Ísafold - 21.11.1888, Blaðsíða 2

222
smekklegur, svo almenningi þótti hin mesta
prýói aó, er hœtt vió aó hinn sanni tilgangur
„Fjallk.“ meó því aó eigna hann honum rang-
lega náist samt ekki, og því hefði verió snjall-
ast fyrir hana að segja eins og var, úr því að
henni þótti þetta frásöguvert: að sá, sem fyrir
þessu gekkst, var konsúll Guðhr. Finnbogason,
er hafði verið til þess kjörinn af bæjarstjórn-
inni ásamt Dr. ,T. Jónassen að sjá um þessa
hátíðar-uppljómun, og að aðalaðstoðarmaður
þeirra í því var Helgi snikkari Helgason. "það
er því þeim að þakka, hvað uppljómunin á
Austurvelli tókst vel. fó að þeir fengju ljós-
kerin tilbúin í bókbandsverkstofu ísafoldar-
prentsmiðju, þá getur ritstj. ísafoldar ekki lát-
ið eigna sjer neina frægð fyrir það. Hann
kann ekkert til bókbands.
Annar viðburður, er „Fjallk.“ hermir úr höf-
uðstaðnum þennan dag, er það, að innan um
lúðraganginn við Austurvöll „hafi heyrzt ofan
frá latínuskólanum annar hljómur11; „þar höfðu
skólapiltar safnazt saman“, segir hún,„og sungu
„íslendingabrag". Eins og getið var í ísafold,
hjeldu um 30 skólapiltar danzleik á hótel ísland
um kvöldið. í minningu dagsins. Af hinum
voru margir að skemmta sjer með söng og
kaffidrykkju m. m. upp í skóla, og höfðu fá-
einir af þeim einhvern tima um kvöldið látið
gabba sig af 1—2 frelsis-snæljósum af presta-
skólanum (skólabræðrum þeirra) til að fara út
fyrir dyr og kyrja þar meðal annars „íslend-
ingabrag", en án þess að því væri veitt noklc-
ur eptirtekt af öðrum en þeim sem þar voru
nærstaddir; og verður slíkt meinlaust drengja-
gaman naumast talið tíðindum sæta.
Hallærissaga frá Ameríku. »Sorg-
leg hallærissaga hefir oss borizt úr fylk-
inu Dakota í Bandaríkjunum, er liggur
milli Kanada og Nebraska. I síðastliðn-
um ágústmánuði gerði afarmikið frost,
öllurn á óvart. Afleiðingin af því var sú,
að hveitiuppskeran ónýttist að mestu leyti.
Ofan á þessa óhamingju bættist, að eldur
kviknaði í hinum víðlendu grassljettum
(Prairies), og hefir hann geysað með
dæmalausum ofsa um allt Dakota-hjerað
undanfarandi mánuð. Hann sópaði í
burtu húsum, hlöðum, kornbúrum og ná-
lega öllu því, sem til viðurværis heyrir.
Fjölskyldnr standa uppi svo hundruðum
skiptir alveg bjargarlausar undir veturinn,
og ef óhætt er að reiða sig á spádóma
veðurglöggra manna, eru allar líkur til, að
hann verði venju fremur harður. Svo
géigvænlegar eru skýrslurnar, að þegar
hefir verið efnt til samskota um öll Banda-
nkin til þess, að veita þessu bágstadda
fólki fæði og föt. Hinar ýmsu samskota-
nefndir hafa sent mann, herra J. Harp-
mann,, til þess að grennslast eptir ástand-
inu. í skýrslu sinni segir hann, »að kjör
fólksins sjeu í raun og veru bágbornari en
svo, að hægt sje að lýsa þeim. Karl-
menn, konur og börn ganga í tötrum og
eiga ekki svo mikið sem einn eyri í eigu
sinni. Uppskera þeirra er algjörlega ó-
nýtt«. Hann skýrir enn fremur frá, að
akuryrkju-áhöld þeirra sjeu öll veðsett.
