Ísafold - 29.04.1885, Blaðsíða 3

75
1
samt umbótum á skipum og siglingum, veið-1
arfærum og fl., ekki einungis hjeldist, held-!
ur færi allt af vaxandi; en jeg vildi líka
óska og vona, að þeir menn, sem með oddi
og eggju hafa barizt gegn öllum þeim til-
raunum, sem gerðar hafa verið til þess, að
koma á einhverjum reglum fyrir fiskiveið-
unum, að þeir af reynslunni ljetu sannfær-
ast um,að við svo búið má eigi lengur standa.
Jeg vil ætla, að skip þau, er veiðiskap
stunda með net, allt frá Hólmsbergi inn í
Hafnarfjörð, skipti hundruðum ; sje svo, þá
skipta netin þúsundum. Mundi ekki verða
þröngt á rniðum þeim, sem «innanmeun» hú
stunda í Garðssjó, ef öll þessi skip færu með
öll sín net þangað? Vilja þeir menn, sem
að mestu leyti eru valdir að hinum háska-
legu netalögnum í Garðssjó, taka upp á sig
þá siðferðislégu ábyrgð, sem af því leiðir, að
allur þessi skipafjöldi og öll þessi net eru
arðlaus? Allir sjá, að afleiðingin af því
hlýtur að verða sultur og seyra allra þeirra
íbúa hjeraðs þessa, sem ekki hafa eitthvað
annað við að styðjast, sem fæstir eru; já,
meira að segja: enginn maður, sem nokkuð
er kunnugur sjóplássum þessum, getur ver-
ið ugglaus um, að ekki leiði manndauða af
ástandi þessu, ef ekki kemur einhver hjálp
frá annari hlið. Hvernig mundi ástandið
hafa orðið í vetur í Eosmhvalaneshrepp eða
Vatnsleysustrandarhrepp, hefði ekki lands-
höfðingi veitt hreppum þessum styrk, svo
þúsundum króna skiptir, af hinu útlenda
gjafafje?
Um leið og jeg skilzt við málefni þetta,
skal jeg láta það álit mitt í Ijósi, að þorska-
netabrúkunin er að mjer virðist komin í svo
voðalegt ástand hjer í flóanum, að engin
von er til að það verði lagað með samþykkt-
um. Eina ráðið álít jeg, að með lögum sje
annaðhvort þorskanet alveg aftekin um
nokkur ár, og játa jeg að það er nokkuð
viðurhlutamikið, eða þá að minnsta kosti
að lögum frá 12. nóv. 1875 um þorskaneta-
lagnir í Faxaflóa sje þannig breytt, að bann-
að sje að leggja þau fyr en í fyrsta lagi 1.
apríl ár hvert. Ymislegt annað viðvíkjandi
fiskiveiðunum kynni að mega laga með sam-
þykktum.
Hin fornu Fiskivötn.
Eptir
Sigurð Vigfússon.
(Niðurl.).
Sæmundur prestr Magnússon Hólm hefir
samið rit á dönsku um Skaptáreldinn 1783:
»Om Jordbranden paa Island i Aaret 1783
ved S. M. Holm s. s. theol. cand. Kjöben-
havn 1784«. ' Riti þessu fylgja tveir upp-
drættir, A og B.. A nær yfir nokkuð ,af
] Skaptártungunni, Síðuna, Fljótshverfið (áð-
I ur Skógahverfi, Landbrot og Meðalland), og
lengst upp til fjalla; á því eru sýnd fjölda-
mörg örnefni. Uppdrátturinn er að sjá vel
gerður, og er greinilegur, með öllum helztu
vatnsföllum, bæjum og landslagi. Haun
er gerður til að sýna, hvernig hjer leit út
fyrir Skaptáreldinn, sem mjög umbreytti
hjer mörgu,8em kunnugt er; er það því mjög
þýðingarmikið fyrir Njálssögu, þar sem ekk-
ert annað er til jafn greinilegt fyrir eldinn,
og að því er jeg hefi getað borið saman við
söguna, kemur það vel heim.
Hinn uppdrátturinn er miklu stærri, yfir
20 þuml. á annan veg, og meir en 16 þuml. á
hinn. Hann nær vestur fyrir Hjörleifshöfða
og austur fyrir Ingólfshöfða og langt upp
til fjalla. A þessum uppdrætti er allt eld-
hraunið, sem sjera Sæmudur hefir þá sett
á í Kaupmannahöfn eptir skýrslum að heim-
an; bæir eru hér sýndir eins og verður og
mikið af örnefnum.
f>etta rit síra Sæmundar og uppdrætti
hans hafði jeg aldrei augum litið, og vissi
óglöggt að það var til, því það er hjer
mjög torgætt. Mig fýsti þó að sjá það, með
því hjer kynnu þó vera einhverjar upplýs-
ingar um það efni, sem hjer um ræðir;
loksins gat jeg fengið rit þetta á landsbóka-
safninu. Jeg man það var á sunnudag seint
í marz,sem jegleitástóra uppdráttinn. Eg get
þess hjer að gamni mínu, vegna þess, að
jeg verð að álíta þetta »tímadag« fyrir Njálu.
f>egar jeg fór að hyggja að, sá jeg að hjer
var dregið upp Bláfjall og nafnið stend-
ur þar við, og norðaustan til við það eru
vötn þe8si sett, og þar stendur við nafnið
»Fiskivötn»; en með því farið var að
dimma hugði jeg að mjer mundi Ijá »glám-
sýni«, og kveikti því ljós, en því skýrari
birta sem kom, því glöggvara varð þetta.
