Ísafold - 04.09.1889, Blaðsíða 1

KLemui út á miðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsins
(104 arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifieg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir i.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrœti 8.
XVI 71.
Reykjavík, miðvikudaginn 4. sept.
1889.
Hvort rekur eða gengur með
stjórnarskrármálið ?
f>ví verður ekki neitað, að á þessu þingi,
sem nú er nýafstaðið, kom nýtt skrið á stjórn-
arskrármálið, sem fúir munu hafa búizt við í
upphafi þings, er hinn konungkjörni flokkur
hlaut sinn sárþreyða, fræga sigur í hlutkestis-
viðureigninni um forsetaembættið í efri deild.
|>á töldu hjer um bil allir sjálfsagt, að þar
með væri hleypt óhagganlegum slagbrandi
fyrir þær dyr, er efri deild á að gæta, ef nokkur
gerðist svo djarfur, að ætla stjórnarskránni
þar útgöngu. þeim hafði að vísu viljað það
happ til á síðasta þingi, 1887, þar sem for-
setakosningarhlutkestið gekk þeim á móti, að
þá vöktust upp heldur tveir eu einn úr þjóð-
kjörna flokknum í deildinni og slógust í lið
með þeim. Nú var valt að treysta á slík
höpp framar.
Annar af liðsmönnunum frá 1887 hafði þegar
lýst hughvarfi sínu, aðþrengdur af kjósend-
úm sínum ; hinn hafði að vísu varizt harð-
lega sagna, hverra ráða sem í var leitað, en
þó munu bæði hinir konungkjörnu og aðrir
hafa búizt við að sjá hans merki koma upp
í þjóðkjörna iiðinu á þessu þingi. það var
því betra, sem betra var, að hamingjan færði
þeim þetta happ í skaut undir eins fyrsta
þingdaginn, að þeir urðu sjálfir í eindregnum
meiri hluta og gátu ráðið lögum og lofum á
þinginu í þetta sinn, ef þeir vildu og þar sem
Jþeim þætti það miklu máli skipta.
Opt hefir að vísu verið miklu meira orð á
því gert en efni voru til, hversu hinn kon-
ungkjörni flokkur væri einrænn á þinginu, og
þá optast sínum kjósanda sinnandi, stjórn-
inni. Slíkur einræningsskapur hefir optar
■komið að eins fram í þeim málum, er þegar voru
■áður orðin að kappsmáli milli þjóðar og stjórn-
ar. Nú á þessu þingi kom það brátt í Ijós,
■að mjög b'tið kvað að slíkum einræningsskap.
Yrði ágreiningur um mál í deildinni, skiptust
skoðanirnar eptir allt öðrum grundvelli heldur
en því, ’nvort hlutaðeigendur voru þjóðkjörnir
eða konungkjörnir. þetta hjelzt allan þing-
tímann. Og þegar stjórnarskráin kom upp í
deildina úr neðri deild, fór á sömu leið.
|>ar gerðist það fyrst, að meiri hluti nefnd-
arinnar í málinu varð þjóðkjörinn, þótt hinir
konungkjörnu hefðu getað bolað þá þjóð-
■kjörnu alveg út úr nefndinni, ef þeir hefðu
viljað. þegar þyf næst til kastanna kom í
nefndinni um meðferð málsins, þá urðu það
hinir þjóðkjörnu, sem mest greindi á sín á
milli, án þess að sagt yrði með nokkrum
rjetti, að þeir, sem þar urðu hinum konung-
kjörnu sammála, hefðu þar með gerzt liðhlaup-
ar og yfirgefið merki hins þjóðkjörna meiri
kluta í þessu máli á þinginu.
|>að voru hinir konungkjörnu eða meiri
hluti þeirra, er tekið höfðu sinnaskipti frá
því síðast, bæði í nefndinni og utan nefndar,
eins og sýndi sig síðar í umræðum og at-
kvæðagreiðslu.
