Ísafold - 18.05.1887, Blaðsíða 3

91
láta fyrir nanðsynjavöruna 71 Fiskinn og
fjenaðinn. Já, en nú fellur fiskurinn í
verði, fjenaðurinn einnig, og fækkar þar
að auki. Hvað á þá til bragðs að taka?
Á þá að hætta að borða kornmat, hætta
að byggja hús o. s. frv., en klæðast silki
og líni ?
Nei. Hjer er alvarlegt efni fyrir hönd-
um. Látum oss aðgæta, hvað vjer getum
gert, til að koma lögun á í þessum efn-
um.
f>að hlýtur að liggja hverjum manni í
augum uppi, hver hagur það væri fyrir
landið, ef vjer gætum unnið úr vorri eigin
ull allt eða mestallt það fataefni, sem vjer
þurfum, og gætum svo selt, einnig unnið,
í fötum, dúkum eða bandi, það af ullinni,
sem fram yfir vorar þarfir væri. Yjer
ykjum atvinnu landsmanna stórum, fengj-
um traustari og hollari fatnað, og hefðum
meira verð upp úr því, sem vjer seldum.
En þótt vjer eigi getum búizt við að
komast á svo hátt stig að sinni, mundum
vjer þó geta aukið svo mikið innlenda ull-
arvinnu til eigin nota, að vjer spöruðum
töluvert af útlendu fataefni, og væri þá
þegar mikið unnið. Má telja víst, að það
gæti tekizt, þó eigi sje um að gjöra nema
handverkfæri ein. En mikil bót mundi að
því, ef smá handavjelar, líkt og á Hall-
dórsstöðum í Laxárdal, kæmust upp, ef
upp kæmist litunargerð og þófaramylnur,
þar sem dúkar einnig væru kembdir og
pressaðir, til að laga áferðina á þeim o. s.
frv. Mundi það flýta fyrir vinnunni, að
fá ullina kembda, og yrðu svo voðirnar
þæfðar, litaðar, kembdar yfir og pressaðar
í verksmiðju; þá mundi það verða ódýr-
ara en að gera það heima fyrir, og auk
þess gæfi það dúkunum svo miklu betri á-
ferð og útlit, að þeir mundu eigi standa á
baki danska vaðmálinu, sem vjer erum að
kaupa. f>ess eru mörg dæmi, að vaðmáls-
bætur hafa verið látnar »sigla« til að pressa
þær.
Varla mun þurfa að gjöra sjer miklar
vonir um, að »hið opinbera« ýti undir slík
fyrirtæki; en það má vera frámunalegt
rænuleysi, ef það dregst enn lengi, að
»privat«-fjelög eða einstakir menn reyni að
koma þessu í verk. það þyrfti að vera
einn þófari og litari í hverju hjeraði, en
helzt fleiri kennarar.
Vjer skulum hjer leiða athygli að því,
hve einkar-hentugt mundi að koma slík-
1) Utlendar vörur, sem oss eru nauðsynleg-
ar, má telja helztar:
kornvöru, drykkjurtir, sætvöru, salt, þvottefni,
litefni, lyf, steinolíu, kaðlavöru, kol, járnvöru,
glasvöru, pappír, við, tjöru, ýmsa málma og
máske kalk.
um smáverksmiðjum upp við hinar volgu
smáár og læki frá laugum og hverum, sem
aldrei frýs á. Vjer erum öfundsverðir af
að eiga þessar sí-heitu ár og lindir, sem
alltaf, vetur og surnar, eru boðnar og bún-
ar til að vinna hvað sem vera skal, ef
vjer einungis hefðum þekkingu, vilja og
krapta til að nota þær.
Skyldi ekki geta þrifizt hjer einn eða
tveir sútarar ? Svo mikið er þó víst, að
vjer kaupum árlega fyrir 60 til 70,000 kr.
af sútuðum skinnum, en sendum til ann-
ara landa svo hundruðum þúsunda skiptir
af skinnum, ósútuðum ; vjer sendum þau
til sútarans og kaupum af honum verkun-
unina á þeim. Skyldi þetta ekki eins mega
takast við innlendan sútara ? Ef hann
fengi skinnin eins ódýr eins og vjer seljum
þau út, og vjer keyptum þau eins dýr
eins og frá útlöndum, eða borguðum hon-
um sútunina sem verðmuninum svarar,
þá efumst vjer eigi um, að haun gæti stað-
izt, og veitt nokkrum mönnum atvinnu.
Niðurl.
9 •
„Olafr Pá og Olafr Upp-á er ekki það sama“.
(Svar til hr. Tryggva Gunnarssonar).
—o—
Herra Tryggvi Gunnarsson er í 21. bl. „ísaf.“
þ. á. að reyna að vera fyndinn og gera hlægi-
legt það er ég hefi sagt um bankann og seðla
hans í „ísaf.“, 10. blaði þ. á. J>ví sem hann
þannig beinir að mér sjálfum, ætla ég að svara
því einu, að ég hefi aldrei sagzt standa „á herð-
um samtíðar minnar“ i þekkingu á bankamál-
um. Ég sagði að eins, að „til þess að dæma um
slík mál“ [þjóðmeganfræðileg mál yfir höfuð]
Tparf maðr þó, ef svo mætti scgja, að standa
á herðum samtíðar sinuar í þeirri íræði“. Hvað
ég kallaði svo, er auðskilið; það er nefnilega að
þekkja rit helztu samtíðarmanna í fræðigrein-
inni. því er nú miðr, að ég hvorki í þessari
grein né neinu því, er að stjórnmálum lýtr, er
eins fróðr og ég vildi vera og eins og mér finst
að ég pyrjti að vera. Engu að síðr ver ég
mestöllum tima mínum og kröftum til að reyna
að kynna mér sem mest ég get af því sem
merkilegt er, nýtt og gamalt, í þessum fræðum,
hversu skoplegt sem hr. Tr. G. kann að virð-
ast þetta.
Hr. Tr. G. er nefnilega stakr lánsmaðr; hann
gat blaupið frá búskapnum án þess að hafa
þefað af verzlunarfræði eða komið nálægt verzl-
un á æfi sinni og, án allrar þeklcingar á verzl-
un, stofnað stórt verzlunarfyrirtæki og stjórn-
að því öllum til blóma og hagnaðar (eða er
ekki svo?); hann getr, undir eins og hann heyr-
ir nefndar listakosningar, sagt oss, hvað þær
þýða, þótt hann hafi aldrei einn staf lesið um
þær; hann getr borið stjórnarskrárfrumvarp
vort saman við stjórnarskrár allra þjóða í heimi,
þótt hann hafi enga þeirra heyrt eða lesið;
hann getr dæmt um frumvarp til kosninga, áðr
en hann les það. Hann þarf ekki þekkingar-
innar með; hann hefir þá hamingjunnar vöggu-
-gáfu, að sjá í gegn um holt og hæðir í andana
riki. Hann er ekki eins og gömlu spámenn-
irnir, sem að eins sáu fyrir ókomna hluti; hann
sér einnig „frá sér“ í samtiðinni og liðinni tíð;
af spámannlegri andagift og skygni sér liann f
sýn söguna og visindin sem opna bók, án þess
að þurfa að mæða sig á að afla sér þekkingar;
hún er honum meðfædd; því hann er hvorki
sá fimti af stóru spámönnunum og þvi siðr sá
þrettándi af inum smærri; hann er inn eintr
stœrsti. En hann ætti að vera svo nærgætinn
að gæta þess, að þeir eru fáir, sárfáir, sem.
fæðast þannig „skygnir“, sem gæddir eru slík-
um kynjagáfum hamingjunnar. Við hinir smá-
mennin, lánleysingjarnir, sem okki erum
gæddir þessari gáfu, en viljum þó reyna að1
vinna gagn i okkar verkahring, við verðum,
úr því við ekki erum fæddir „skygnir“ og sjá-
um þvi ekki gegn um holt og hæðir, að þrælka
eins og maur í mold, safna saman með erfiðis-
munum molum þekkingarinnar og múra okkr
úr þeim stiga þangað til við náum svo hátt
„á herðum samtíðarinnar“ að við getum sé5
yfir holtin og hæðirnar.
En hann, lánsmaðrinn með skygndar-gáfuiva,
ætti að vera það góðmenni, að vera ekki að
gera gys að maurnum í moldinni, og molnm
þekkingarinnar !
Og nú sleppi ég hr. Tr. G.; hann er ekki
mitt meðfæri.
En svo sný ég mjer að málinu. Hr. Tr. G. segir:
„Hvort bankinn gerir sér að skyldu að inn-
leysa sjálfr fyrir gull vissa uppliæð af seðlum
sínum, eða lætr aöra gera það fyrir sig, ketnr
honum hér um bil í sama stað niðr“.
Ja svo!
Ef þetta „kemr í sama staö niör“, þá hefir
hr. Tr. G. rétt í því að skopast að mótsögn
hjá mér og hringiðu í hugsun minni. En ef
það er allr munr á þessu tvennu, þá er það í
höfði hr. Tr. G., sem hringiðan er, og þá bítr
skop hans sjálfan hann, en ekki mig.
A þessu veltr alt saman,
Við skulum því líta á, hvort það kemr alveg
i sama stað, hvort bankinn hér leysir sjálfr inn
seðla sina, eða hann fær „landmands“-bankann í
Höfn (eða einhvern annan erlendan banka) til
að gera það.
Hvað skyldi „landmands“-bankinn gera vit>
seðla þá, sem hann innleysti fyrir bankann hér,
ef þeir samningar hefðu komizt á? Hefir hr,
Tr. G. ekki neina hugmynd gert sér um það?
Auðvitað sendi hann þá landsbankanum. sem
yrði svo að senda aftr fullvirði þeirra i gulli.
Með öðrum orðum : „Landmands“-bankinn
leysir inn islenzka seðla með ö°/o afslætti: borg-
ar 94 kr. i gulli fyrir 100 kr. i seðlum; sendir
svo seðlana hingað, og bankinn hér verðr að
svara þeim út í gulli, 100 kr. fyrir hverjar 100
kr. og burðareyri undir þær til Hafnar aö anki.
Hver yrði afleiðingin ?
Seðlamir féllu þegar í staö í verði; kaup-
menn tækju þá að eins með afföllum (H°/0). En
bankinn hér byndi sér engu að siðr jajnþunga
byrði með gullforða, eins og þótt hann leysti
seðlana inn sjálfr beinlínis, því að hann leysir
hvort sem er inn sömu upphæðina, og tæki á
sig þar aö auki kostnaðinn við sending seðla
og gulls milli landa.
Afleiðingin yrði meðal annars þetta tvennt: