
því annað eins getur raunar átt sjer stað
„physice“, en alls eigi „de facto“ hjer
á landi, þar sem sagan þó er látin fara
fram.
Hvað ætli fornmenn hefði sagt, ef
einhver hefði sagt þeím, að menn gæti
talast við á svipstundu margar þúsundir
mílna yfir lönd og höf? þeir hefði sagt
það væri vitleysa ein. í fornum ritum
finnst hvergi slik hugmynd, því skjót-
leiki guðanna og annara ímyndaðra
vera er alls annars eðlis. Nú finnst oss
ekkert furðulegt við málþráðinn. Til
voru þeir, sem hlógu fyrst að saumvjel-
inni, þegar þeir heyrðu, að augað á
nálinni væri í oddinum—og hver mundi
fyrir skemmstu hafa trúað um Telefon-
inn? J>etta eru nú einungis dæmi upp
á mannlegt hugvit. En fyrst nú Rea-
listinn, með þvi að nefna guð, hefir þó
af náð sinni, eða rjettara sagt: óvart,
leyft guðs-hugmyndinni — og þar með
trúnni—að vera til og komast að: mætti
jeg þá spyrja hann: getur hann þá ó-
mögulega ímyndað sjer, að guð muni
hafa einhver ráð, sem hann (o: Realist-
inn) ekki sjer eða veit af ? Einhver ráð
til þess að hafa til andlegan heim, eða
annan heim en heim líkamans — kann-
ske með svo einföldu móti, að þegar
*) fJau lög. sem skaparinn hefir niðurskipað
heimsefninu eptir.
2) Vjer finnum hvervetna ljósar sannanir um
skapandi anda, og um hans forsjón vizku og mátt.
hann fengi að reyna það, þá mundi
hann ekki furða sig meir á því en á
málþræðinum. þ>að er auðvitað, að trú-
in er sjerplægin, allir vilja verða ódauð-
legir, allir vilja verða sælir — en vjer
höfum í rauninni enga fulla hugmynd um
eilífð, ódauðleik og fullkomna sælu;
vjer viljum finna þá aptur sem vjer höf-
um misst hjer, — en hvernig þessu ann-
ars muni vera varið, um það getur eng-
inn sagt, hvort heldur hann er Realisti
eða Idealisti, eins og líka prestarnir eru
hættir að gefa lýsingar á öðrurn heimi
og tala um það, sem enginn veit neitt
um. Hið eina, sem getur veitt huggun
í sorg og í tárum, það er trúin—Rea-
listinn getur kannske tekið hana frá
sumum, en hann getur ekkert sett í
hennar stað, enga uppbót gefið ; hann
getur ekki sefað neina sorg, ekki vakið
nje þerrað nokkurt tár. þ>að mætti vera
undarlegt, ef guð hefði gefið mönnun-
um þann andans krapt, að geta hafið
sig til hans, ef ekkert fylgdi því meira.
þ>ví þessi kraptur er alveg ólíkur öll-
um kröptum, bæði í mannlífinu og í
náttúrunni, og þó er hann í þeim báð-
um.
Realistinn getur raunar sagt, að guð
sje í mannlífinn, en í fyrsta lagi nefnir
hann ekki guð í aðalsetningum ritgjörð-
arinnar; og fyrst hann eigi nefnir hann,
þá vill hann heldur ekki hafa hann—
quod non est in actis, non est in mundo
—og í öðru lagi, þá lýsir hann einmitt
eins konar Idealismus, þegar hann er
að lýsa Rómantíkinni. Realistinn hefir
nú einu sinni mest gaman af og finnur
sig bezt upplagðan til þess að yrkja
um mannlífið og náttúruna, en andans
heimur, að því leyti guð snertir, er hon-
honum lokaður og hulinn, og enda eg
svo með orðum Haraldar konungs Sig-
urðssonar, er hann sagði við Arnór
jarlaskáld: lofa konung þenna, sem þjer
líkar, en lasta eigi aðra konunga.
