Ísafold - 12.11.1884, Qupperneq 3

179
|>að ber stundum við, að framandi menn
sjá betur, hvað að er, heldur en þeir sem
fyrir eru. Jeg hefi ekki orðið annars var,
en að íslendingar sjeu skapaðir eins og aðr-
ir menn, og er því sannfærður um, að það
má lækna þá eins og aðra með óperatíón-
um, af ýmsum meinsemdum og vanheilind-
um, er gera æðimargan mann að tiltölu hjer
á landi bagaðan alla æfi, og baka landinu
þar með tvöfalt tjón, bæði vinnumissi slíkra
manna og kostnaðinn til viðurværis þeim.
Jeg er sannfærður um þetta meðal annars
af því, að jeg hefi þegar hjálpað nokkrum
slíkum sjúklingum. En það er lítt fært
nema með bærilegum spítala. Jeg á því
bágt með að trúa því, að Islendingum mundi
eigi sem öðrum þjóðum lærast von bráðar
að meta mikils góðan spítala, ef hann væri
til, og að hagnýta sjer hann eptir því sem
nauðsyn krefur.
f>að er enn fremur mín skoðun, að þó
að frískt fólk þoli hjer að lifa í slæmu lopti
og við lítinn þrifnað, þá sje veikum það um
megn. þegar megnar sóttir ganga hjer,
verður loptið kringum þá sem veikir eru
svo banvænt, að sóttin verður fyrir það ó-
viðráðanleg og gerir jafn-voðalegan usla og
títt var annarstaðar hjer í álfu fyr á tímum,
er þar var viðlíka báglega ástatt og hjer er nú.
Hversu mikið gagn mundi eigi góður spítali
og ötular heilbrigðisráðstafnir hafa gert fyrst
þegar mislingarnir komu hjer síðast? f>að
eru heilbrigðisráðstafanirnar (hygieinen),sem
er svo ábótavant hjer á landi, og spítalinn
ætti nú vissulega að ganga á undan að reyna
að ráða þar á bót. Eptir því sem formað-
urinn hefir komið fram í þessu spítalamáli,
get jeg ekki kannast við, að hann hafi sýnt
þekkingu á spítalafyrirkomulagi, eða á því,
hvers vjer þörfnumst hjer á landi í þessari
grein. Mjer virðist hann hafa komið þar
fram sem ekki mikill framfaramaður.
Að fátæktin ræður miklu um hina litlu
aðsókn að spítalanum, veit jeg vel; þess
vegna hefi jeg líka talið það haganlegt og
gagnlegt, ef alþingi vildi greiða fje fyrir
lækningu og hjúkrun 4—6 sjúklinga, sem
læknishjálpar þurfa. Með því mundi það
auka vinnukrapt landsins og styðja og efla
hina verklegu kennslu í skólanum.
Eptirþví, sem jeg þegar hef sagt, verð jeg
að halda fastlega fram skoðun þeirri, sem
jeg hef borið fram í hinni fyrri grein minni,
og mjer þykir það sárt, að spítalastjórnin
skuli eigi hafa barizt fyrir því með nægu
þreki og þolgæði, að hinn nýi spítali, sem
einmitt átti að reisa hjer í fíeykjavík, yrði
landsspítali. Með því móti hefðu eigi að
eins spítalamál landsins, heldur einnig
læknamálið tekið miklum framförum, þar
sem nú er næsta hætt við, að allt standi í
stað í þeim efnum um langan tíma. Að
alþingi næsta sumar mundi hafa lagt fje
fram til spítalans, ræð jeg af orðum marg-
ra þingmanna, og einkum á því trausti, sem
jeg ber til þingsins, að það muni eptir því,
sem því er framast auðið, vinna að stofnun
góðs landspítala, og með því ráða fram úr
skuldbindingu þeirri, sem það hefur á hend-
ur tekizt með stofnun læknaskólans, gagn-
vart læknum landsins.
Jeg hef fræðzt um það af grein formanns
spítalanefdarinnar, að þær 7000 kr., sem
nefndin hefur fengið að láni úr landssjóði,
eru því miður eigi ætlaðar til áhaldakaupa
handa spítalanum, heldur til hússmíðarinn-
ar. En það er mjer alls eigi kunnugt, að
spítalanefndin hafi á síðasta aðalfundi beðið
um nokkurt leyfi til þessarar lántöku, hvað
þá heldur fengið meiri hluta atkvæða fyrir
henni, heldur að eins lauslega um hana
talað.
Að síðustu skal jeg þakka formanni spít-
alanefndarinnar fyrir það, að hann hefir
gefið mjer tækifæri til að nýju að lýsa opin-
berlega yfir skoðun minni um þetta mál, og
mjer skal þykja vænt um, ef jeg fæ optar
tækifæri til að ræða það, enda skal jeg fús
til þess. |>að getur eigi annað en orðið
málinu til bóta, að um það sje rætt opin-
berlega
Reykjavík 10. nóv. 1884.