Vötnin eru hjer þannig sýnd, að eitt vatn
er í miðið, og smávötn í kring.
Svo sem 2 mílur (eptir mælikvarðanum á
sjálfum uppdrættinum) í suðaustur frá
Fiskivötnunum, eru sýnd önnur vötn miklu
minni, og þar við stendur nafnið «Alpta-
vötn». f>au eru rjett við eldhraunið, um
£ mílu frá.
f>etta eru þau rjettu Alptavötn, en hljóta
nú að vera borfin, því Jón Eiríksson, sem
þar er manna kunnugastur, segir: »A þessu
svæði eru engin önnur vötn«; jeg spurði
hann að þessu sjerstaklega. f>essu mun
vera þann veg farið, að Alptavötnin hafi
horfið af eldinum eða afleiðingum hans,
því miklar urðu þar breytingar bæði á vötn-
um og öðru, en nafnið þá flutzt yfir á Fiski-
vötnin, því Jón Eiríksson segir mjer, að
haun viti dæmi til, að álptir hafi orpið við
vötn þessi; en veiði hefir þá með öllu v'erið
horfin úr þeim. f>á var það eðlilegt, að
hætt væri að kalla þau Fiskivötn, þegar
enginn fiskur (silungur) var þar lengur, en
nafnið Alptavötn þá orðið fast við þau þar
sem álptir urpu þar stundum; það er og
kunnugt, að silungur hverfur úr vötnum f
eldgosum og miklu öskufalli, eins og hjer
varð. f>essi nafnabreyting hefir og þeim
þótt eðlilegust, sem vit hafa á þessu máli,
þegar jeg bar það undir þá. En víst hlýtur
það að vera, að fiskur hefir áður verið í
vötnum þessum ; það sýnir nafnið.
En hjer er ekki öllum sönnunum lokið
um Fiskivötnin. f>egar þetta varð kunnugt
kom fleira í ljós; herra landfógeti Á. Thor-
steinson á annan uppdrátt eptir síra Sæ-
mund Hólm, sem hann hefir gert svo vel
að ljá mjer til samanburðar. f>etta er ept-
rit af optnefndum uppdrætti. f>ar stend-
ur: »Suðursíða Islands samsett í Kaupin-
hafn af Sæmunde Magnússyne Holm arid
1776 (cop. af Olafi Sveinssyne arið 1797)«.
Uppdrátturinn er 1 al. og 7 þuml. á lengd,
og nær vestur fyrir Olfusá og austur fyrir
Ingólfshöfða. Á þessum uppdrætti stendur
sama og á hinum : Bláfjall og Fiskivötnin
fyrir norðvestan það, og í suðaustur þaðan
eru Álptavötnin, og nöfnin standa greinileg
við allt þetta. Fiskivötnin eru hjer sýnd
mörg nokkuð saman, og Álptavötnin lík og
á hinum uppdrættinum. f>ar sem nú að
hjer er vottorð tveggja merkra manna, og
tveir uppdrættir eptir Sæmund prest, og
öllu þessu ber alveg/ saman um það, að
Fiskivötnin sjeu norðvestantil við Bldfjall,
þá verð jeg að álíta, að mál þetta sje full-
sannað og leg vatnanna ákveðið; einungis
er það eptir, að sjá þetta með eigin augum
líka.
Síra Sæmundur M. Hólm er borinn og
barnfæddur á kirkjustaðnum Hólmaseli, og
hann segist hafa verið þar eystra yfir 20 ár;
honum var því til trúanda að þekkja þetta,
og sem ekki lá lengra frá byggð en Fiski-
vötnin. það er kunnugt, að þar sein maður
er fæddur og uppalinn, stendur allt lands-
lag og örnefni fyrir manni sem uppmálað.
U m uppdrættina segir síra Sæmundur: «og
ved den samme Leilighed lader jeg med-
fölge de Corter, uddragne af det jeg forfer-
digede paa Island, efter det nöieste Maal og
Situationens rigtigste Beskaffenhed, mig var
mueligt». Sama er aðsegja um stóra upp-
dráttinn óprentaða. f>að er einungis sett
í eina heild í Kaupmh. Síðar í ritinu segir
hann um uppdrættina : »og jeg som barn-
födt paa Stedet, har otte Gantje aftegnet der
inde, hvilken Afritsning er nöie corrigeret
og efterseet i Aaret 1771 af Hans Höiær-
verdighed Hr. Doct. F. Jonsen, Biskopover
Skalholts Bispedömme, som ved sine Visi-