Ísafold - 02.03.1889, Síða 1

Kemur út á miðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsins
(i04arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir I.okt. Af-
greiðslust. í Austwstræti 8.
XVI 18. j
Reykjavik, laugardaginn 2. marz.
1889.
Styrkveiting til búnaðarfjelaga.
I.
I Stjórnartíðindunum (1888) deildinni B,
bls. 103 sjest, að 55 búnaðarfjelög hafa notið
styrks úr landssjóði næstl. ár, samtals 4800kr.
|>að er útlit fyrir, að þetta sje töluverður fram-
faravottur í landbúnaði vorum; fyrst, hve mörg
búnaðarfjelög hafa getað myndazt á fáum ár-
um, og annað það, hve þingið á mikinn þátt
í að efla og glæða þessar framfaratilraunir
með því að heita búnaðarfjelögum styrk úr
landssjóði, enda er líklegt, að þessi mikla
fjölgun búnaðarfjelaga næstl. ár stafi frá fjár-
'veitingu þessari.
Geti styrkur þessi komið rjettilega niður,
■er auðsætt, að hann ber mikinn ávöxt í fram-
tíðinni; en til þess að það geti orðið, þarf
landstjórnin að hafa einhverjar skynsamlegar
reglur til að fara epcir við skiptingu fjárins
milli fjelaganna. Ætti þingið eða þing og
stjórn í sameiningu að setja slíkar reglur
-jafnframt og fjeð er veitt.
Mjer hefir nýlega borizt í hendur brjef frá
■amtmanni áhrærandi styrkveitingu til búnað-
arfjelaga í Vesturamtinu yfirstandandi ár, og
er þar tekið fram, að styrkveitingin muni
Verða miðuð við framkvæmdir fjelaganna næst
^r’ °g að fjelögin verða að sníða skýrslur sír
ar eptir reglum þeim, eramtsráðið í Norðui
°g austurumdæminu hefir fyrirskipað 1882 o
¥8* ávallt síðan, „og sem landshöfðingi i
lítur einkar-hentugar“.
]>að er óefað, að það hlýtur að vera rjet1
að miða styrkveitinguna við framkvæmd:
hvers búnaðarfjelags. En á hinu held jeg sj
meiri efi, hvort þessar umgetnu reglur norðuj
■og austuramtsins sjeu i raun og vera ein
hagfcldar eins og landshöfðingi álítur þær
og hvort þessi rjettur næst til fulls, þó þeir
sje fylgt; en þar eð þær eiga nú að öðlas
þá virðingu, að gilda fyrir allt land, er uaut
synlegt að þær verði sem flestum kunnar ; e
það eru því miður svo fáir, sem lesa Stjórr
artíðindin, einkum ef þau eru nú orðin margr
ára.
Reglurnar hljóða þannig:
f • „Higi skulu aðrar jarðabætur taldar í skýrsl-
Ur>um, er fylgja með bónarbrjefum fjelag-
anna um styrk af fje, sem ætlað er til efl-
lngar búnaði, eu þær einar, er fjelagsmenn
Vlnna sem fjelagsmenn, og því eigi þær,
01 f3efr Vlnna utanfjelags, svo sem áskildar
jar a aetur leiguliða í byggingarbrjefum
þeirra o. 8. frv.
2. Nákvæmlega skal lýst jarðabótinni, bæði
hver un 8je og hvernig kenni sje háttað,
svo sem hvað háir Gg breiðir garðar, brýr
og girðingar sjeu að meðaltali, eða skurðir
djúpir og breiðir ; hvernig sljettað sje t. d.
hvort með plóg eður spaða.hvort undir sje
borið grasrótina o. s. frv., hve margar dag-
sláttur eður ferfaðmar sjeu gjörðir að flóð-
engi með þeim flóðgörðum, o. s. frv.
-3. Metið skal, hve mörg gild dagsverk jarða-
bótin sje, og sem sönnun um áreiðanleg-
leika dagsverkatölunnar skal fylgja með
vottorð frá hreppsnefndaroddvita eða tveim-
ur valiukunnum mönnum".
Nú er að athuga, hve sanngjarnar þessar
reglur eru.
Um fyrsta atriðið er það að segja, að það
sýnist ekki vera mjög hvetjandi fyrir fátæka
leiguliða, sem hafa orðið eða verða að gang-
ast undir að gera ákveðnar jarðabætur á á-
býlum sínum. það eru menn, sem ekki eiga
upp á háborðið í þessu efni. Bíkir sjálfs-
eignarbændur, sem vel geta verið án alls styrks
af opinberu fje, gert þær jarðabætur, er þeir
óska, og sem eiga víst að njóta alls afrakst-
ursins af jarðabótunum, eiga að njóta styrks
þessa, en ekki fátæklingar, sem geta alls ekki
gert nokkrar verulegar jarðabætur af sjálfs
sín ramleik, og sem þar á ofan eiga á stund-
um enga von á að njóta ávaxtanna af þeim
jarðabótum, er þeir geta gert. Br nokkuð
minnsta rjettlæti eða sanngirni í þessari und-
antekningu? Jeg veit, að höfundar reglna
þessara eiga hægast með að svara þessari
spurningu. En meðan það svar kemur ekki,
verð jeg að reyna að svara mjer sjálfum, og
dirfizt jeg þá að segja nei.
