Ísafold - 22.06.1887, Blaðsíða 3

111
raDnsóknar, til þess að fá hrundið af sjer
tilhæfulausri sakargipt, en aðrir að líkind-
um ráðið því, að rannsókn þessi þurfti að
fara fram svo nærri þingtímanum, að hann
yrði að setjast aptur fyrir það, þótt ekki
væri öðru til að dreifa.
f>essum mönnum þarf ekki ráð að kenna.
f>að er munur eða sauðurinn Bismarck !
Um tekjur presta.
Eptir
alþingismann Sighvat Arnason.
(Niðurlag).
II.
Ef þetta tekjumál verður tekið fyrir á
annað borð, sem öll þörf er á, þá er vand-
sjeð, að sje nema um tvo vegi að velja
til að bæta brauðunum tekjumissinn.
þessir vegir eru:
að leggja hið nýja gjald á allt verkfært
fólk í prestakallinu, karla og konur, á til-
teknu aldursskeiði, í hverri stjett eða stöðu
sem er; eða þá,
að leggja brauðunum úr landssjóði.
Að leggja gjaldið á allt verkfært fólk
hefir marga kosti og er annmarkaminna
en flest annað, sem til greina getur kom-
ið. Með því móti getur gjaldið náð til
allra, bæði til sjós og sveita, í hverri stjett
eða stöðu, sem maðurinn er, hvort maður
hefir nokkra jörð eða enga, er einhleypur
eða ekki, o. s. frv. Yinnukrapturinn er
líka stofn, sem bú manns byggist á, og
vinnukrapturinn er auk þess talsvert sam-
fara efnahagnum. Landjarðir eru að vísu
mikið mis-mannfrekar, en þar mætti koma
við nokkurri takmörkun, t. d. að gjaldskyld-
an lægi ekki á fleirum en 2 verkfærum
fyrir hver 5 jarðarhundruð. Báðlegast
mundi vera, að hver húsfaðir ætti að bera
gjaldið fyrir sig og sitt heimafólk.
Hvernig hið nýja prestsgjald mundi
koma niður eptir þessum grundvelli, má
nokkuð sjá á dæmi því, sem hjer fer á
eptir.
Prestakall með 70 búendum.
f>ar af 40 í skiptitíund. Lausafjártíund
þeirra 90 áln., sem verður eptir 50 aura
meðalverði.....................kr. 45,00
Dagsverk hinna 30, 150 álnir . — 75,00
Jarðartlund, 100 álnir ... — 50,00
Offur, 8 að tölu, 64 álnir . . — 32,00
Fermingartollar1...................— 84,00
Skírnart. og fyrir kirkjuinnleiðslu — 34,00
Líksöngseyrir .....................— 30,00
Samtals kr. 350,00
1) það er að vísu efamál, hvort' borgun fyrir
Með þessu er átt við, að tekjurnar komi
þannig niður í prestakallinu eptir 5—10
ára meðaltali.
Upphæðinni (350 kr.) skal síðan skipta
árlega niður á verkfært fólk í prestakall-
inu.
í prestakallinu eru t. d. 120 verkfærir
karlmenn og 160 kvennmenn. Gjaldið skal
vera hálfu minna fyrir kvennmanninn.
Kemur þá niður á hvern karl-
mann . . kr. 1,75, alla kr. 210,00
og á hvern kv.m.— 0,87£, alla — 140,00
Samtals kr. 350,ÖÖ
Gjald þetta haggaðist ekki ár af ári að
öðru en því, sem hið verkfæra fólk í presta-
kallinu þokaðist upp eða niður að tölunni
til.
Yæru nú lambsfóðrin tekin með, 70 að
tölu, á 3 kr. hvert, sem er eitt hið lægsta
verð á þeim á öllu landinu, þá bætast við
inn í upphæðina 210 kr.; verður þá allt
gjaldið á ári hverju 560 kr.
Og kæmi þá á hvern karl-
mann . . kr. 2,80, alla kr. 336,00
hvern kv.mann — 1,40, alla — 224,00
Samtals kr. 560,00
A þessu má sjá, að gjaldið yrði æði
þungbært, ef lambsfóðrin eru tekin með
inn í hið nýja gjald.
Taki maður töluna á undan lambsfóðr-
unum, yrði t. a. m. prestsgjald þess manns,
sem hefir 3 karlmenn og 3 kvennmenn
verkfæra í heimili, kr. 7,87.
