Ísafold - 15.04.1885, Blaðsíða 2

66
Jarðarfcrin fór fram 12. f. m., með mikilli
viðhöfn og fjölmenni.
— Dáinn í Lemvig á Jótlandi 27. janú-
ar Ole Worrn Smith, borgmeistari þar, en
sýslumaður í Norðurmúlasýslu 1863—1870,
einn með nýtari dönskum sýslumönnum,
er verið hafa hjer á landi. Fæddur 1832.
— Nýfrjett lát eiganda Siemsens verzlun-
ar í Reykjavík, sem kölluð er: Bödigers, stór-
kaupmauns í Hamborg.
Skipakoma. l0/4 Njal, 34 smálestir, formað-
ur Christensen, með vörur til G. Zoega írá K.-
Um alþýóumenntun.
Eptir
Jens prest Pálsson á fúngvelli.
III.
Um ungmennaskóla.
Til úrlausnar hinni almennu menntaþörf
alþýðu hef jeg álitið hagkvæmast að hafa
ungmennaskóla, handa piltum og stúlkum
12—18 ára gömluin, og gangi 10—20 nem-
endur á hvern. Jeg hef gjört ráð fyrir allt
að 100 ungmennaskólum, er stundir líða,
og verða þá 700—800 landsmanna að með-
altali um hvern skóla. Jeg skal nú skýra
frá því fyrirkomulagi, sem jeg hygg að hent-
ugast sje á þeim að hafa til sveita.
Menn koma sjer niður á að stofna ung-
menna-skóla, annaðhvort fyrir 1 hrepp eða
2 eða 3, eptir stærð, þ. e. afmarka sjer
skólahjerað. Skólahúsið verður að reisa
með samskotafje, gjöfum, tombólu-ágóða,
eða á einhvern slíkan hátt. I því þurfa
að vera, auk eldhúss og geymsluhúss, 4 her-
bergi: kennslustofa nægilega stór og þrjú
svefuherbergi, eitt i'yrir pilta, annað handa
stúlkunum og ráðskonu skólans, þriðja
handa kennaranum. Ungmennunum er
ætlað að búa í skólanum um skólatímann,
sem ætti að vera 4—6 mánuðir hvers vetr-.
ar, eptir því sem til hagar í hverjum stað.
höfn, en fer síðan á fiskiveiðar, gjörður út af
,,Lálands fiskifjelagi11. — ,0/4 lsafold, 35 smál.,
norskt hvalveiðagufuskip, form. Christensen,
kom frá ísafirði til þess að útvega sjer
mælingarbrjef; fór þangað aptur daginn eptir.
— n/4 Johannc, 75 smál., form. Nissen, frá K,-
höfn til Brydesverzlunar. — u/4 Rolf, 47, form.
(iertsen, frá Túnsbergi í Norvegi, til fiskiveiða.
Enn fremur nýkomið kaupskip til Keflavíkur
(Ásta Málmfríöur), og annað til Hafnarfjarðar,
en tvö á Akranes í gær og fyrra dag, sitt til
hvors þeirra bræðra Böðvars og Snæbjarnar
þorvaldssona, frá Norvegi og Khöfn.
Húsbændur ungmennanna leggja til rúm-
fatnað og matvæli bæði þeim og kennara;
leggur hver það til eptir samkomulagi, sem
hann er byrgastur af. Einum áreiðanleg-
um manni er falið á hendur að halda reikn-
ing yfir allar tillögurnar; við lok skólaárs-
ins er öllum þessum kostnaði síðan jafnað
niður á ungmennin, og sljettaðar allar þær
ójöfnur, er kornið hafa af því, að einn hefir
lagt meira fram að tiltölu en annar. Ein-
hver sá kvennmaður, er menn bera gott
traust til, er fengin til að matreiða handa
ungmennunum og kennaranum, þjóna þeim
og halda skólanum hreinum; getur hún
látið skólastúlkurnar hjálpa sjer til þess, í
frítímum þeirra. Kennarinn þarf að vera
maður vél að sjer og hafa gengið í skóla
sjálfur; mundu efnilegir gagnfræðastúdentar
vel hæfir til þess starfa, og svo nýtir lat-
ínuskólastúdentar, ef þeirra væri kostur.
Skólar þessir ættu að standa undir stjórn
kosinnar skólanefndar, og undir yfirstjórn
og yfirumsjón stiptsyfirvalda eða landshöfð-
ingja. Hin daglega kennsla ætti að standa
undir umsjón og afskiptum umsjónarmanns,
sem skólastjórnin kysi til þessa starfa;
gera má ráð fyrir að til þess starfs yrðu
einkum .fyrst um sinn kosnir prestar þeir,
sem eru dugandi og framfaramenn og hafa
áhuga á alþýðumenntun; þeir ættu og að
staðfesta með undirskript sinni þær skýrsl-
ur, sem skólanefndir sendu stiptsyfirvöld-
um eða landshöfðingja um skólana. Inn-
töku-skilyrði ætti að vera.auk aldursins það,
að ungmennið sje vel læst. (Kennslu í
lestri og kristindómsfræðum ætla jeg heim-
ilunum og prestunum, og ætti þeirri kennslu
sem næst að vera lokið, áður en ungmenn-
ið gengur í skólann. þegar fram líða stund-
ir, ættu heimilin að geta kennt skript).