Svo virðist sem að smáborgin Cleveland,
er liggur í norðurhluta fylkisins, og að
mestu leyti er byggð af Gyðingum, sje
verst stödd, ef annars er hægt að segja,
að eitt sje öðru verra í þessari hryllilegu
ógæfuraun. »Frá því um föstudagskvöldið
þangað til á sunnudaginn*, segir herra
Harpmann, er hann talar um Cleveland,
»gekk jeg húsa á milli og hughreysti menn
og lofaði hjálp. Konur og börn voru
grátandi, og karlmennirnir gengu um ber-
fættir og í ræflum*. Eitt af þeim húsum,
sem herra Harpmann heimsótti, var hús
prests eins, er nýlega var kominn frá
norðurálfu; þegar hann kom, sögðu íbú-
arnir honum, að hann skyldi ekki stað-
næmast hjá þeim, með því að þeir gætu
ekki goldið honum. Hann svaraði þeim,
að hanngæti ekki komiztburtu fyrir fjeleysi
og yrði því að vera kyrr og búa við sama
kost og þeir. Heimili hans var að eins
eitt herbergi, og bjó hann þar með konu
og tveimur ungum börnum. Annað þeirra
var vafið inn f sæng til að halda því
heitu, en hitt var blátt og skjálfandi af
kulda og horað af sulti. þar var enginn
eldiviður, nema ögn af þurri mold. Svona
er ástand heimilanna í Dakóta, sem þykj-
ast vel haldin, ef þau geta fengið þurra
brauðskorpu að leggja sjer til munns. 011
hús þeirra skortir ekki að eins þau þæg-
indi, sem nú tíðkast í húsum, heldur og
hinar brýnustu lífsnauðsynjar. »Vjer borð-
uðum sex«, segir Harpmann, »miðdegisverð
í húsi hins eina manns, er bjargað hafði
nokkrum hluta af uppskeru sinni, og urð-
um vjer allir saman að notast við einn
hníf, þrjá gafla og þrjár matskeiðar#.
Hann skýrir frá, að menn hafi lifað á
kartöplum síðan í ágústmánuði, en nú er
sú björg einnig þrotin. Seinast segir herra
Harpmann í skýrslu sinni, að fólkið muni
verða hungurmorða, nema því verði send
hjálp hið bráðastac.
— Grein þessi stendur meðal annars í
»Liverpool í!cho«, 6. nóv. (þ. m.), og er
hún greinileg staðfesting þess, sem þeir
Ben. Gröndal og þorvaldur Thoroddsen
hafa tekið fram um loptslag og veðráttu-
far í þeim byggðarlögum 1 Ameríku, þar-
sem íslendingar hafa fléstir tekið sjer ból-
festu. Eins og kunnugt er, eru þeir fjölda
margir í Dakóta, þar sem þetta mikla á-
fall hefir komið í sumar, og er það ríki
þó sunnar en Manitoba, hvað þá heldur
Norð-Vesturlandið.
Að safna og spara.
Fátækt þessarar þjóðar er miklu síður
því að kenna, að hún afli minna en aðrar
þjóðir, sem betur vegnar, heldur en hinu,.
að henni er lítt lagin sú mikil3verða list,
að kunna að safna og spara.
Vjer kunnum almennt ekki að safna.
Stöku menn kuuna það og kunna það
vel. En sumir, sem við það fást, gjöra
það af slíkri fákænsku, að það er lítið
betra en ógjört, og stundum verra. T. d.
þegar maurapúkar taka upp á því að
safna matvælum handa sjálfum sjer til
margra ára í einu, sem skemmast svo eða
verða ónýt, auk þess sem véxtir glatast
algjörlega af því fje, sem varið er um þörf
fram í vistaföng löngu áður en neyta skal.
— Hitt er þó algengast, að menn hugsa
alls eigi um að safna, heldur láta hverjum
degi nægja sína þjáning, hugsa varla lengra
fram en til næsta máls. Skrælingjar of-
fylla sig, þegar þeir afla vel, en svelta svo
heilu hungri tímunum saman þess á milli.
Vjer stöndum þeim að vísu langtum fram-
ar; en aptur hjer um bil jafnlangt á baki
vel siðuðum framfaraþjóðum og ráðdeildar-
sömum.
Ar eptir ár, mann fram af manni og
öld eptir öld drepum vjer búpening vorn
í hor. Vjer kunnum ekki að safna næg-
um fóðurbirgðum handa honum, og tekst
því ekki að safna föstum og öruggum bú-
stofni. Vjer brennum hann í annan end-
ann jafnt og stöðugt. Ekkert bústofns-
safn — ekkert auðsafn í landinu; því bú
er landsstólpi.
Hinn aðalatvinnuveginn, fiskiveiðarnar,
stundum vjer almennt með sama hætti og
tíðkaðist á bernskuárum mannkynsins. Vjer
öflum til næsta máls, á óvátryggðum smá-
fleytum og með óvátryggðum áhöldum og
vinnukröptum optast nær. Vilji slys til,
er sá fjárstofn glataður gjörsamlega og þar
með tekið fyrir fjársafn af þeim stofni.
Hýbýlagjörð vor er víðast eins og tjald-
að sje til einnar nætur að svo má kalla :
efni og tilhögun þannig, að endingin er
engin. Allt hið mikla auðsafn, sem í öðr-
um löndum er fólgið í rammgjörvum hús-
um og öðrum mannvirkjum, sem endast
öldum saman, er að kalla má óþekkt hjer.
Svona er í srnáu og stóru. Hvað margt
efnalítið fólk hjer á landi hugsar um að
safna til elliáranna, til þess að þurfa ekki
að vera upp á aðra komið þá ? Eða hvað
margt af ungu vinnufólki hugsar almenmlega
um að safna og draga saman í búið síðar
meir? Ætli hitt sje ekki algengast, að kaup-
ið, hvort sem það er mikið eða lítið, smá-