Tómthúsmannsins eða einyrkjans t. d.
fyrir sig og konuna kr. 2,62.
Bn ef lambsfóðrin eru með, á hinn fyr-
nefndi að gjalda kr. 12,60; einyrkinn fyrir
sig og konuna kr. 4,20, o. s. frv.
Hvað innheimtuna snertir, þá efast jeg
um. að hún sje annarstaðar betur komin
en hjá prestinum sjálfum; þar er hún
vanalegust og þar er hún að mínu áliti
vinsælust. Jeg er þar á sama máli og
Torfi Bjarnason, að óvinsæld presta, ef
hún annars á sjer stað, stafi af allt öðru
en gjaldheimtuuni. Innheimtan yrði bæði
torsóttari og óvinsælli í annara höndum,
og auk þess væri hart að fleygja henni
upp á aðra án endurgjalds; en ætti að
greiða þóknun fyrir hana, mundi það draga
frá tekjunum.
Hvað hinn veginn snertir, að leggja
brauðunum úr landssjóði fyrir tekjumissinn,
þá mætti með því móti að vísu slá fleiri
flugur í einu höggi, þ. e. jafna brauð-
þetta aukaverk ætti að falla niður, því það
kynni að baka hirðuleysi í barnauppfræð-
iugu.
in um leið og spara fje. Bæta hinum
tekjuminni brauðum að fullu eða máske
ríflega; aptur hiuum tekjumeiri sumum
nokkuð og sumum máske ekkert, sem þá
gæti komizt í kring smátt og sraátt við
næstu prestaskipti, en bæta þeim að fullu
þangað til.
Jeg er viss um, að þetta væri hinum
tekjulitlu brauðum betra en talsverður
tekjuauki í þessum gömlu prestsgjöldum,
þó þau fengju ekki nema sitt krónutal á
móti. Mjer er næst að halda, að borgun
úr landssjóði fyrir þessar tekjur yrði þeim
á við um 100 kr. uppbót í móti marg-
brotnum og óvissum gjaldareytingi. þessi
vegur yrði líka vinsælastur allra, og það á
báða bóga, bæði hjá prestum og söfnuðum,
en þó því að eins, að landssjóður gæti
fengið í skarðið á ótilfinnanlegan hátt.
Ef menn vildu fara þennan veg með
málið, er að líkindum ráðlegra að hafa
biðlund með það, þangað til búið væri að
koma fram umbótum á tollmálunum, sem
útlit er fyrir að verði á prjónunum á næsta
þingi, og sjá hvað setur ,neð afdrif þeirra
og árangur; því annars pota menn blint í
sjóinn með gjaldþol landssjóðsins.
í april 1887.
Hjer með lýsi jeg því yfir, aö jeg hefi ekki
fengið nokkurt brjef frá nokkrum stúdent í
Kaupmannahöfn viðvíkjandi kornkaupum Jóns
kaupmanns (Juðmundssonar á Flatey. — (Sjá
ísafold 30. marz 1837).
Stórholti 9. júní 1887. .70» B. Thorarensen.
AUGLÝSINGAR
í samí'eldu máli með smáletri kosta 2 a. (þakkaráv.
3 a.) hvert orð 15 stala frekast; með öðru letri eða
setning 1 kr. fyrir þuml. dálks-lengdar. Borg.útí hönd.
Af því að kaffi allt af hækkar í verði
utanlands, og verður því svo dýrt hjer, að
tilfinnanlegt verður fyrir hvern og einn fá-
tækling að neyta þess eingöngu, hef jeg
flutt hingað ýmsar sortir af kaffiblending,
sem bæði má brúka eingöngu, en þó mun
verða bezt að blanda með kaffi, nefnilega:
Bú-kaffi (kaffiblending), sem kostar 55
aura pundið, og má brúka ein-
göngu.
Mokka-kaffi, sem brúkast til að blanda með
kaffi og drýgja það, á 40 aura
pundið; og
Mynda-kaffi, sem líka brúkast til að blanda
með og til drýginda, á 36 aura
pundið.
þessar sortir af kaffiblendingi fást hvergi
á Islandi nema hjá undirskrifuðum.
Reykjavik 7. d. júnimán. 1887.
H. Th. A. Thomscn.