Ísafold - 02.02.1887, Blaðsíða 3

19
væna sauði fyrir einungis 3, 4 til 5 krón-
uni hærra verð en þeir og aðrir fá fyrir
rýrings tvævetra sauði og væna sauði
veturgamla.
J>að væri annars ekki af vegi, að bænd-
ur færu almennt að hugsa vel um, hvernig
þeir gætu verzlað fje sínu sem haganleg-
ast. Viðskipti manna eru komin í það
horf, að ekki er hægt að komast hjá að
selja sauðfje, og fjárverzlunin mun heldur
fara vaxandi en þverrandi, í minnsta lagi
um sinn.
En sauðfje er svo notadrjúgt og gott
bús-í-lag, að menn ættu ekki að fleygja
því frá sjer í hugsunarleysi með of lágu
verði, og sízt fyrir ónauðsynjavöru. Ef
fjárverzlun vor við England á ekki að kom-
ast í gröfina strax á uppvaxtarárunum, þá
ríður oss á, að sjá um, að svo vænt fje
komi hjeðan á enskan markað, sem kostur
ér á að fá hjer; með því einu móti vex
eptirsóknin á Englandi eptir fje voru. En
ef þangað kemur úrtíningur úr íslenzku fje,
þá líður varla á löngu, þangað til að ekki
borgar ómakið að flytja það, og þá er slit-
inn sterkasti þátturinn í viðskiptum vorum
við England.
En til þess að vænt fje komi hjeðan til
Englands, þarf að hafa tvennt hugfast:
1., að gjöra þann verðmun á fjenu eptir
vænleik, að bændum sje tilvinnandi að láta
hið vænsta; og
2., að sjá um, að svo vel fari um fjeð,
sem unnt er, áður en það er flutt á skip,
svo það leggi sem minnst af.
|>að er sorglegt að vita til, hvernig stund-
um hefir farið um fjeð á haustin, sem hefir
átt að flytjast til Englands bæði af Borð-
eyri og af Suðurlandi. það hefir verið
orðið hrakið og horað, áður en það hefir
komizt á skip, og komið að því að falla
af hungri.
Jeg skal ekki fara mörgum orðum um
þessa óhæfilegu meðferð á fjenu: jeg ímynda
mjer, að allmörgum sje hún minnisstæð,
sem hafa sjeð hana. En það gegnir furðu,
að bændur skuli vera svo hugsunarlausir,
að horfa á’slíkt með jafnaðargeði ár eptir
ár.
Halda þeir, að skaðinn, sem fjárkaupa-
menn hafa af sllku, komi ekki niður á
bændum sjálfum á endanum?
Qalda þeir, að fjárkaupamenn hagi ekki
boðum sínum í fjeð hjá oss eptir því, sem
þeir fá fyrir það á Englandi?
Eða halda, þeir að Englendingar gefi eins
vel fyrir hrakið fje og horað, eins og hitt,
sem er feitt og vel útlítandi?
Jeg bið menn að hugsa um þetta vel-
ferðarmál. Fjárverzlunin er þýðingarmikil
fyrir þjóð vora. Geti hún komizt í gott
horf, þá verður hún helzta fjáraflavon
bændastjettarinnar framvegis; en fari hún
nú út um þúfur, og verði landsmönnum
til skaða og skemmdar, þá komast sveita-
bændurnir seint úr kútnum.
Olafsdal, i janúarmánuði 1887.
T. Bjarnason.
Nokkrar athugasemdir
um alþýðumenntunarmálið.
Eptir
alþingism. Jakob Guömunclsson.
IV.
Ef menn kannast við, að umgangskenn-
arar sjeu nauðsynlegir jafnframt alþýðu-
skólunum, þá er og líklegt, að menn álíti
sanngjarnt, að leggja slíkri kennslu nokk-
urn styrk af almannafje, eins og skólun-
um, t. a. m. að hver sókn, sem umgangs-
kennara þarf að hafa, fái styrk til að
gjalda kennaranum sanngjarna þóknun í
kaupsskyni, ef sóknarmenn fæða kennarann
á eigin kostnað. Líka þyrfti að verja nokkru
fje til að semja og gefa út hentugar alþýðu-
bækur, svo þær yrðu seldar alþýðu með
góðu verði, en gefnar hinum fátækustu.
|>að er mikill vandi, að semja slíkar alþýðu-
menntunarbækur; þeir, sem að undanförnu
hafa samið slíkar bækur, hafa einkum lát-
ið sjer annt um að gjöra þær svo úr garði,
að alþýða ætti sem hægast með að læra
af þeim tilsagnarlaust. Af þessu hefir leitt,
að slíkar bækur hafa hlotið að vera nokk-
uð langar og margorðar um hvað eina, en
þegar gjöra mætti ráð fyrir, að flestir eða
allir ættu kost á að fá kennara til leið-
beiningar jafnframt bókunum, þá mættu
kennslubækurnar vera styttri og orðfærri;
þá væri mest undir því komið, að velja
efnið haganlega fyrir hvern aldur eða hvert
menntunarstig og raða því skipulega niður.
|>annig ætti hvert kverið að taka við af
öðru, eptir því sem unglingum eykst skiln-
ingur og menntun; jafnvel í sömu fræði-
grein ættu að vera fleiri kennslubækur,
sem hver tæki við af annari.
f>að mundi líka heillavænlegt, að verja
nokkru fje til verðlauna handa þeim ung-
lingum, sem skara fram úr öðrum í bók-
legri og verklegri framför, og ætti þá vel
við, að gefa þeim bækur til fróðleiks og
áhöld til verknaðar eptir kringumstæðum.
Á hverju ári ættu allir nemendur að
ganga undir opinbert próf, hvert heldur
þeir lærðu í skólum eða hjá umgangskenn-
urum, og ætti síðan að nokkru leyti að
miða fjárstyrkinn næsta ár við framfarirn-
ar. Menn munu nú hugsa og segja, að til
alls þessa muni þurfa mikið fje, og ræður
það að líkindum að svo mundi verða; en
mjer þykir líklegt, að fáir mundu telja það
öfgar, þó að til alþýðumenntunar væri lagt
ár hvert af almannafje allt að 36,000 kr.
eða 50 aurar fyrir nef hvert á landinu, og
þó alþýða legði fram annað eins beinlínis
frá sjálfri sjer til menntunar sjálfrar sinn-
ar; þegar kostað er ár hvert allt að 60,000
kr. af almanna fje til menntunar embætt-
ismannaefnum handa þjóð vorri, þá ættu
það ekki að þykja öfgar, þó að jafnvel
öðru eins væri kostað til menntunar alþýðu
í landinu, sem allt af hlýtur að vera aðal-
styttan undir allri fjárlegri velvegnun þjóð-
arinnar, því bóndi er bústólpi og bú er
landstólpi, og góð hjú gjöra garðinn frægan.
f>að mundi því borga sig að sínu leyti
eins vel að mennta búenda- og hjúaefni
sem bezt undir stöðu sína, eins og að
mennta embættismannaefnin vel undir sína
stöðu, því allir þessir eru jafn nauðsynleg-
ir hlekkir í keðju þjóðfjelagsins. Menn
geta búizt við góðum undirtektum alþingis,
undir alþýðumenntunarmálið. f>ví hverjir
ræða mál þetta á þinginu og ráða úrslitum
þess þar? f>að gjöra bændur og embætt-
ismenn. J>að eru bæudur, sem gjöra má ráð
fyrir að sjeu nokkuð menntaðri en mestur
hluti alþýðunnar hjá oss, því þeir bænd-
ur, sem bændur kjósa til þings, eru optast
nær úrval þeirra, bændur, sem kjósendurn-
ir þekkja vel til, það eru bændur, sem
optar eða sjaldnar hafa sjálfir reynt að
koma til leiðar samtökum almennings til
framfara og þjóðþrifa, en opt orðið svo
lítið ágeugt, einmitt vegna menntunarleysis
alþýðunnar. Jeg er viss um, að bændum
þessum hefir opt sárnað, hvað þeir áttu
bágt með að koma alþýðu í skilning um
ýmislegt það, er til þjóðmenningar og þjóð-
þrifa miðaði.
Ritstjóri „J>jóðólfs“ og sannleikurinn.
Vottorðin i síðasta blaði gegn ósanninda-áburð
hans Tiðvíkjandi „Suðra“-kaupunum hafa haft
J>ann árangur, að hann er nú hættur við að
bera af sjer, að hann hafi fala/.t eptir kaupuni
á blaðinu hjá hinum síðara eiganda þess árið
sem leið (G. P.). Hvað hitt vottorðið snertir,
þá lítur út fyrir að hann ímyndi sjer, að hlutað-
eigandi muni ganga frá sínu eigin-handar-
nafni undir því, sem erhverjum manni til sýn-
is, sem vill. Að öðru leyti heldur hann sip
geta skýlt nekt sinni í þessu máli með yfirlýs-
ingu frá Einari prentara þórðarsyni; en hve
skammgóður vermir honum verður að því, lýsir
sjer bezt á þessu vottorði herra Einars: