Ísafold - 05.01.1889, Síða 1

Kemur út á miðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsins
{104 arka) 4 kr.jerlendis 5 kr.
Borgist fyrirmiðjan júlímán.
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifl.) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útg. fyrir i.okt. Afgreiðslu-
stofa í Austurstrœti 8.
XVI 2.
Reykjavík, laugardaginn 5. jan.
1889.
í s a f o 1 d
er landsins lang-ódýrasta Idaö: kostar
tæpa 4 aura livert núrner (4 blaðsíður)
par sem önnur blöð lijer á landi, sem
eru öll miklu minni, kosta flest 7—10 a.
númerið, og ekkert minna en 5 aura.
I ð U 1111
I'aö sem eptir er af VI. bindi Iðunn-
ar, verður sent út um land með næstu
póstferð, ef færð leyfir póstum að flytja
pað.
Nokkur orð um sýningar.
Eptir Helga Helgason.
Að fara að lýsa sýningunni, sem haldin
var í Kaupmannahöfn í sumar, eða fyrirkomu-
iagi hennar, tel jeg óþarft, enda hefir það
verið gert að nokkru leyti í blaði þessu.
pað mun flestum lslendingum, sem á
sýningu þessa komu, hafa þótt mjög óheppi-
legt, hvað lítið og lítilfjörlegt það var, sem
kom frá íslandi til sýningarinnar.
jpað var sannarlega ekki til þess að hefja
hina íslenzku þjóð í augum útlendinga, heldur
hið gagnstæða.
Mjer er þó óhætt að fullyrða, að hefðu
menn viljað sinna því, að senda þá hluti á
sýninguna, sem hjer eru bezt gerðir, þá hefðu
þeir Islendingar, sem þar voru, haft meiri á-
'nægju af að vera þar. Hefði t. a. m. verið
sent þangað annað eins og kom hjer á sýn-
inguna í Keykjavík 1883, einkum kvennfólks-
hannyrðir, útsaumur, vefnaður og prjónles,
og þótt slíkir munir hefðu verið bornir sam-
an við aðra af líkri tegund frá öðrum þjóð-
um, þá hefðu þeir ekki staðið langt á baki
þeirra. það er þó nokkuð almeunt hjer á
landi, sem ekki er í öðrum löndum, að ullin
■er unnin, og úr henni gerðir dúkar og prjón-
les, og búin til lagleg og skjólgóð föt, allt gert
af sama fólki á sama heimilinu.
En það er vitaskuld, að oss vantar góð
verkfæri, til þess að ullarvinnan geti gengið
fljútt og orðið arðsöm. Oss vantar spuna-
ög kembingarvjelar. þótt vjer hefðum ekki
uema kembingarvjelar, þá gengi spuninn miklu
fljótara og bandið yrði jafnara, heldur en að
spinna úr kembunni, eins og nú er almennt
gert.
Verkvjelarnar í öðrum löndum eru optast
knúðar áfram með gufuafli; en hjer á landi hag-
ar víða svo til, að nota mætti til þess bæði ár
og læki, og á sumum stöðum, þar sem volgir
lækir eru, gætu vjelarnar gengið viðstöðulaust
mestan part ársins, og yrði því miklu kostn-
aðarminna að nota það afl en gufuaflið.
Allar vjelar, sem við hafa þarf til ullarvinnu,
einnig saumavjelar, prjónavjelar og vefstaðir,
gætu gengið fyrir sama afli í einu vinnu-
húsi.
En til þess, að íslenzkur vefnaður og
prjónles gæti orðið að markaðsvarningi í út-
löndum, þá þyrftu menn að afla sjer slíkra
verkfæra, svo vinnulaunin á hinu unna yrði
ekki of há.
Flestir munu nú álíta, að þessu verði
ekki framgengt, því efnin vanti. En jeg verð
að halda, að einhuga vilji og sameinaðir krapt-
ar ættu að geta komið þessu til leiðar. Og
fátt gæti alþingi gert þarfara, en að styðja
að því með lögum og fjáryeitingum, að inn-
lendur iðnaður gæti tekið framförum. því
seint mun það verða, að útlendir auðmenn
setjist að hjer í landi, til þess að reka at-
vinnu, svo að landsbúar hefðu verulegt gagn
af því.
í þeim hluta sýningarinnar í Kaupmanna-
höfn, þar sem sýnd voru fiskiföng og fiski-
veiðaáhöld, þótti mjer sjerstaklega eptirtekta-
verð ýms sýnishorn af bátum. þar voru
einnig bátar í fullri stærð, fiskibátar, björgun-
arbátar og kappróðrabátar.
f>ar var meðal annars sýnishorn af fiski-
bát frá Norvegi, og var mjer sagt, að það
bátalag væri helzt haft á fiskibátum norðar-
lega í Norvegi, bæði inn á fjörðum og líka á
djúpmiðum.
Eptir því sem jeg hefi bezt vit á, ímynda
jeg mjer, að þetta bátalag ætti vel við hjer
á Eaxaflóa. Lagið er nokkuð líkt því, sem
hjer gerist, nema hvað báturinn er þynnri
neðan, bæði aptan og framan ; en útlagið
eykst meira á báðum endum, eptir því sem
upp eptir dregur, svo að slíðrin eru hring-
bognari. f>etta lag gerir, að báturinn á hægra
með að lypta sjer upp ábáruna. Einnig þegar
aldanríður aptan undir hann, verhann sigbet-
ur en bátur, sem er þunnur aptan og framan.