það mun vera tíðast, að áskildar jarða-
bætur í byggingarbrjefum leiguliða eru auka-
kvöð, sem leiguliði verður að fullnægja án
þess að eptirgjald ábýlisins sje hið minnsta
minnkað fyrir það, og þess vegna eru það
þær einu jarðabætur, sem leiguliðar verða
optast að gjöra, án nokkurs endurgjalds, og
þótt þær væru skoðaðar sem eptirgjald ábýl-
isins og því endurgoldnar af landsdrottni
jafnóðum og þær eru gjörðar, þá þarf þó
ekki að gjöra ráð fyrir, að þær verði nokkurn
tíma betur endurgoldnar, en þær jarðabætur,
er leiguliðar gjöra og sem ekki eru gjörðar
að skyldu í byggingarskilmálunum.
Samkvæmt lögum um bygging, ábúð og
úttekt jarða (12. janúar 1884) getur hver
leiguliði fengið að nokkru endurgoldnar af
jardeiganda þær jarðabætur, sem bann hefir
gjört á jörðinni, í síðasta lagi, þegar hann fer
frá henni, einungis að leiguliðinn hagi sjer að
öllu eins og lögin tilskilja, og haú jarðabæt-
urnar ekki verið áskildar í byggingarskilmál-
unum. það eru því þessar jarðabætur, sem
ieiguliðum er í rauninni sjaldan eða aldrei
borgaðar af landsdrottni, en aðrar ekki, ef
leiguliðinn hefir vit á að halda fram rjetti
sínum.
Er það þá rjett, að útiloka þær frá öllum
styrk af opinberu fje, en ekki þær, sem verða
fyr eða síðar endurgoldnar ? Væri svo, hlyti
það þó vera hóti nær, að undanskilja alla
leiguliða frá opinberum styrk til jarðabóta,
því þá stæði næst að skoða allar jarðabætur
sem verk jarðeigenda, en ekki leiguliða; en
þótt landsstjórninni þóknaðist að snúa þessu
þannig, þá getur árangurinn ekki orðið sá,
að jarðabætur leiguliða verði undanskildar
styrknum, heldur að eins leiguliðarnir sjálfir;
því það er auðsætt, að jarðabæturnar gjöra
sig aldrei sjálfar, og þess vegna hlytu jarð-
eigeudur þá að eiga heimting á styrknum
eins fyrir þær jarðabætur, er þeir væru tald-
ir hafa gjört á annara ábýlum, sem sjálfra
sín, ef þeir að eins væru fjelagsmenn.
En nú er það víst, að endurgjald það, er
landsdrottnar greiða landsetum sínum fyrir
unnar jarðabætur, er eða verður aldrei nema
að eins lítill hluti kostnaðarins við að gjöra
þær, en vandinn, fyrirhöfnin og framkvæmd-
in hvílir eingöngu á ábúandanum, og ávallt
meiri eða minni efi á, að hann geti notið
nokkurs af árangrinum, en þar á móti er
jarðabótin viss eign jarðeiganda, hvort sem
hann þarf nokkurn tíma eða aldrei að endur-
gjalda hana.
Af þessari orsök er það ekkert efamál, að
leiguliðum ber fullkomlega að fá tiltölulega
hlutdeild af styrk þeim, er veittur er til efl-
ingar búnaði, engu síður en jarðeigendum;
enda mun þeim það mest til hagsmuna, þeg-
ar fram í sækir, eða þegar skoðaður er hinn
óbeinni hagurinn. ]það má t. d. eiga það
víst, að leiguliði, sem gjörir sjer vissa von
um styrk af opinberu fje til jarðabóta, gengst
undir meiri skyldu-jarðabætur í byggingar-
skilmálunum án skerðingar á jarðarafgjaldinu,
heldur en ef sú von væri með öllu fyrirbvggð,
einnig að hann gjörir meiri og fullkomnari
jarðabætur en áskilið er, sje honum það unnt,
og einkum, að allt sem hann gjörir, gjörir
hann með betra geði og fúsari vilja, ef hann
á von á einhverri viðurkenningu fyrir verk
sín, og hefir það ekki hvað minnsta þýð-
ingu.
fæssar áskildu jarðabætur leiguliða, sem
enga hvöt hafa aðra en þá, að uppfylla bygg-
ingarskilmálana, eru optast mestar og merki-
legastar á pappírnum; því leiguliðar skoða
þær tíðast sem ósanngjarnan viðauka hins
ákveðna jarðarafgjalds, og annaðhvort upp-
fylla ekki skilmálana 1 þessu efni, eða að
eins reyna að koma einhverju nafni á það
rjett til málamynda; og litlar líkur eru til,
að þetta breytist til batnaðar við það, að
misunna mönnunum þessa sanngjarna jafn-
rjettis við fjelagsbræður þeirra í þessari litlu
styrkveitingu.
(Guðjón Guðlaugsson búfr.).
Tíðarfar. Öndvegistíð hefir verið síðan
hlákuna gerði um 20. f. m. Vermenn, ný-
komnir að norðan, segja sama þaðan. í
Skagafirði komin upp nóg jörð fyrir 9 dögum,
er þeir fóru þaðan; í Húnavatnssýslu orðið
örísa víðast hvar. Um Borgarfjörð ofanverð-
an lakast um jörð; höfðu svellalög verið orð-
in þar fjarskaleg, og vinnst seint á þeim.
Aflabrögð. A Suðurnesjum og í Höfnum
hefir orðið mikið vel fiskvart’ þessa vikuna,
allt að 20 í hlut af nýgengnum fiski, þorski
og stútungsfiski.
A Eyrarbakka vel vart við hákarl, og eins
á Akranesi.
Prófastur settur Í Norður-f>ingeyjar-
prófastsdómi í gær síra Halldór Bjarnarson
á Presthólum.
»BjargráðanefndÍr«. í bjargráðanefnd
fyrir Bessastaðahrepp voru kosnir í f. mán.