Ísafold - 21.05.1884, Page 3

83
lag, sjáum vjer engin tiltök ; það hefir ver-
ið svo mikið reynt til þess, og fjelagið er nú
orðið svo kunnugt á Islandi.
Og—d það að gera það? það er spurningin
sem mest á ríður; og þar kveðum vjer hik-
laust nei við, og það af því,
1., að vjer sjáum ekki nein ráð til þess í
svo fátæku landi, að tvö alþýðufjelög standi
hvort við hliðina á öðru, jpjóðvinafjelagið
(sem mun hafa um 1400 fjelaga), og Bókmfjel.
þannig breytt;
2., eru svo margir Islendingar til, ekki
að eins af »lærða« flokknum, heldur og af
hinum »ólærða«, er láta sjer annt um og þurfa
aðri bókmennta við, að öll þörf er á því að
hafa fjelag sem er vísindalegt;
3., ef nú svo færi, að Bókmfj. breyttist
þannig, að það yrði eins og þjóðvinafjelagið,
er það víst, að því hyrfu smátt og smátt
allir útlendir fjelagar, sem meta má til hjer-
urn bil 500 króna, og fengi líklega lítið sem
ekkert í staðinn af innlendum fjelögum ; en
að svo mundi fara með útlendingana, er víst,
af því, að þeir eru ekki í fjelaginu til þess
að fá rit um þúfnasljettun, ostatilbúning,
æðarvörp og dúnhreinsun o. s. frv., heldur
eingöngu fyrir sakir vfsindarita þess, og það
er víst, að nokkrir Englendingar hafa geng-
ið úr fjelaginu fyrir því, að þeim þótti það
eigi nógu vísindalegt.
f>að verður því ekki annað sagt, en að
svo framarlega sem »hið íslenzkabókmennta-
fjelag« vill lifa ekki verr eptirleiðis en þó
hingað til, verður það að halda
sömu stefnu að sama rnarki,
sém hjer til. Með því einu
verður fjelagið til verulegs
gagns fyrir landsbúa, ogtil
heiðurs og sóma fyrir land vort
hjá útlendingum. J>etta vonum vjer
til að flestir geti verið oss samdóma um.
Næsta atriði er, hvort íjelagið skuli breyta
nokkuð starfsaðferð sinni og fyrirkomulagi,
og þá er hjer mergurinn málsins sú spurn-
ing, hvort »fjelagið skuli flytja heim«, sem
kallað er, þ. e. hvort leggja skuli niður
Hafnardeildina. J>að mál mun mörgum
kunnugt vera, ef ekki af öðru, þá af afspurn.
f>á er fjelagið var stofnað, var það álitið
sjálfsagt, að hafa tvær stjórnar- (ekki fje-
lags)deildir, aðra í Höfn, og hina í Beykja-
vík. Astæðurnar fyrir þessu voru auðvitað
þær, að í Höfn var hægra í öllu með fram-
kvæmdir fjelagsins, bæði bókaritun, bóka-
prentun ódýrari, og sendingar út um ísland
allt hægari; og hefir verið sama máli að
gegna um flest af þessu allt til þessa dags.
Stjórnardeildin í Höfn (er jeg hjer eftir
skammstafa Hd.), hefir, sem vitanlegt er
°g vonlegt var, haft flest störf og fram-
kvæmdir á hendi, enda haft flestar tekjurn-
ar. þetta var fram eftir öllu álitið sjálf-
sagt, og lítið sem ekkert fundið að, sbr.
hátíðaræðu forseta Bd. í Minningarriti 3—4
bls. A hinum síðari árum hefir nú vaknað
óánægja yfir þessu í Beykjavík; stjórnar-
deildin þar fór að finna hjá sjer vilja og krapt
til þess að vinna meira, sem ekki var að
lasta; en til þess þurfti hún jneira fje, en
hún hafði undir höndum haft, og varð það
til þess, að forseti deildarinnar, sem þá var
Jón jporkelsson, ritaði umboðsmönnum fje-
lagsins, eptir fundarsamþykkt, áskorun um
að greiða allt fje til Beykjavíkurdeildarinn-
ar; en ekki var þessa farið fyrst á leit við Hd.
og kom henni þetta tiltæki því hálfilla, sem
sjá má af ræðu forseta í Skýrslum og reikn-
ingum árið 1872—3. Líkt var gert aptur
meðan Jón heitinn Sigurðsson lá banaleg-
una 1879. jpetta jók heldur ekki gott sam-
lyndi milli stjórnardeildanna. Síðan hefir
Bd. fært sig upp á skaptið, og hefir allt af
orðið háværara í Bvík heimflutningsmálið,
mest fyrir hvatir og undirróður einstakra
manna, og hafa þeir komið öðrum á sömu
skoðun með óljósum og hálfímynduðum á-
stæðum og misskilinni ættjarðarást. Srniðs-
höggið var svo sett á mál þetta í Bd. á síð-
asta ársfundi í sumar, þannig, að fundar-
menu voru látnir samþykkja nokkurar »laga-
breytingar«, sem allar heyra undir hið sama,
niðurlagningu Hd.; en að öðru leyti sýnist
ekki hafa verið mikið hugsað um samband
þeirra við lögin sjálf, eða hugsað neitt lengra
fram í veginn.