EldsTOðai’. Aðfaranótt hins 29. f.
m. brann allur bærinn á Svertingsstöð-
um í Miðfirði í Húnavatnssýslu. Bóndi
sá, er þar býr, Friðrik Davíðsson var
veikur, þegar þetta bar að, en þegar
vart varð við eldinn var sent til næstu
bæja á tvær hendur til að fá mann-
hjálp, en báðir þeir sem sendir voru
villtust, og komu menn svo eigi til
hjálpar fyrri en of seint; varð engu
bjargað sem í bænum var nema litlu
af rúmfatnaði; brunnu þar inni meðal
annars kindur nokkrar, er voru í fram-
hýsi í bænum, og mjög mikið af mat-
vælum, því bóndinn hafði í haust lagt
svo mikið til heimilis, að hann eigi
þyrfti, að lóga skepnum næsta haust.
Á Gilsbakka í Borgarfirði hefir ný-
lega brunnið eldhús og bæjardyr með
allmiklum munum, er þar voru geymdir.
Á Efstadal í Laugardal er sagt að
brunnið hafi fyrir skömmu nokkur hluti
af bænum.
Brjef Páls postula til Kólossuhorg-
arsafnaðar og' til Fíleiuons, þýdd
af Sigurði Melsteð lector theologiæ.
Reykjavík 1882.
J>ótt hjer sje um það rit að ræða,
sem aðrir geta eigi fræðzt af en þeir,
er lært hafa grísku, á höfundur þess
mikið þakklæti skilið fyrir að hafa sam-
ið það og látið það koma á prent.
Fyrir stúdenta prestaskólans, sem rit
þetta er eiginlega ætlað, er það mjög
mikilvægt. Um leið og þeir sleppa hjá
því að þurfa að skrifa fyrirlestra yfir
þessi brjef Páls postula, eiga þeir nú
kost á tvöfaldri skýringu yfir þau í
hinni hæfilega löngu prentuðu skýr-
ingu, sem þeir hafa hjer fengið á sínu
eigin máli, og hinni munnlegu skýr-
ingu, sem kennarinn fær nú tíma til að
veita með spurningum og samtali, af
því að hann þarf eigi hjer eptir að
lesa aðalskýringuna fyrir. Að vísu eru
hjer að eins skýringar yfir tvö meðal
hinna styttstu brjefa Páls postula; en
hverjum, sem kynnir sjer þessar skýr-
ingar vel, veita þær mikinn stuðning til
að skilja hin önnur brjef postulans. Og
það eru eigi að eins þeir, sem eru að
læra í prestaskólanum, er haft geta
gagn af þessu riti. Prestarnir hjer á
landi gætu vafalaust haft mikið gagn
af því, að verja nokkrum tómstundum
sínum til að kynna sjer nákvæmlega
þær skýringar á hinum djúpu og há-
leitu hugsunum Páls postula, sem rit
þetta veitir, og þeir ættu sannlega eigi
að vanrækja það. Sá, sem þessar lín-
ur ritar, telur sig eigi færan um, að
kveða upp dóm um hin einstöku atriði
skýringanna i riti þessu, en vill að eins
láta í ljósi þá sannfæring sína, að þetta
rit herra Melsteðs sje eitt meðal hinna
beztu skýringarrita yfir brjefin til Kólossa-
borgarsafnaðar og Fílemons. þ>ess er
mjög óskanda, að hinum lærða höfundi
megi auðnast að láta fleiri slik skýr-
ingarit eptir sig koma á prent, til efl-
ingar guðfræðinni á landi voru.
_______________ h.
I ísafold IX 31. hefi jeg sjeð smágrein,
sem að líkindum á að vera meint til mín,
út af svari mínu til Eiríks í Grjóta í sumar;
en þó langt sje síðan tilefnið var gefið, og
undirbúningstíminn því hafi verið nokkuð
langur, er greinin furðu illa úr garði gjörð,
og er sumstaðar vandsjeð hvað meiningin
er. En hr. Eiríkur mun nú vilja sýna, að
hann sje ekki síður vandvirkur ritsmiður en
vegsmiður, enda þolir grein hans jafnlítt og
vegirnir að við hana sje komið. Jeg skal
líka lilífa henni við árásum til að sturla ekki
geð hr. Eiríks að nýju. Brýrnar, sem hann
í swmar var að hrúga upp á Seljadalnum,
hafa líklega mætt hann fyrir brjóstinu. Jeg
hefi í dag heímsótt hann í fyrsta sinui, og