Ísafold - 04.09.1889, Blaðsíða 2

282
Um ólöglega lausamennsku var
sama dag dómur uppkveðinn í landsyfirrjetti,
í máli gegn |>óroddi nokkrum Guðmundssyni,
er dæmdur hafði verið í lögreglurjetti Gull-
bringu- og Kjósarsýslu í 20 kr. sekt, og til
þess að greiða 1 hundrað á laudsvísu eða
64 kr. 63 a., er hvorttveggja skyldi renna til
helminga til hreppstjórans í Bessastaðahreppi
og til fátækrasjóðs þar, — auk málskostnað-
ar. En landsyfirrjettur sýknaði, með því að
í prófum sýslumanns hafði það eitt sannazt,
að kærði var til sjóróðra í Sveinskoti á Álpta-
nesi, að hann ætti heima í Stóra-Saurbæ í
Olvesi, og að hann hefði verið vistlaus frá
vinnuhjúaskildaga það ár. »En það var alls
eigi grennslazt eptir, því síður upplýst, hvers
vegna hann var vistlaus, eða hvort hann hefði
beðið hreppstjóra eða sýslumann að útvega
sjer vist, sbr. 8. gr. tilsk. 26. maí 1863».
»Á uppsögn dómsins í hjeraði hefir orðið ó-
tilhlýðilegur dráttur, en þótt undirdómarinn
hafi ekki fyllilega rjettlætt drátt þenna, vii'ð-
ist þó ekki alveg næg ástæða til að láta hann
sæta ábyrgð fyrir».
Brúaðar ar. Skagfirðingar hafa sýnt
lofsverðan ahuga á að brúa hjá sjer ár, og
unnið talsvert að því, með ráðstöfun sýslu-
nefndarinnar. »1 vetur var gjört að mun við
brýr þær, er lagðar voru fyrir fám árum á
Hjaltadalsá og Kolbeinsdalsá#, er Isaf. skrif-
að þar að norðan. »Nú var fenginn til að
standa fyrir viðgjörðinni óðalsbóndi Einar B.
Guðmundsson á Hraunum, sem nýlega hafði
lagt brú á Grafará, nálægt Hofsós, og lýsir
sú brú mikilli hagsýni og vandvirkni smiðs-
ins. Yfirbygging er á öllum þessum brúm,
sem ber mjög þunga þeirra. Að brúm á
hinum straumhörðu, illu ám vorum er sönn
framför, eins og öllu, er greiðir fyrir sam-
göngum«.
Oðrum, sem þurfa að leggja brýr yfir smá-
ár, kynni að vera fróðleikur og leiðbeining að
þessari lýsing á brúnni yfir Grafará ;
»Brúin er 31 al. á lengd út á brúartrjes-
enda og 3 áln. 8 þuml. á breidd. Brúar-
trjen eru úr 6" □ spýtum, sett saman í
miðjunni, og neðan á samskeytin negld júff-
erta, er nær 3J al. út frá samskeytunum
hvoru megin. Ofan á brúartrjen koma sperr-
ur með 6 áln. kálfa að ofan, og er risið á
þeim 4 áln., mælt frá brúartrjenu í efri brún
sperruhornanna. Neðan á sperruhornin eru
settir vel negldir krappar og miltisspengur
ofan á; þar í gegn um gengur járnás og
niður um brúartrjeð, með haus á að neðan
og tvöföldum skrúfróm að ofan; eru síðan
negld trjebönd úr plönkum eptir endilöngum
brúarkjálkunum í sperrurnar að ofan og brú-
artrjeð að neðan, með tveggja álna millibili,
og er í hverjum enda á þeim hafður hnoð-
nagli úr galvaníseruðu járni og 2 reknaglar.
Jafna trjebönd þessí burðarafj sperranna á
brúnni sjálfri og setja allt í sjálfheldu, svo
ekkert getur látið til; en til þess enn bet-
ur að styrkja það, eru settar skakkstýfur frá
járnásunum frá brúartrjenu upp undir miðj-
an kálfann, aðrar skakkstýfur aptur á móti
út undir sperrukjálkann, og þær þriðju þar
á móti ofan í pall, sem settur er úr plönk-
um innan í hornin, til að styrkja sjálfa brú-
arsporðana. Vel er búið um sperrutærnar á
brúartrjesendunum með nöglum og miltis-
Bpöngum, því eiginlega liggur burðarafl sperr-
anna á viðspyrnuaflinu þar. þegar smíðaðir
voru brúarkjálkarnir, var höfð þriggja þuml-
unga bugða upp úr brúartrjánum, og er sú
bugða söm og jöfn enn.
