Ísafold - 02.12.1886, Blaðsíða 2

197
199
skuldastað, sem ríkissjóðir eru víðast hvar,
að boðið hefir ekki verið þegið nema með
afslætti: lækkun á leigunni eða eptirgjald-
inu eptir peningana, eins og gerist í kaup-
um og sölum, þar sem svo ber undir.
Hvað ætli þeir muni nú gera, lánardrott-
nar ríkissjóðsins danska, þ. e. eigendur
hinna konunglegu skuldabrjefa ? Hvorn
kostinn ætli þeir muni heldur kjósa ? Fyr-
ir þessa leigulækkun missa þeir allir sam-
tals meira en \ milj. kr. á ári, ef þeir
halda áfram að lána ríkissjóði fje sitt, og
mun þeim að vonum þykja það súrt í
broti. En þá kemur hitt atriðið til greina:
tryggingin, fyrirhafnarleysið, áhyggjuleysið
um eigur sínar, sem fylgir því að eiga þær
á óhultum skuldastað, og er það ætlun
fróðra manna í þeirri grein, að það muni
vega svo mikið í augum almennings, að
ríkissjóður muni samt sem áður halda
meira en helming sinna gömlu lánardrottna
og að nógir nýir muni bjóðast í hinna stað,
sem heldur kjósa að verja peningum sfnum
öðru vísi. þessi sannfæring er svo örugg,
að 9 mikilsháttar bankar, danskir og þýzk-
ir, flestir, hafa boðizt til og tekið að sjer
að koma út eitthvað 50—60 milj. kr. í
hinum nýju skuldabrjefum, með ekki
meiri afföllum en 21"/., og ætla að lána
stjórninni það sem hún þarf handa sínum
óánægðu lánardrottnum, gegn þessum nýju
skuldabrjefum. Bankarnir treysta sjer til
með öðrum orðum að koma út hinum nýju
skuldabrjefum með svo litlum afföllum, að
heldur verði afgangur af þessum 2-þý, sem
þeir fá hjá stjórninni í kaupbæti. En
þau afföll eru raunar svo lítil, aðalgengt hefir
verið til skamms tíma, að 4ý kgl. skuldabrjef
hafi eigi selzt öðruvisi en með viðlíka miklum
afföllum eða þaðan af meiri. það er fyrst
nú hin síðustu misseri, að þau bafa selzt
fyrir fullt ákvæðisverð og jafnvel dálítið
meira (2ý fram yfir mest), einmitt af því,
að utanríkis-peningamenn voru farnir að
slægjast svo mikið eptir þeim, einkum
þýzkir, af áðurgreindum orsökum: arðleysi
af atvinnufyrirtækjum og áhættu við þau.
þannig horfir nú þetta mál við Dönum
og öðrum útlendum peningamönnum.
En er þá sama máli að gegna um oss
Islendinga? Eigum vjer að halda áfram
eptir sem áður að lána ríkissjóði Dana
það h'tið sem vjer höfum af peningum til
ávöxtunar, hvort sem það erl 1 milj. kr.,
eins og nú, eða meira eða minna?
Hefir ekki verið löngum orð á því gert,
hvílík fásinna það' væri af jafn-peninga-
Bnauðu landi, sem verður að taka til láns
stórfje af útlendum þjóðum _á ári hverju
fyrir Jef tilj vill allt að 20ý í vöxtu eða
Fer frá
Kaupm.-
höfn.
Laura 1.
Laura 2.
Laura 3.
Thyra 4.
Laura 5.
Romny 6.
Thyra 7.
Romny 8.
Laura 9.
Thyra 10.
Laura 11.
Laura 12.
i
Laura 1.
Laura 2.
Laura 3.
Thyra 4.
Laura 5.
Romny 6.
Thyra 7.
Romny 8.
Laura 9.
Thyra 10.
Laura 11.
Laura 12.
ferð
ferð'115. jan. [119. jan.
— 1. marz 5. marz
— 19. apríi;23. apr.
— | 6. maí 10. maí
28. maí | 1. júní
jl4. júní 18. júní
— | 1. jiilí 5. júlí
— 17. júlí 21. júlí
— | 2. ág. 6. ág.
— j;28. ág. jj 1. spt.
— 27. sept.1] 1. okt.
— 6. nóv. lO.nóv.
Fer frá
Reykja- :jstykkis-
vík. ‘ ‘‘ ‘
3. febr.
22. marz
7. maí
3. júní
1. júlí
29. júní
31. júlí
I 5. ág
28. ág.
