Ísafold - 10.01.1891, Blaðsíða 1

K.emur út á iniðvikudögum og.
laugardögum. Verð árg. (um
100 arka) 4 kr.; erlendis 5 kr
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundtn við
áramót, ógild nema komin s)e
til útgefanda fyrir i.okt. Af-
greiðslust. i Austurstrœti 8.
XVIII 3.
Reykjavík, largardaginn 10. jan.
1891.
Nýjum kaupendum að pessum
nýðyrjaða árgangi ísafoldar er ráð að
gefa sig fram sem allra fyrst, ef þeir
vilja ná i I. bindi Sögusafnsins, frá 1889,
(sjá augl. fremst í síðasta bl.), með þvi
að pað er pegar á protum.
I Verðlauna-leikritið.
Bins og auglýst hefir verið í ísafold eigi
alls fyrir löngu, 2. des. f. á., og ná aptur í
dag, hefir verið ítrekað fyrirheit það um
500 kr. verðlaun fyrir nýtt, vel samið íslenzkt
leikrit, í 3 til 5 þáttum, sem verið er hjer
um bil 3 klukkustundir að leika, og er frest-
Urinn til að semja jpað jafnframt lengdur til
31. okt. 1891.
Sumir munu að vísu hafa gert sjer eigi
miklar vonir um merkilegan árangur af til-
raun þessari í fyrra til að fá skáld landsins
til að reka af sjer þar slyðruorð, að þau
vantaði bæði vilja og mátt til að framleiða
eitthvað nýtilegt í leikritasmíði, og munu
þar á meðal hafa verið sumir þeir heiðurs-
menn, er tóku sig saman um að bjóða fram
fje úr sjálfs síns vasa í þessu skyni. Bn
að raunin mundi verða jafnlítilfjörleg og fram
kom, er fresturiun var liðinn, það mundu
fiestir hafa fortekið.
Alls einn maður hafði sinnt tiiboðinu og
sent til verðlauna leikritskorn, sem var svo
nauða-ljelegt í öllu tilliti, að fjelagsmenn
sáu undir eins, að það væri hlægilegt gabb, að
hafa svo mikið við að kjósa nefnd til að
meta það. Fyrst og fremst var yrkisefnið
nærri því bjánalega valið, og meðferðin í öðru
lagi svo amböguleg, að ef nokkrum menntuðum
manni dytti nokkurn tíma í hug að láta
prenta það, þá hlyti það að vera eingöugu
í þeim tilgangi gjört að sýna, hvernig leik-
rit eiga ekki að vera.
Auðvitað var eigi forvitnazt um, hver höf-
undur væri þessa óskapnaðar; hinir lokuðu
nafnseðlar, er verðlaunantgjörðum fylgja, eru
aldrei opnaðir, nema ritinu sje dæmd verð-
laun eða einhver viðurkenning; en nokkrir
menn { fjelaginu, sem vegna stöðu sinnar fá
tíðum miklar sendingar af leirburði til út-
gáfu eða preutunar, Dæði í bundnum stíl og
■óbundnum, þóttust þekkja höndina á riti
þessu, og geta þvf ættfært það tíl eina með-
al þjoðkunnra leirskálda vorra.
Skilmálarnir voru og eru enn, auk þess
er nefnd var hjer að framan um stærð ritsins
o. s. frv., þessir:
Leikritið á að vera fnllsamið og afhent
ritstjóra Isafoldar fyrir lok októbermánaðar
þ. á., nafnlaust, en nafn höfundarins fylgi í
lokuðum seðli.
Yrkisefnið má vera hvort sem heldur vill
atriði vir sögu landsins fyr eða síðar, eða úr
daglegu lífi þjóðarinnar nú á tímum.
Um meðferð efnisins er eigi annað haft í
skilyrði en að ritið miði til að efla og styðja
,það sem fagurt er og gott, og að leika megi
það með vægum köstnaði, einkanlega til
leiktjalda.