A sama má standa, hvað það er, sem vak-
ið hefir þessi sinnaskipti. Eðlilegast er að
ímynda sjer, að þau hafi verið sprottin a£
þeirri sannfæringu, að endalaus mótspyrna
gegn hinum eindregna þjóðarvilja um viðun-
andi endurskoðun á stjórnarskránni væri til-
gangslaus og gæti ekki nema illt af sjer leitt
fyrir land og lýð.
Gagnvart verulegri eða uppgerðri tortryggni
um einlægni hinna konungkjörnu með sinna-
skiptin í þessu máli er nóg að benda á hin-
ar miklu rjettarbætur á stjórnarfyrirkomulag-
inu, sem þeir gáfu nú atkvæði með, ýmist
meiri hlutinn eða flestir eða allir, t. d. að
því er snertir fjárráð alþingis, um fullkomna
ábyrgð fyrir alþingi á öllum stjórnarathöfn-
um, bæði hinnar innlendu og útlendu stjórn-
ar (ráðgjafa konungs í Khöfn), um þá skip-
un hinnar innlendu stjórnar, er lengst hefir
vakað fyrir þjóðinni að æskilegust væri:
jarl með ráðgjöfum, urn að bráðabyrgða-
lög falli úr gildi, nema næsta alþingi á
eptir samþykki þau. þar með hafa
þeir játazt afdráttarlaust undir sömu skoðan-
ir á flestum höfuðatriðum stjórnarbótarinnar
sem hinn þjóðkjörni meiri hluti á undanförn-
um þingum, og væri átyllulaus getsök að
gjöra ráð fyrir, að þeir muni hverfa frá þeim
skoðunum aptur.
|>ví miður tókst nú svo óhöndulega til, að
neðri deild í heild sinni gafst eigi kostur á
að láta uppi, hvað hixn vildi láta í móti
koma af sinni hálfu þessari miklu tilslök-
un efri deildar. En þó hún hefði gengið að
frumvarpi efri deildar óskorað, eins og það
var, þá hefði tilslökunin af hennar hálfu ver-
ið samt sem áður margfalt minni.
Sje nokkur hlutur líklegur til sigurs í þessu
máli gagnvart stjórninni, þá er það, ef þingið
allt saman gæti orðið hjer um bil á einu bandi,
jafnt konungkjörnir sem þjóðkjörnir; og því
nær sem dregur því takmarki, því fremur
má segja, að málinu miði áfram. (_Nú m0ð
því að hið konungkjörna lið eða meiri hluti þess
hefir á þessu þingi aðhyllzt flest hin veru-
legu atriði í skoðun meiri hlutans, má með
sanni segja, að málið hafi miklu fremur gengið
en rekið á þessu þingi. Eptir undirtektum
nær allrar nefndarinnar í neðri deild, xxrvals-
ins úr deildinni í því máli, má segja, að ekki
vantaði nema herzlumuninn til þess, að sam-
an gengi að fullu með hvorutveggja flokkun-
um, endurskoðunarmönnum og andvígismönn-
um endurskoðunarinnar, sem áður voru. ~j Agn-
úarnir, sem nefndin virtist helzt hafa huga á
að sníðaburtu, virðast eigi vera svo verulegir, að
líklegt sje að þeir hefðu orðið að fótakefli, ef
tími og tækifæri hefði verið til að þreyta
frekara miðlunarmálin mílli deildanna. En
því var ekki að skipta. f>að bíður betri tíma.
