Ísafold - 23.07.1887, Qupperneq 3

131
legastan hátt fyrir landið, tekur þingdeildin
til uraræðu næsta mál á dagskránni*.
Yegalöq. f>að frv. er búið í nefnd í neðri
deild (f>ór. Böðv., Gr. Th., Jónas Jónassen,
f>orst. Jónsson, Páll Briem).—Vegum skal
skipt í aðal-póstvegi; auka-póstvegi, fjall-
vegi, og bæja- og kirkjuvegi.
Aðal-póstvegir eru : 1) frá Beykjavík til
ísafjarðar, 2) frá Bvík til Akureyrar, 3) frá
Akureyri til Seyðisfjarðar, 4) frá Bvík til
Prestsbakka, 5) frá Prestsbakka til Eski-
fjarðar. f>eir skulu vera 6 álna breiðir að
minnsta kosti, og eigi með meiri halla en
3—4 þuml. á hverri alin. f>eir skulu yfir
höfuð kostaðir úr landssjóði, þar á meðal
brýr á læki og smá-ár, en á stærri ám
skal fyrst um sinn hafa áreiðanlegar ferj-
ur, er lána skal fje til úr landssjóði um 5
ára tíma með hálfum lagavöxtum gegn á-
byrgð sýslunefnda.
Auka-póstvegi kosta sýslufjelögin með 1
kr. ðO a. gjaldi fyrir hvern verkfæran mann
20—60 ára. f>eir skulu vera ð álna breiðir
að minnsta kosti og að öðru eins og aðal-
póstvegir.
Fjallvegi, sem ekki éru póstvegir, skal
því að eins bæta, að brýna nauðsyn ben
til. Kostnaðurinn greiðist úr landssjóði.
Bæja- og kirkjuvegir skulu vera 3 álna
breiðir. Hreppafjelögin kosta þá rneð 1
kr. ðO a. gjaldi fyrir hvern verkfæran karl-
mann eða 12 stunda vinnu með fæði og á-
höldum.
Atvinnuveganefnd. Eptir tillögu f>or-
láks Guðmundssonar kaus neðri deild 9. þ.
m. ð manna nefnd »til að semja og koma
fram með lagafrumvörp eða uppástungur,
sem miða til að vernda og endurbæta at-
vinnuvegi landsins og sjerstaklega landbún-
aðinn«.
Við umræðurnar um þessa nefndarkosn-
ing mælti
porldkur Guðmundsson : »....Mjer finnst,
að opt hafi verið þörf á að athuga atvinnu-
inál vor, en að nú sje svo knýjandi nauð-
til þess, að reyna af fremsta megi að ráða
bót á mörgu þar að lútandi, að það eigi að
sitja í fyrirrúmi fyrir flestu öðru.
f>að er svo ótal margt, sem atiaga fer og
umbæta þarf, ótal margt, sem krefst bráðra
umbóta; fyrst og fremst vil jeg nefna
þenna eldgamla þjóðarmeinvætt, horfellir-
inn; hann hefir nú á þessu ári verið svo mik-
ill, að hryggilegt er, og afleiðingarnar eru,
eins og jafnan á fyrri öldum, að til stór-
vandræða og jafnvel manndauða horfir í
sumum hjeruðum landsins; meira en þús-
und ára sorgleg reynsla hefir enn eigi
megnað að kenna mönnum að varast
hann; þetta má eigi lengur svo til ganga;
löggjafarvaldið hlýtur að láta hjer til sín
taka, mannúðin krefst þess, sá rjettur, sem
skepnan á, hann krefst þess, að maðurinn
beiti því valdi, sem hann hefir yfir henni,
sem siðuð og skynsöm vera, en ekki sem
ómenntaður »tíranni«, með því að það er
mannsins gagn og velferðarspursmál, að
tryggja eignarrjett sinn með skynsamlegri
heyásetningu; hagur landsins krefst þess
því, að löggjafarvaldið geri einhverja tilraun
að varna slíkum slysum framvegis.
f>á eru skógarnir; þessar litlu leifar, sem
land vort á eptir af sínum glæsilegu skóg-
um, þær keppast menn við að eyðileggja,
ef svo mætti að orði komast, ýmist af fá-
vizku eða hirðuleysi, eða þá af hvoru-
tveggju; það verður að stemma stigu fyrir
þessu eyðileggingarverki, ef unnt er, en
ekki leggjast á eitt með óblíðu náttúrunn-
ar, eins og gert hefir verið, til að uppræta
skóga vora.
Enn er eitt, sem til nefna má: það er
meðferð eldsneytis hjer á landi, einkum
móskurðurinn, sem er jafnvel það eina
eldsneyti, sem landið getur misst nú á
tímum; vjer getum eigi komizt af án mik-
ils eldsneytis, heldur en aðrar þjóðir, en
því meiri hvöt ættum vjer að hafa til að
fara sparlega með móinn, þetta aðalelds-
neyti lands vors; en reynslan sýnir, að
menn eru óforsvaranlega hirðulausir í
þessu efni. Hver, sem gengur um mó-
grafirnar, á hægt með að sannfærast um
þetta; hann mun sjá margt stykki ónotað,
sem vel mætti hagnýta sjer. f>etta þarf
sannarlega umbóta við.