Schierbeek.
Vegabætur og vegabótafje.
II.
Af ýmsum ástæðum er ekki hægt að til-
færa hjer nema kafla og kafla úr þessu yfir-
liti yfir vegabótaframkvæmdirnar fyrstu bú-
skaparár landsins, er vjer hugsum oss niðja
vora höfunda að. Einn kaflinn mundi t. d.
líklega verða hjer um bil á þessa léið: —
Eptir nokkur ár fór alþingi að ympra á
því, hvort ekki mundi ráð að reyna að fá
til landsins vegfróðan mann frá útlöndum,
til þess af standa hjer fyrir vegagjörð, þótt
ekki væri nema eitt sumar rjett til reynslu.
það stundi þessu upp með hálfum hug, því
það vissi ekki hvernig stjórnin kynni að
taka þess konar nýbreytni, sem óvíst var að
dæmi fyndist til í dönskum tilskipunum frá
síðari árum. þingmenn höfðu lesið það um
Pjetur mikla t. d., að þegar hann tók fyrir
sig að koma þjóð sinni á framfarabraut ann-
ara Norðurálfuþjóða, þá var þaðhans fyrsta
verk að útvega sjer menn frá öðrum lönd-
um, er betur kunnu en Rússar, til að segja
þéim til og stýra ýmsum framfaratilraunum
þar í landi. þingmenn höfðu meira að
segja veður af, að á líkan hátt mundu flestar
framfarir annara þjóða yfir höfuð til komn'-
ar að upphafi, jafnvel Dana sjálfra Iíka, og
ímynduðu sjer að íslendingum væri ekki
vandara um en þeim, nje heldur hitt, að
að þeir þyrftu þess síður við en aðrir. Ept-
ir vorum hugsunarhætti, þeirra er nú erum
uppi — segja niðjar vorir enn fremur —,
hefði það verið sjálfsagður hlutur, að stjórn-
in sjálf, framkvæmdarstjórnin, hefði upp-
tökin að þess konar framfaraviðleitni. En
hugsunarhátturinn var annar í gamla daga.
Menn voru af gömlum vana löngu hættir
að hugsa sjer stjórnina öðruvísi en eins og
dauðan hlut, er ekki hreyfði sig til nokkurs
hlutar af sjálfsdáðum. Hún var eins og
maskína, er þótti góðra gjalda vert að skil-
aði aptur út um annan endann því sem lát-
ið var inn um hinn, ekki eptir tvær mínút-
ur, eins og slátrunar- og matreiðsluvjel-
in, heldur eptir missiri og þaðan af
lengri tíma. Frekara var eigi til ætlazt að
jafnaði, og sjálf þóttist stjórnin hafa meira
en leyst hendur sínar með slíkum skilum.
það var jafnvel eigi fínt að gera meira, og
það sem ekki er «ffnt», það ér dauðadæmt.
Nema hvernig fór um uppástunguna um
vegfræðinginn ?
það fór svo, að fyrst leiddi stjórnin mál-
ið hjá sjer svo lengi sem hægt var, og svar-
aði síðan, þegar hún var búin að eyða vega-
bótafjenu um það fjárhagstímabil til annars,
að það yrði nú að bíða í þetta sinn, af því
að nú vantaði fje til þess. Stjórninni var
svo tungutöm þessi setning frá þeim tím-
um, að hún ein hafði fjárráðin í höndum.
Til þess nú að þessu yrði ekki við barið
optar, tiltók þingið í næstu fjárlögum á-
kveðna upphæð til að útvega fyrir útlendan
vegfræðing, 2500 kr. hvort árið 1884 og 1885.
Óvíst er hvort þetta hefði samt sem áður
haft nokkum árangur, hefði ekki einn mik-
ils metinn og framtakssamur þingmaður
tekið að sjer að vera í útvegum um mann-
inn fyrir stjórnarinnar hönd. Hann fjekk
manninn, og hann vel valinn, þar, sem
sjálfsagt var að fá hann, vegna líkra lands-
hátta, en það var í Noregi. Hafði einu
sinni áður komið til landsins útlendur verk-
fræðingur, til að rannsaka brúarstæði á
þjórsá og Olfusá, en hann varð endilega að
vera danskur, og afléiðingin var sú, að ver-
ið var síðan í hálfan mannsaldur að þrátta
um það, hvort tiltækilegt væri að brúa árn-
ar eða ekki, og hvar ætti að hafa brýrnar, í
stað þess, að hefði sá, sem þetta rannsakaði
fyrstur, verið maður verklega kunnugur við-
líka ám og líku landslagi, mundi hann hafa
getað skorið úr þessu máli til fullnustu þeg-
í stað og þar með gjört enda á allri þrætu.
Hinn norski vegfræðingur korn, vorið 1884.
En landsstjórnin var sjálfri sjer lík. Hún
hafði þá eigi haft hina minnstu fyrirhyggju