Ísafold - 01.02.1890, Blaðsíða 2

38
tínu konungsdóttur, er hún vildi ná með sjer
peningum úr hirzlum sínum.— I höllinni hafði
stundum Napóleon fyrsti bústaðsinn, oghjer
gerði hann ráð sitt, áður en hann lagði af
stað til Kússlands. Skrifborð hans var meðal
þeirra hluta, sem brunnu.
Austurríki. Hjer vili ekki linna þjóða-
rifriidi og þingdeilum, hvorki hjermegin Leithu
éða fyrir austan, og þeir verða að hafa sig
alla við, sem ráðaneyti keisarans skípa, að
ekki verði að brandi. Taaffe greiti hefirfyrir
skömmu komið fulltrúum þjóðverja og Sjeka
frá Böhmen á ríkisþinginu á sáttaleitafund,
en allt í óvissu, hvað saman gengur. I Pesth
áTizza líkaíströnguað stríða,ogfyrirekkilöngu
gerðu mótstöðumenn hans landsvist Kossúths
gamla að deiluefni, en eptir lagaboði frá 1879
varð hann í útlagatölu við útgöngu ársins sem
leið, því hann ljet frestinn — 10 ár — líða,
án þess að beiðast landsvistar. Hjer víkur
reyndar svo við, að Kossúth kallar sig rjett-
an höfðingja (þjóðveldisforseta) Ungverjalands,
og segist aldrei taka sáttum við lögleysuhöfð-
ingja þess (Austurríkiskeisara).
Rússland- »Ekki vægir vargurinn !» —
Svo mega þjóðverjar kveða í löndunum við
Eystrasalt, því Kússar bola hjer vægðarlaust
þýzkunni út úr skólum, kirkju, umboðsstjórn
og dómum. Er þegar um talað, að allmargir
hverfi frá Lútherstrú til grískrar kaþólsku.—
A þessu ekki lint tekið í blöðum bræðranna
fyrir vestan, en við rammari reip að draga
en á öðrum stöðum.
Tyrkjaveldi. það lætur ekki fjarri, sem
sumum þyki, að stjórn soldáns hafi stælzt
heldur upp við heimsókn Vilhjálms keisara,
og að Tyrkir hafi gert sjer dælla en fyr
við kristna menn á sumum stöðum, t. d. í
Armeníu og á Krít. Gladstone gamli bar ný-
lega Torýstjórainni á brýn vanhirðufullt ept-
irlit á stjórnaratferli Tyrkja í Armeníu, en
Gríkkir hafa æ nóg að herma frá Krít þeim
til ámælis. Hjer siæst enn í illar viðureign-
ir hvað eptir annað.
Bolgaraland. f>ó landsbúar sje ánægðir
með hagi sína, hefir landið orðíð að vand-
ræðagrip stórveldanna. f>ó Kússum sje ekki
minnst um að kenna, gerast átölu þeirra
harðari og harðari, og kalla hjer Berlínar-
sáttmálann sýnt rofinn, hvað sem aðrir bera
f bætifláka. Atfarir vill enginn nefna, því
hverjum skyldi fyrir þeim trúa? Tyrkja
sjálfa má ekki nefna, því þá yrði allt í upp-
reisnarbáli.
Grikkland- I sumar leið rjeðu stór-
veldin Grikkjum til að varast allt flan í
Krítarmálinu.'og í haust á Herbert Bismarek
að hafa gefið Trikúpis góðar áminningar um
hið sama, og sagt hreint og beint, að stór-
veldin mundu láta fara sem fara vildi, ef
þeir reittu Tyrkjann til reiði. Mótstöðumenn
Tríkúpis — Delyannis og hans liðar — spara
ekki að klifa á árangursleysinu af brjefum
hans í sumar til stórveldanna, og nú hlaupa
allmargir undan merkjum hans á þinginu.
Fyrir skömmu fjekk hann þó nóg atkvæði
fjárlögunum til fylgis — en eptir mikil óhljóð
og áflog í sjálfum þingsalnum.