24. sept.
,16. okt.
29. nóv.
8. ág.
7. spt.
5. okt.
19. okt.
2. des.
9. ág.
8. spt.
6. okt.
9. febr.
29. mrz
14. maí
19. jú\jí
19. júlí
6. júlí
15. ág.
11. ág.
13. spt.
8. okt.
23. okt.
6. des.
lð.febr.
6. apríl
19. maí
24. júní
24. júlí
11. júlí
21. ág.
17. ág.
19. spt.
14. okt.
28. okt.
12. des.
1) þaðan beina leið til Reykjavíkur, kemur þangað 7. júni og fer
Éerufjarðar án þess að koma við í Hafnarfirði.
Aths. 1. Fardagur frá Kaupmannahöfn og Reykjavík er fastákveðinn, Yið milli
stöðvarnar er tiltekinn sá tími er skipið 1 fyrsta lagi getur farið á; ei/
farþegar mega vera við því búnir, að það verði síðar. Gangi ferðin vel, getuj
skipið komið nokkrum dögum fyrri til Kaupmannahafnar og Reykjavíkur e:
tiltekið er, en það getur líka orðið síðar, eins og auðvitað er. Viðstaðan
millistöðvunum er höfð sem allra styzt, verði þangað annars komizt fyri
veðurs sakir eða íss. J>að skal sjerstaklega tekið fram, að á Stykkishóln^
Skayaströnd og Bervfjörö verður því aðeins komið að veður leyfi.
Aths. 2. Á Vestmannaeyjum er komið við í hverri ferð sunnan um land, ef kring
umstæður leyfa. Eptir komuna til Reykjavíkur verður auk þess íhvertskipt!
farið til Hafnarfjarðar, ef skipið hefur nægilegan flutning þangað.
2) Á stöðvar þessar verður því að eins komið, að sagt verði til na
3) þaðan suður um land til Reykjavíkur.
flutnings.
Aths.
Aths. 4.
Enn fremur er komið við í Klaksvík á Færeyjum í annari ferðinni í báðum
leiðum og á 3. og 12. ferð í leiðinni út hingað og loksins, ef góður flutning-
ur býðst, á 6. og 8. ferðinni út og utan.
Banni ís skipunum fyrirætlaða leið norður um land, verða þeir farþegar, er
ætla á einhvern stað, sem ekki verður komist að, látnir fara á land á næstu
höfn sem komist verður inná. Yilji þeir heldur verða með skipinu til annar-
ar hafnar mega þeir það. Fargjaldi verður engum skilað aptur, þegar slíkt
kemur fyrir, og fæðispeninga verða farþegar að greiða, meðan þeir eru á skip-
inu. Við slík tækifæri verður farið á sama hátt með flutning. Skipstjórarnir
ráða hvort þeir skipa honum í land á næstu höfn, sem komist verðr innná,
eða hafa hann með sjer lengra og skila honum á apturleiðinni.
þaðan af meira (verzlunarlánin), en vera
svo að lána þeim aptur það lítið, sem vjer
höfum sparað saman í peningum, fyrir ekki
nema fjórðaparts-leigu á við það, sem vjer
megum gjalda? Og verður þá ekki þessi
ráðleysa enn áþreifanlegri, þegar leigan,
sem vjer fáum, lækkar enn meira, eins og
nú stendur til ?
því mun ekki verða neitað.:
það sem mönnum hjer hefir gengið til
hingað til, að vilja heldúr lána ríkissjóði
Dana það lítið sem þeir hafa nurlað sam-
an, gegn lágum vöxtum, heldur en hjálpa
i mjög svo lánþurfandi löndum sínum um
1 það gegn miklu hærri vöxtum, er hið sama
og annarsstaðar hefir ráðið mestu um
slíkt: tryggingin, fyrirhafnarleysið, á-
hyggjuleysið annars vegar, en hins vegar,
ef ekki tryggingarskortur, þá optast nær
mikil áhyggja og því meiri fyrirhöfn að ná
aptur skuld sinni. það kann nú margur
að vilja í fljótu bragði láta þetta ríða
baggamuninn enn eptir sem áður og kjósa
heldur dönsk 3\j° skuldabrjef, en þó þeir
eigi jafnvel kost á að fá 5°/» af peningum
sínum hjer innanlands, hjá einstökum
mönnum.
það er þetta: tryggingarskorturinn og
fyrirhöfnin, sem fælir menn frá að lána ein-
stökum mönnum beinlínis. Ef siglt yrði fyrir
þau sker, væri mjög óeðlilegt og óskiljan-
legt, að mönnum þætti mætara að lána
peninga sína út úr landinu með afföllum.