Hliðin er nokkuð bein um hástokkana, svo
báturinn liggur vel undir seglum. Líka var
mjer sagt, að bátar þessir væru ljettir undir
árum, eins og gefur að skilja, þegar menn
hugleiða lagið. Undirstokkarnir voru lengri,
og rísa ekki eins mikið og hjer tíðkast, ekki
meira eu það sem kjalsíða og næsta umfar
byrðir upp. Stefnin standa beinni, eða hall-
ast ekki eins mikið. Samskeyti á undirhlut-
um og kjöl voru með langri skör. Líka
voru stefnin við undirhlutana skeytt á sama
hátt. Bandaendar voru lagðir á misvíxl, hver
við hliðina á öðrum, og hnoðnaglar í gegn
um þáj en hvergi voru bandaendar á sama
umfari. Skjólborð, lægra til stafnanna, var á
innri brún hástokks. A báta þessa var mjer
sagt, að hafa mætti hvort heldur vildi skauta-
segl eða spritsegl.
|>ó jeg vildi lýsa bátalaginu svo vel sem
mjer væri hægt, þá mundi það ekki verða
svo vel gert, að bátasmiðir gætu smíðað eptir
þeirri lýsingu. Hygg jeg því að snjallast
væri, að vel hagur maður færi til Norvegs,
og lærði þar Mtasmíði til hlítar. Hann
þyrfti líka að læra uppdráttarlist, eins og
hver iðnaðarmaður þarf að kunna, til þess að
geta gert sjer ljóst fyrirfram, hvernig hlutur-
inn verður, þegar hann er búinu.
Mörg voru þar veiðarfæri, net ogvörpur,
háfar, sildarnet, haldfæri, laxafæri, lóðir o. fl.
Jeg tók helzt eptir laxalóðinni, sem líklega
mætti nota hjer víða við laxveiði; það er ó-
dýrt veiðarfæri. j>að væri vissast fyrir þá,
sem vildu reyna að búa hana til og nota,
að fá lóðarstúf frá Norvegi eða Borgundar-
hólmi, til þess að gera lóð eptir, og fá
nákvæma lýsingu með, hvernig hún er þar
notuð.
jpað hefði verið mjög fróðlegt og gagnlegt
fyrir bændur og bændaefni hjer á landi, að
skoða þann hluta sýningarinnar, þar sem
landbúnaður var sýndur, til dæmis kúabúið ;
þar voru um 40 kýr í fjósi, allar mjög vel
haldnar. Hirðingin á skepnunum, þrifnaður
í húsinu og húsagerðin, einnig nýting á fóðr-
inu, var efalaust ágæt fyrirmynd fyrir land-
bónda.
Enn fremur var mjólkurbúið eptirtektavert.
þar gengu raunar flest áhöld fyrir gufuafli,
við hreinsun mjólkurinnar og smjörgerðina ;
en mörg af þeim mætti láta ganga fyrir hand-
afli, og mætti því nota þau hjer á landi.
j>að er sjálfsagt ekki af því, að mjólkin sje
verri eða kostaminna hjer á landi en í öðr-
um löndum, að smjörið þess vegna þurfi
að vera verra. það hlýtur eifigöngu að vera
af meðferð mjólkurinnar, óhæfilegum áhöld-
um, vanþekkingu og óþrifnaði, að flest ís-
lenzkt smjör heldur sjer ekki eins vel og út-
lent smjer.
A sýningunni mátti sjá ýmislegar húsa-
gerðir úr timbri og steini. j>ar voru sýnis-
horn af steinveggjum, úr höggnum steini og
úr tigulsteini.
Til þess að veggur úr höggnum steini verði
traustur og endingargóður, er nauðsynlegt að
steinarnir sjeu felldir vel saman, svo að kalk-
ið á milli laganna þurfi ekki að vera þykkra
en 1 eða § þumlungs, og að veggurinn sje vel
bundinn, bæði þvert yfir og á langveginn.
Ef jarðvégur er nokkur, þar sem byggt er,
er nauðsynlegt að bræða asfalt yfir fyrsta lag
fyrir ofan jarðveg, til þess að sporna við því,
að rakinn úr jörðinni fari upp eptir veggnum,
og ætti þá helzt að hafa sement á milli lag-
anna í veggina niður í jörð og upp að því
lagi, sem asfaltið er borið á.
Timburhúsin sænsku og norsku voru mjög
skrautleg utan og innan, lagið mjög marg-
brotið, með skornum bustum og svölum á
veggjunum; húsbúnaður fagur og traustur.
þ>ar mátti sjá öll búsgöng, frá hinu minnsta
í eldhúsinu til hins stærsta og skrautlegasta
í íbúðarherbergjunum. Húsin voru bjálka-
byggð, þiljuð innan, pappír í þökunum; þau
voru helzt ætluð til sumarbiistaða. Eptir
slíkum liúsum ættu smiðir hjer á landi að
stæla, þegar lítil skrauthýsi ætti að byggja.
Að fara að lýsa mörgum af hinum stóru og
smáu verkvjelum, herbúnaði og vígvjelum eða
öðrum iðnaði, sem aðrar þjóðir eru mjög auð-
ugar af, yrði of langt mál. En til þess að
fá hugmynd bæði um það og annað, er ef-
laust bezt fyrir hvern þatin, sem því getur
við komið, að koma á sýningar.
f>að er fróðlegt að sjá, hvernig þjóðirnar,
líkt og hver einstakur maður, keppast hver
við aðra, að hafa alla hluti sem mesta, feg-