Frá Brasilíu. Hjer er keisaraveldið
undir lok liðið — eptir margra ára uppdrátt-
arsýki, sem sumir kalla. Keisarinn gamli,
Dom Pedro, var menntaður og mætasti mað-
ur í alla staði, afhuga öllum tignarbrag og
stórlæti, bókum og fræðum meir sinnandi en
stjórnarstörfum. Allt um það ótal margt til
þrifnaðar og framfara unnið á hans stjórnar-
árum. Hjer má lausn svertingja nefna, sem
sumir segja hafi verið flýtt meira en góðu
gegndi — en fyrir henni gekkst sjerílagi dótt-
ir keisarans, Isabella (gift Gaston greifa af
Eu af Orleansættinni), sem á ferða-og veik-
indaárum keisarans stóð við stýrið, og átti
eptir hann að erfa ríkið. Við það varð hún
óvinsæl hjá eigendum þræla og stórgóza.
Annað spillti ekki miður fyrir henni, vinfengi
og eptirlæti hennar við krisbmunka (jesúíta),
sem jafnvel fældi marga klerkanna þarlendu frá
keisaraveldinu. Annars hefir viðkvæðið verið
í mörg ár á fundum og í blöðuin í Brasilíu,
að þjóðstjórn yrði að vera sjálfsögð innan
skamms tlma. Að þessu kom 15. nóvember.
Sveit hermanna skyldi send til fjarlægs hjer-
aðs frá höfuðborginni (Kio de Janeiro). Fyr-
irliðarnir vildu ekki hlýða, og þetta dró til,
að herinn í borginni snerist móti stjóruinni,
og þetta tækifæri notuðu þjóðveldisvinir og
lýstu keisarann frá völdum. Innan tveggja
daga var hann á leiðinni til Evrópu (Portú-
gals) með öllu ástmenni sínu. Á raun hins
aldraða manns bættist, að hann missti
drottningu sína skömmu á eptir að þau
kotnu til Lissabonar.
Fonseca marskálkur heitir forseti hins nýja
þjóðveldis. Til ríkislagagerða skal á þing
gengið í september þ. á. Að víðáttu til
slagar Brasilía hátt upp í Bandaríkin í
Norðurameríku, en íbúatalan enn ekki meiri
en rúmar 12 miljónir.
Norður-Ameríka. Sambandsþingið sett
3. des. í ræðu forsetans talað um nýjan
viðauka við herflotann — 20 dreka —, en í
smíðum eru 31. Af nýmælum má nefna, að
meira vandlæti skuli viðhaft, er aðkomnir
sósíalistar beiðast þegnrjettar þar vestra.
1 lok nóvembermán. brunnu 268 hús í bæn-
um Lynn í Massachusettr. Skaðinn metinn
á 18 milj. króna.
Dáinn er (6. des.) Jefferson Davis, forseti
suðurríkjanna á uppreisnarárunum, 81 árs
að aldri. Fimm síðustu árin stýrði hann
járnbrautarfjelagi í New-Orleans.
Frá Afríku. þeir Stanley og Emin
Pasja eru nú komnir til Zansibar. Um
ferðaþrautir Stanley og uppgötvanir er þeg-
ar löng saga borin, en von á margfalt lengri.
Hjer má að eins á það drepa, að hann hafði
Emin hálf-nauðugan með sjer úr sýnni hættu,
og, auk tveggja fylgiliða frá Evrópu —Jephson
og Cassati — nokkur hundruð heimfúsra manna
frá Egiptalandi. Síðan í vor hafa þeir verið
á leiðinni frá Nílvatnalöndunum, sem nú eru
á falsspámanns valdi. — I byrjun desembers
var austur komið til Bogamoyo, tvær dag-
ferðir frá ströndinni, en hjer vildi Emín það
slys til, að hann hrasaði í ógáti — sökum
sjóndepru, sem hann hefurfengið þar syðra —
af svölum fram, 10 álnir niður. Meiddist
stórum, lengi þungt haldinn, en er nú í góð-
um bata.
Hinn 15. jan, (að kveldi); Stanley er
kominn til Kairo. — Portugalsstjórnin hefir
svarað svo seinasta hótunarbrjefi Salisburys,
að hún láti undan ofríkinu, en geti okki af-
neítað rjettindum sínum. Blöð Frakka og
þjóðverja taka hart á kergjumóði Englend-
inga við lítilmagnann. Vera má, að málinu
verði í gerð komið.
Um
samgöngur vorar og gufuskipsmálið
Eptir Jens Pálsson.
IX.
þessi er annar aðalgallin á vegalögunum
nýju, að öll aðaláherzlan er lögð á póstvegina,
en ekki á mestu flutningavegina. En af
þessu leiðir, að þótt þessi lög yrðu fram-
kvæmd á. næstkomandi hálfri öld, þá mundu
þau einkurn greiða götu póstanna og lang-
ferðamanna, en ekki duga til að bæta að
nokkrum verulegum mun úr fiutningavandræð-
unum hjer á landi og hafa því mjög óveru-
lega þýðingu fyrir samgöngur landsmanna.
Hinn aðalgalliun á þessum lögum er sá, að
þessir 6 álna breiðu aðalpóstvegir, sem nú á
að leggja á landssjóðs kostnað, verða sam-
kvæmt svohljóðandi ákvæði í 7. gr. laganna
»eigi skuht þeir að ja/naði hafa meiri halla
en sem svarar 3—4 þuml. d hverri alinn ekki1
annað en almennir lestavegir, »að jafnaði«
ekki mjög brattir; því þann halla, sem lög-
leyfður er í 7. gr., mega akvegir, sem vera
eiga nýtilegir flutningavegir, alls eigi hafa;
þeir mega ekki hafa meiri halla en 2 : 24 eða
í hæsta lagi 2 : 20, en lög þessi leyfa að
halli þessi megi vera 3 : 24 eða jafnvel
4 : 24 og jafnvel meira, þegar því er að
skipta. Af þessu leiðir, að hafi þingið ætlað
þessa fyrirhuguðu póstvegi til aksturs og
vagnaflutninga, þá er með ákvæðinu í 7. gr.
um hallann brotin gildandi meginregla fyrir
halla á nýtilegum flutningavegum, en hafi
þingið ekki ætlað þessa vegi til aksturs og
sett ákvæðin í 7. gr. einungis með tilliti til
veganna sem reiðvega og lestavega, þá hefur
það brotið þá viðurkenndu meginreglu, að
kosta ekki stórfje til lestavega, heldur ein-
ungis til nýtilegra akvega.
En þareð marg-áminnzt ákvæði 7. greinar
um halla þessara vega ekki gefa heimild til
að álíta að þingið hafi ætlað hina fyrirhug-
uðu aðalpóstvegi til aksturs, þá verður loks-
ins lestavegabáknið gamla uppi á teningnum;
og með því þnð nú er orðið 6 álna breitt,
verður það æði-dýrt.
það mun láta nærri, að þessir lögleiddu
aðalpóstvegir verði samtals nálægt 200 dönsk-
um inílum, eða um 800,000 faðmar; ef gjört
er ráð fyrir, að faðmurinn í vegum þessum,
gjörðum eins og lögin ákveða, ásamt brúar-
gjörðum þeim, sem samkv. 22. gr. laganna
íylgja vegagjörðinui, kosti 4 kr., þá verða
það 3 miljónir og 200 þúsundir króna; ef
vjer nú getum lagt til þessara vega 50,000
kr. á ári, sem jeg leyfi mjer að efast um,
þá verðum vjer, samkvæmt þessari áætlun
minni, 64 ár að koma lögum þessum í fram-
kvæmd. í>yki áætluu mín heldur há, þá
gæti menn þess, að jeg legg ekkert fje til
viðhalds vegunum í þessi 64 ár, og má þó
nærri geta, að álitleg upphæð gangi til
þess.
Og hverju yrðu Islendingar svo nær fyrir
aðalpóstvegina, þegar þeir væru búnir að
leggja út fyrir þá sínar 3—4 miljónir króna, og
fá þá lagða samkv. vegalögunum 1887 ?
Gjörum ráð fyrir, að þessu yrði framgengt á
svo sem | öld, og lítum svo fram á hag
þeirrar kynslóðar, sem þá verður uppi. Hún
hefir fyrir meira en 3 miljónir króna fengið
í arf greiða lestavegi, sem liggja þvert yfir
hin byggðu hjeruð landsins, aðalpóststöðva á
milli; með öðrum orðum : hún hefir fengið
greiðan reiðveg fyrir póstana sína og lang-