Námsgreinunum hef jeg stungið upp á hjer
að framan; auk þeirra mætti nefna söng
og annaðhvort dönsku eða ensku, ef þeirri
kennslu yrði við komið. Kennarinn ætti
að geta kennt 5—6 stundir á degi hverjum ;
stundakennslu getur verið gott að hafa í
einstökum námsgreinum, þar sem hæfa
menn má fá til þess. Skólinn þarf að ganga
eptir ákveðinni reglugjörð; þarf að skipta
tímanum nákvæmlega, og halda vel uppi
allri skólareglu ; daglega vitnisburði ætti að
gefa, raða við enda hvers mánaðar, og halda
opinbert próf við enda hvers skólatíma
með tveim prófdómendum, auk kennarans.
Sjett væri að stiptsyfirvöld eða landshöfð-
ingi tilnefndi sjerstakan mann í hverri sýslu
til að vera prófdómara í öllum ungmenna-
skólum sýslunnar; þyrfti þá að haga próf-
unum svo, að hann gæti verið við þau öll;
hinn prófdómandann kysu svo skólanefnd-
irnar sjálfar. Mundi af þessari tilhögun
leiða meiri samkvæmni í vitnisburðargjöf,
og meiri keppni milli skólanna. Að afloknu
prófi ætti að gefa hverju ungmenni vitnis-
burðarbrjef og láta þess í því gotið, hve
marga vetur það hefir verið í skólanum.
Nú hef jeg tekið fram helztu atriði þess
fyrirkomulags, sem jeg hefi hugsað mjer, að
hentugast mundi vera að hafa á þessum
skólum. Byggi jeg tillögur þessar að mestu
leyti á reynslu; því hjer á staðnum hefir
skóli staðið þrjá vetrartíma, og auk þess
er jeg vel kunnugur skóla, sem staðið hefir
á Reynivöllum fjóra vetur, og hefir fyrir-
komulag þeirra verið svo að segja eins og
það, sem hjer er stungið upp á, (nema hvað
námsgreinarnar hafa ekki verið allar þær
sömu),og hefir það reynzt mjög vel, affara-
sælt og ódýrt. Með þessu fyriikomulagi
kemur eigi annar kennslukostnaður á for-
eldra og húsbændur ungmenna, en fæði
kennarans, ljós og eldiviður. þotta er nú
allur galdurinn til að halda uppi sveitaskól-
um, svo að engum -verði mjög tilfinnanlegt.
En hvaðan á kennslukostnaðurinn að öðru
leyti að koma? Svar: 1. af tekjum skól-
ans, ef hann á eignir eða styrktarfje; 2.,
af frjálsum tillögum einstakra manna ; 3.,
landssjóður leggur til styrk ; 4., hreppssjóð-
ur verður að leggja fram það er til vantar.
Verðlagsskrár Sauður Harð- Lambs- •g.s <D
1885-86: Ær vetur^. Hvít ull Smjör Tólg Saltfiskur fiskur Dagsverk fó>'ur w 03
Austur-Skaptafellss. 11,25 7,77 62 59 33 12,00 12,00 2,34 3,35 58
V estur- Skaptafellss. 9,62 6,02 58 55 37 »« 12,00 1,92 2,69 55
Rangárvallasýsla 8,74 7,03 61 63 37 12,67 18,25 2,17 2,95 60
Yestmannaeyjasýsla 9,00 6,50 60 68 40 12,50 22,75 2,00 3,00 62
Arnessýsla 11,58 10,29 62 67 43 12,41 19,35 2,75 3,66 69
Gbr.,K.sýsla ogRvík 13,95 10,62 63 75 44 12,50 19,86 3,06 4,77 72
Borgarf j arðarsýsla 14,11 11,97 62 67 39 12,12 15,00 2,37 3,87 71
Mýrasýsla 14,17 12,23 63 68 41 12,86 15,00 2,77 4,42 72
Snæf. og Hnappad.s. 14,29 12,72 62 73 46 12,76 18,03 2,84 5,00 75
Dalasýsla 16,50 13,72 64 68 44 13,09 15,15 2,77 5,07 75
Barðastrandarsýsla 14,42 11,58 66 75 54 13,57 13,59 2,26 4,52 71
Isaf j .sýsla og kaupst. 15,42 13,66 63 84 59 14,16 13,02 2,66 5,14 75
Strandasýsla 17,00 12,71 64 73 43 12,83 12,40 2,27 5,46 71
Húnavatnssýsla 15,43 12,50* 64 65^ 39 11,15 12,42* 2,24* 4,33* 68
Skagafjarðarsýsla 14,16* 10,70 64* 63 37 10,15 11,44* 2,27 4,10* 62
Eyjafj.s. og kaupst. 13,94 10,47 64* 62 36 10,35* 11,18 2,50* 4,12* 66
þingeyjarsýsla 15,54 11,06 64 63 35* 10,61* 11,11 2,60 4,44 64
N orður- Múlasýsla 15,34 11,31 65 72 34 10,79* 12,12* 2,83 4,32 55
Suður-Múlasýsla 15,76* 11,15* 63 76 36 10,48 12,47* 3,14* 4,31 56