Brú þessi muu hafa kostað, að öllum vinnu-
launum meðtöldum, nálægt 900 kr., en þar
fyrir utan eru grjótstöplar, er hlaðnir voru
undir sporðana«.
Ræðu-kaupamenn. Erá því er sagt í
blöðum í Ameríku, að í Washington, höfuð-
borg Bandaríkjanna og samkomustað alls-
herjarþÍDgsins, sjeu ýmsir menn, sem lifi af
því, að hjálpa þingmönnum þeim um ræður,
sem annaðhvort geta ekki búið þær til sjálfir
eða hafa ekki tíma til þess. Er þetta allgóð
atvinna. En það ber stundum við, að ræðu-
kaupamenn eru í meira lagi óprúttnir, og get-
ur það valdið skoplegum misgáningi.
það bar til fyrir nokkrum árum,að tveir þing-
menn hjeldu alveg sömu ræðuna, hvor á eptir
öðrum, svo skammt leið á milli; ljetu þeir
prenta hana í blöðunum og sendu kjósendum
sínum, til sannindamerkis um starfsemi sína.
þeir höfðu farið báðir í sömu ræðusmiðjuna,
en smiðurinn ekki getað komizt yfir að sjóða
saman tvær ræður, hvora annari ólíka, um
hið sama efni, og látið þess vegna duga sitt
eptirritið handa hvorum af sömu ræðunni.
Annað sinn var það, er Dunn, þingmaður
frá Arkansas, hélt ágæta ræðu um »frjálsa
verzlun». Verzlunarfrelsismenn klöppuðu lof í
lófa yfir snilldarlegum röksemdum þingmanns-
ins, og kjósendurnir í Arkansas voru hróðugir
yfir frammistöðu fulltrúa síns. En annar
þingmaður gróf þá upp löngu gleymda ræðu
um frjálsa verzlun, er Thomson nokkur, ensk-
ur verzlunarfrelsismaður, hafði haldið 14. apríl
1838 um saina efni, og þá sást, að það var
alveg sama ræðan og sú, er Dunn flutti.
Hann hafði líka farið í smiðju, en þeim, sem
hann átti kaupin við, þótt ómaksminna, að
hnupla þessari gömlu ræðu handa þingmann-
inum, heldur en að fara að sveitast við að
búa til nýja.
Líka má haga þessari ræðukaupamennsku
þannig, að þingskrifararnir annist hana : búi
til ræðu eptir á, til prentunar í þingtíðind-
um, til þess að leyna almenning því, að
þingmaðurinn getur ekki komið með annað
en bull sjálfur !
Fjarlægðir í himingeimnum. Til
þess að geta gjört sjer dálitla hugmynd um
hinar feikna miklu fjarlægðir í himingeimnum,
mætti bregða sjeríhuganum spölkorn útíhann,
til hnatta þeirra, sem eru næstir oss.
Tunglið yrði þá fyrsti áfangastaðurinn, eini
hnötturinn, sem fylgir jörðunni. f>að er þeim
mun minna en jörðin, að hálfkringla þess,
sem að oss snýr, er 50,000 ferhyrningsmílum
minni fyrirferðar en lönd Rússakeisara. Með-
alfjarlægð tunglins frá jörðu er 51,800 mílur,
og ef vjer hugsuðum oss, að vjer ferðuðumst
þangað á gufuvagni, er hjeldi áfram dag og
nótt og færi 8 mílur á klukkustundu, og stæð-
um hvergi við á allri leiðinni, þá kæmum vjer
þangað á 270. degi. Tunglið er núallranæsti
áfangastaðurinn, og er að tiltölu við ferð vora
ekki lengra þangað en stekkjarvegur væri
fyrir þann, sem ætlaði að fara kring um
jörðina.
Næsti áfangastaðurinn er Venus, hin dýrð-
lega kvöld- og morgunstjarna, sem er hjer
um bil 5 milj. mílna frá oss, þegar hún er
oss allra næst. Til þess að komast þangað
með gufuvagni, sem hefði 8 mílna hraða á
hverri stundu, þyrftum vjer nærri því 72 ár,
og til sólarinnar, sem er 20 milj. mílna frá
oss, kæmumst vjer með sama áframhaldi ekki,
fyr en eptir meir en 285 ár.