Ástæður fyrir þessum »lagabreytingum«
birtust engar með nefndaralitinu, og sárfáar
komu fram áfundinum, sein kunnugir menn
hafa sagt oss, og lítið mun hafa verið »bók«-
að af því tagi; svo mikið er vist að Hd.
hefir skrifað eptir þeim til Bd., en fengið
néitandi svar, hvernig svo sem á því stend-
ur.
Nema svo sje, að stjórnin ætlist til að
ástæðurnar sjeu lesnar í »Suðra«, vegna
þeirra andlegu sifja, sem kváðu vera þar á
milli, þótt ótrúlegt sje.
jpað mætti þá reyna að líta á þessar
»Suðra«-ástæður, úr þvl að ekki er öðru til
að dreifa, þótt það sje raunar varla ómaks-
ins vert.
|>ær eru þá þessar : 1., áður voru eng-
ir kraptar á Islandi til þess að rita, nú «eru
orðnir nægir kraptar og nægur áhugi til áð
rita, og auk þess er þekkingin á högum og
þörfum Islands miklu meiri hjer, en meðal
landa vorra í Höfn, eins og eðlilegt er (?!)»;
2., áður »var hægra með bókasendingar« úr
Höfn, en »hjeðan úr Beykjavík. Nú er
einmitt bæði hægra og ódýrara að senda
hjeðan með strandaskipunum ;» 3., tvískipt-
ing stjóruardeildanna hlýtur að veikja allar
framkvæmdir fjelagsins og tefja fyrir þeim,
...það tvískiptir kröptum fjelagsins ; 4., er
eigi laust við að tvískiptingin hafi nokkurn
rígmilli fjelagsdeildanna x förmeð sjer ... A
þessum ríg hefir einkum borið síðan Jón
Sigurðsson dó.... f>að er ætlun vor Suðra],
að hann (rígui'inn) sje minna að kenna
»aðaldeildinni, er skal fremri að virðingu«;
5., hefir tvískiptingin »hin skaðlegustu áhrif
á alla reikniugsfærslu og skuldalúkningu« ;
6. atriðinu mun hafa verið bætt við á
fundinum, því um ættjarðarástina: að sá
sje énginn ættjarðarvinur, sem ekki vilji
láta »flytja heim« (þar, á fundinum, var líka
komið með samlíkingu um niðurskurð;
vildi ræðutnaður vinna það til að vaða blóð-
ið upp í kálfa,— var gerður góður rómur að
þeirri orðprýði af meiri hluta fundarmanna!).
«Aður voru engir kraptar á íslandi til
þess að rita», hvenær?; «nú eru þeir komnir»;
hvenær?, og hverjir eru þeir?. Voru aðrir
einsmenn ogþeirMagnus Stephensen(eldri),
Jón Espólín, Jón Jónsson lærði, Arni Helga-
son, jpórður Sveinbjörnsson, Gísli Konráðs-
son, Daði fróði, Sveinbjörn Hallgrímsson,
Oddur Hjaltalín, Sveinbjörn Egilsson og
svo margir fleiri, sem allir voru heima á ís-
landi,—voru þessir menn ekki neinir «krapt-
ar», og vantaði þá áhuga á að rita ? —
i
r
Ingileif Sólborg Char'otta Benedictsen.
(Unilir nafni móðurinn .r).
Nú er þar auðn, hvar áður Sólborg' stúð,
Og ömurlegt um bersvceðið að líta :
Mig jirrist ylur fagrahvels við glóð,
En frostnceðingar sárt í vangann bíta.
Eg lilast um, enn leiðarvísir minn
Er leiðþrots dapra vofan — Sjdnarsviftir;
Eg bið og mæni, en sorgar sjónaukinn,
Ið sollna tár, ei borg úr auðn þó lyftir.
Eg eigra fram, með sjónarlausri sjón,
Við saknaðarins arm á dauðans hamar;
Og hjartað, vonarlausrar vonar þjón,
Fcer varla greint, hvort lífið lif sje framar.
Hvern furðarþað 1—Min fagra Solarborg'
Er fallin: þar var geymdur lífs mins auður;
par áttu muðurást og minning torg,
Og minnisblómum nkt var Sólartiauður'.
þau minntu’ á hann sem borgin bar af nafn:
Og "Blessaður” hann hjet á þcirra máli;
pau minntu’ á tregað systkinanna safn:
Og ,sœl" þau hjetu, leyst frá jarðar táli.
pau minntu’á flest hins liðna lífs mins tár: —
ltpau lauga’ í Sólborg gleði þina hreina” t