Enn skal jeg tilnefna sem aðgæzluvert,
að tómthúsafjöldinn í sjávarsveitunum er
orðinn voðalegur; þar hrúgast fólkið sam-
an til þess að mega eða rjettara sagt mega
til að sitja iðjulausir 2—3 mánuði af árinu
og jafnvel meira; börnin alast þar upp í
aðgerðaleysi og ómennsku ; þar er sann-
kallað akurlendi ódugnaðarins og það meira
að segja vel frjóvsamt.
En í sumum sveitum, t. d. Snæfellsnes-
sýslu, leggjast margar góðar jarðir í eyði
af ábúendaskorti; já, þar liggur enda við
sveitaauðn ef þeirri ástæðu, að ofmikið af
fólki flytst að sjónum, og svo hvað rnargir
flytja af landi burt.
Loks vil jeg minnast á sundurskipting
jarða í margbýli, sem mest munu brögð að
í austursýslum landsins ; sumstaðar er það
svo mikið, að fjöldi af nýtum jörðum er
bútaður svo smátt f sundur, að þær með
engu móti geta framfleytt ábúendum sín-
um ; koma þar því upp margir kotungs-
bændur í stað fárra dugandi bændi; af-
leiðingin er auðsæ: þverrun framkvæmda-
aflsins og dugnaðar, en aukning örbyrgðar-
innar, sem er foreldri dáðleysisins og ó-
mennskunnar#.
Nefnd (f>orl. Guðmundsson form., f>or-
varður Kjerúlf, Gunnar Halldórsson, Páll
Briem skrif., Ólafur Briem) hefir þegar
komið fram með 3 frumvörp: um forðabúr
og heyásetning í sveitum, um sölu þjóð-
jarða (almennar reglur), og um húsmenn
eða þurrabúðamenn.
Húsmenn og Þuerabúðarmenn. Frumv.
atvinnuveganefndarinnar, flutningsm. f>or-
lákur Guðmundsson, vill, að enginn geti orð-
ið þurrabúðarmaður, nema hann sanni með
vottorðum tveggja skilríkra manna, að hann
sje reglumaður og ráðdeildarmaður, og að
hann eigi auk alls klæðnaðar fyrir sig og
sitt skuldalið, skuldlausa fjármuni í pening-
um eða öðrum fjemætum munum, er nemi
að minnsta kosti 400 kr. fjárhæð.
f>urrabúð má enginn byggja utan kaup-
staðar, nema að henni fylgi lóð með á-
kveðnum merkjum ekki minni en 400 ferh.
faðmar, að meðtöldum matjurtagarði, er
byggja skal og rækta við hverja þurrabúð,
að þurrabúðin hafi nægileg húsakynni fyrir
þaun, sem við tekur, viðunanlega loptgóð
og hlý, eptir dómi skilvísra manua, og að
þurrabúðin sje afhent með löglegri út-
tekt.
Sá, sem tekur við þurrabúð með órækt-
aðri lóð, skal rækta hana og girða á hverju
ári, og hafa fullræktað hana og girt innan
5 ára, að viðlagðri útbyggingu, enda hafa
hana endurgjaldslaust þessi ár.
f>urrabúð með óræktaðri lóð skal ávallt
byggð um 5 ár. Landsdrottinn skal gefa
þurrabúðarmanni nákvæmt byggingarbrjef;
að öðrum kosti skal þurrabúðin álítast
byggð þurrabúðarmanni og ekkju hans æfi-
langt, og með þeim leigumála, sem þurra-
búðarmaður viðurkennir, nema landsdrott-
inn sanni, að öðru vísi hafi verið um samið.
Forðabúr og hey-ásetning í sveitum.
f>að frv., frá atvinnuveganefndinni, er sam-
kynja og fiskiveiðasamþykkta-lögin frá 1877:
veitir sýslunefndum vald til, með samþykki
§ atkvæða á almennum fundi sýslubúa með
kosningarrjetti til alþingis, og staðfesting
aratmanns eptir á, að semja samþykktir
með lagagildi »um forðabúr og heyásetning,
svo sem um stofnun heyforðabúrs á kostn-
að sýslusjóðs eða sveitasjóðs, reglur um
notkun forðabúrsins, stjórn þess og allt
fyrirkomulag, að heyskuldir og kornskuldir
við forðabúnð megi taka lögtaki, að menn
geti tryggt sjer hey og korn til afnota,
þegar þörf gerist, að hreppsbúar kjósi
menn, er fái þóknun úr sveitarsjóði, til að
hafa á hendi heyskoðun og eptirlit með
heyásetningi og hirðing á öllum búpeningi
manna, vald þessara manna til að setja á
hey hjá mönnum, og nauðsynlegar ráðstaf-
anir til að framfylgja samþykktinni*.
Beglur um sölu Þjóð.jarða. Frv. frá
atvinnuveganefndinni er þess efnis, að hver
þjóðjarðarlandseti skuli eiga rjett á að fá
ábýli sitt keypt, ef eigi er ætlað til emb-
ættisbústaðar, skólaseturs eða annara al-