Enda er eins líklegt, að málið hafi heldur
gott af því en illt. |>að getur vel verið, að
hvorki nefndin í neðri deild nje aðrir þing-
menn hafi verið búnir pð átta sig til hlítar á/
hinni nýju stefnu, sem komizt hafði á málið
að sumu leyti í efri deild, á þeim stutta tíma,
sem þeir höfðu til að íhuga það nú fyrir þing-
lokin, með því líka liinar miklu æsingar og
undirróðixr, er kunnugt er að hafður var í
frammi af nokkrum mönnum í neðri deild
upp á síðkastið til að spiila öllu samkomu-
lagi í málinu, hafa án efa fyrirmunað sum-
um að skoða málið með þeirri spekt og ró,
sem við þarf. það geta þeir fyrst, þegar æs-
ingagruggið er sezt til. Getur verið, að þeir,
sjái þá, að það sem þeir hafa, ef til vill, sett
mest fyrir sig, er ekki annað en reykur, og
eins hitt, að eitthvað reynist verulega við-
sjárvert, sem ekki hefir verið veitt eptirtekt
áður, hvorki af þeim nje öðrum.
fþ>að er meðal annars mjög aðgæzluvert,
þegar fleygað er irxn x frumvarp, sem á að
vera samgróin heild, kafla úr annarlegum
lögum, eins og gert var við stjórnarskrár-
frumvarpið nú í efri deild, þar sem allt í
einu var hlaupið í stjórnarlög Canadamanna
og klipptar xxt úr þeim heilar greinar og þeim
smeygt nær óbreyttum inn í frumvarpið. það
þarf mjög mikla aðgæzlu og umhugsun til
þess að ganga svo frá því, að ekki reki sig
neitt á annars horn við slíka samskeytingu.
Tökum til dæmis þetta nýrnæli, sem báðar
deildir voru reyndar með í sumar og því nær
engri mótspyrnu mætti, að láta þingnxenn
sitja í efri deild æfilangt. þ>að er æðimikill
munur að hafa slíkt fyrirkomulag þar, semer
fullkomið þingræði og þar sem þar að auki
er á stjórnarinnar valdi að bæta við nýjum
þingmönnum í efri deild, þegar henni liggur
á, eða þar sem því er hvorugu til að dreifa.
Jafnfáliðuð þingdeild og efri deild er hjer,
getur orðið voðalega íhaldssöm, ef þar eiga
allir þingsetu æfilangt, þótt aldrei nema þjóð-
kjörnir sjeu, eins og efri deild aðhylltist nú
á endanum að meiri hlutanum til.
En hvað um það: nú er, xxr því svona fór,
nógur tími til að átta sig á þessu og öðrum
atriðum málsins,—heil tvö ár. Bara að sá
tími verði þá rækilega notaður til slíkra hluta,
en ekki til heimskulegs flokkadráttar út úr
hinum og þessum misskilningi eða hjegóma.
Um veitingaleyfi gekk dómur í lands-
yfirrjetti í fyrra dag, í máli »hins opinbera
gegn Jóni Ivarssyni, er hafði verið dæmdur
í hjeraði í 30 kr. sekt til bæjarsjóðs Reykja-
víkur og málskostnað allan, fyrir ólöglegar
vínveitingar í veitingahúsinu »Geysi« í Reykja-
vík, vegna þess að Jón var farinn burt úr
Geysi og gengínn í þjónustu annars manns
langt í burtix nokkuð, en hafði látið mann,
Finn Einnsson, halda uppi veitingum fyrir
sig eða í sínu nafni, eptir samningi þeirra á
milli, frá 1. maí þ. á, og hefði hann, með
því að hætta að hafa sjálfur bein afskipti af
veitingum í Geysi, sleppt rjetti sínum til
vínsölunnar eða misst hana. Yfirrjetturinn
var ekki á því, að veitingaleyfið misstist að
sjálfsögðu fyrir það, þótt leyfishafandi gengi
lí þjónustu annars manns, og ekki yrði það
heldur leitt út úr lögum þeim, er veitinga-
leyfisbrjefið væri byggt á, tilskip. 17. nóv.
1786, 10. gr., og tilsk. 13. júní 1787, 11. 2,
enda ekkert þess konar skilyrði að finna í
leyfisbrjefinu sjálfu. Yar Jón því sýknaður
algjörlega fyrir yfirdómi og málskostnaður
tekinn af almannafje.