Og nú vill einmitt svo vel til, að hjer er
komin á fót peningastofnun, sem á að geta
gefið mönnum kost á að ávaxta fje sitt
hjer á landi fulltryggilega og þeim fyrir-
hafnarlaust, með meiri eptirtekju en fæst
hjá ríkissjóði.
það er landsbankinn.
Ja, eptir þeim orðstír, sem af honum hefir
farið til þessa, mun líklega mörgum þykja
hann naumast til slíkra hluta nefnandi að
svo stöddu. En fjeskyggnum mönnum er
ætlandi, að miða dóma sína við skyn-
4ý eða fram undir það. Af þvf að hin
nýju 3\'j° ríkisskuldabrjef munu fást með
dálitlum afföllum, eins og áður er á vikið,
verða vextir af þeim nokkuð meiri en ‘S\
kr. af hverjum 100 kr., líklega nálægt kr.
3,65. Allt hvað bankinn gæfi þá kr. 3,75
t. a. m., þ. e. 3|/», væri hagur að láta
hann sitja fyrir að ávaxta fje fyrir sig,
hvað þá heldur ef það væri meira, ekki
sízt vegna þess, að bankavextirnir væri
fastir og stöðugir, en vextirnir af ríkis-
skuldabrjefunum eru breytilegir, af því að
verðlag á þeim er sífeldum breytingum
undirorpið, svo að arður af þeim getur vel
orðið talsvert minni en hjer er ráð fyrir
gert. En hvað fyrirhöfnina snertir, þá er
hún jafnlítil, ef bankinn er milligöngumað-
ur, eins og ef átt er við ríkissjóð; og þó
raunar minni; því flestir, sem vilja kaupa
ríkisskuldabrjef, verða að hafa til þess um-
boðsmann erlendis, gjalda undir peninga
þangað o. s. frv. Bankinn annast alla
fyrirhöfn og kostnað af að ávaxta fjeð;
hann tekur sín ómakslaun af vaxtamunin-
um á innlánum og útlánum.
Hver hagur að því yrði fyrir landið, ef
farið væri að ávaxta hjer meiri partinn af
þessari 1 milj. kr., sem landsmenn eiga nú
í konunglegum skuldabrjefum, það liggur
í augum uppi. það ætlast enginn til, að
peningamennirnir geri það af tómri ætt-
jarðarást; menn vita, að hún verður ljett
á metunum,þar sem peningagróði er ann-
ars vegar. það, sem farið er frarn á, er, að
þeir geri það blátt áfram af því, að þeir
sjái sjer sjálfum hag að því.
Nokkrar
athugasemdir um gjaldamál.
Bptir
álþingismann Jakob Guömundsson.
II.
samleg rök; og þau skynsamlegu rök,
sem ættu að leiða þá í allan sannleika
um, að óhætt muni að Iáta landsbank-
ann ávaxta fje fyrir sig, eru, að honum
er auðsjáanlega stjórnað með mikilli var-
kárni: mestallt lánsfje hans ávaxtað gegn
fasteignarveði, tvöföldu eða þaðan af meira,
lítið sem ekkert gegn víxlum eða þess hátt-
ar, gagnstætt því sem tíðkanlegt er um
aðra banka. það er þessi mikla varkárni,
sem bankinn hefir meðal annars verið vítt-
ur fyrir, en hún kemur í góðar þarfir, þegar
á þessa hlið málsins er litið.
Bankinn tekur í leigu 5j°. Honum ætti
þá ekki að vera of vaxið að greiða í leigu
Menn hafa fyrir löngu fundið til þeirra
annmarka, sem verið hafa og eru á gjald-
mátanum til presta og kirkna, einkum með
tilliti til þess, hvað hinir fátæku verða
hart úti í samanburði við hina efnaðri ; því
það eru ýms af þeim gjöldum, sem hinn
fátæki, jafnvel öreiginn, ef hann lafir við
búskap á einhverri jarðarsneið, geldur til
jafns við hinn efnaðri, svo sem lambsfóður
til prests og alla aukaverkaborgun, ef hann
ekki þiggur af sveit. Sje hinn fátæki ekki
í skiptitíund, þá verður hann að gjalda til
prestsins hið ósanngjarnlega háa dagsverk
10 fiska, sem jafngildir nærhæfis prests-
tíund af 17 lausafjárhundruðum. þáerog
offur til presta næsta mikið ójafnaðargjald,