Leitum oss því að hraðari fararskjóta, t.d.
fallbyssukúlu, sem er eins mörgum sinnum
fljótari í ferðum en gufuvagninn, eins og hann
er fljótari en gangandi maður. Vjer mund-
um þá lenda á Venus eptir hálft þriðja ár,
en með því að til sólarinnar er 4 sinnum
lengra, mundi oss þykja seint sækjast leiðin
þangað. Vjer skulum þá hlaða fallbyssuna
með skotbómull, »dynamit» eða öðrum enn þá
sterkari sprengiefnum, sem síðar eru fundm
upp, en þau varpa kúlunni með tífalt meiri
hraða, eða 18,500 fet á sekúndunni, og er það
sá mesti hraði, sem mannlegur kraptur get-
ur fram leitt, og þó þurfum vjer heilt ár til
þess, að komast með þessum hraða til sól-
arinnar.
Stundum fara litlir hnettir, himneskar fall-
byssukúlur, um loptið fram hjá oss, hægja á
sjer og staðnæmast í fárra mílna fjarlægð frá
oss. Köllum vjer þá stjörnuhröp eða víga-
hnetti. þeir koma til vor langar leiðir utan
úr himingeimnum, og eru á leið til sólarinnar
eins og vjer. Væri líklegast þjóðráð að skipta
enn um fararskjóta og setjast á einhvern af
þessu litlu hnöttum.
Vígahnöttur sá, sem fór fram hjá oss í sept-
embermánuði 1868, liafði þá 280,000 feta hraða
á sekúndunni, og á honum hefðum vjer kom-
izt til sólarinnar á 19£ degi.
En til þess að komast með honum til Nep-
túns, yztu jarðstjörnunnar í sólkerfi voru,
þyrftum vjer þó 1 ár og 7 mánuði.
Til þess að verða enn þá fljótari, gætum
vjer, ef til vill, notað halartjörnurnar, sem
þjóta óendanlega miklu lengra út f hinn myrka
himingeim en jarðstjarnanna ferill nær. Hala-
stjarnan mikla, sem sást í febrúarmán. 1880,
fór ekki minna en 72 mílur á sekúndunni,
þegar hún var næst sólu. Sú er hraðskreið-
ust allra himinhnatta, er mannleg vitund hefir
vör við orðið til þessa. Með sama áfram-
haldi kæmumst vjer með henni til Neptúns
á 3 mánuðum.
En halastjörnur eru mjög mishraðar í för-
um. jpannig er halastjarnan mikla, sem sást
1680, ekki minna en um 9000 ár að komast
kringum sólina, og þótt hún renni óðfluga,
þegar hún er næst sólu, mætti ná henni á
meðalhesti, þegar hún er lengst frá sólu.
það er naumast ráðlegt fyrir oss, að verða
samferða jafn-dutlungasömum ferðalang á ferð
vorri um himingeiminn ; því ferð vor byrjar
fyrst fyrir alvöru, þegar kemur að jarðstjörn-
unni Neptúnus, sem heyrir þó til sólkerfi
voru, og sól vor, sem Neptúnus, Venus, Jörðin
og allar aðrar jarðstjörnur vorar ganga um-
hverfis, þann óraveg frá hinum næstu sólum
eða fastastjörnum, að fjarlægð Neptúns frá
oss er eins og ekkert í samanburði við það.
Ef halastjarnan, sem vjer nefndum áðan,
hjeldi stöðugt áfram með 72 mílna hraða á
sekúndunni, kæmi hún fyrst eptir 1900 ár til
hinnar næstu sólstjörnu.
Nú erum vjer í vandræðum með að fáfljót-
ari flug-gamm, og er þá ekki annað ráð, en
að hugsa sjer vagn, sem færi með jafnmikl-
um hraða og ljósið. Eins og halastjarnan er
hið hraðasta, sem sjá má á rás af líkamleg-
um hlutum, eins er hraði ljóssins hinn mesti
hraði, sem mannlegur skilningur getur al-
mennilega gripið. Ljósið er 8 mínútur og 16
sékúndur að komast til vor frá sólunni, ón
með sama feiknahraða, sem ljósið fer, 40,000
mílur á einni sekúndu, mundum vjer kom-