Yerði nokkur við áskorun þessari, velur
fjelagið,—í því eru 20 menn—, dómnefnd
til að meta rit það eða rit þau, er verðlaun
er æskt fyrir, og skal hennar dómi hlíta um
greiðslu verðlaunanna þegar í stað. Hið
verðlaunaða rit er síðan fullkomin eign fje-
lagsins, og má það fjenýta sjer það á hvern
hátt, sem því henta þykir.
Verði þessi tilraun enn árangurslaus, munu
íslenzk skáld eiga þó óhægra með eptir en
áður að kenna það algerðu uppörvunarleysi
1 orði og verki, ef þau láta ekkért nýtilegt
eptir sig liggja í þessari grein skáldskapar-
ins.
Lög um innheimtu og meðferð á
kirknafle.
J>að hafa ýmsir látið í ljós, að lög 22. maí
1890, um innheimtu og meðferð á kirknafje,
virðist í sumum atriðum eigi svo skýr sem
skyldi. Lög þessi eru reyndar að eins síðari
hluti af frumvarpi, sem fór fram á algerða
breytingu á gjöldum til kirkna, og er að því
leyti eðlilegt, að þau sjeu ekki eins aðgengi-
leg og Ijós og þau hefðu verið, ef frumvarpið
hefði allt orðið að lögum; en jeg get þó eigi
betur sjeð en að þau sjeu nægilega skýr,
jafnvel svo skýr, sem þau eptir ástæðum
geta verið.
J>að, sem einkum hefir þótt vafasamt í
lögunum, er það, hvort greiða megi ljóstoll í
þeim aurum, sem nefndir eru í 2. grein, ef
gjaldanda brestur peninga. En stiptsyfir-
völdin hafa með öllu rjettilega leyst úr þeim
efa með því að álíta í brjefi, frá 6. nóv. f. á.,
að ljóstoll beri að greiða í tólg eða pening-
um, eins og lög standa til. Ljóstollur er
ekki til í lögum nema sem 4 pd. af tólg
(heill ljóst.) og 2 pd. af tólg (£ Ijóst.), eða
andvirði þeirrar tólgar í peningum. Akvæðin
í 2. grein um það, í hverju gjaldandi megi
greiða, ef hann brestur peninga, snerta að
sjálfsögðu eingöngu þau gjöld, sem ákveðin
eru í álnatali eptir meðalalin. Ef ákvæði
þessi ættu að heimfærast upp á ljóstolls-
gjaldið, þá ætti fyrst að reikna ljóstollinn til
peniuga eptir verði á tólg, síðan að gjöra þá
npphæð að álnum eptir meðalverði allra
meðalverða, sem þá yrðu optast álnir og
brot úr alin, og síðan gjöra álnirnar að pen-
ingum, og svo skyldi mega borga þessar
álnir í ýmsum aurum. En lögin gefa hvorki
átyllu nje heimild til slíkra vafninga, sem
gætu breytt upphæð gjaldsins, en það er
sýnilega eigi tilgangur laganua, að breyta
upphæð kirkjugjaldanna að neinu.
Hin eina verulega breyting, sem lögin
gera á greiðslu gjalda til kirkju, er sú, að
þau setja eindaga gjaldanna fyr á dvalarári
gjaldþegnsins, fardagaárinu, láta eindaga
gjaldanna vera við lok reikningsársins, 31.
des. J>etta hlaut að vera til þess, að enginn
vafi væri á í framkvæmd laganna, þar sem
reikningsárið var sett frá nýári til nýárs.
Eptir hinum eldri lögum var reikningsárið
frá fardögum til fardaga, og voru eindagar
gjaldanna á ýmsum tímum síðari hluta árs-
ins, sumir jafnvel eigi fastákveðnir. Eptir
mjög gömlum ákvæðum var eindagi ljóstolls
talinn á föstudaginn langa, fasteignartíundar
fimmta dag viku, er 4 vikur eru af sumri,
en lausafjártíund aptur á sumardag fyrsta,
eptir lögum Kþ 1878, og kirkjugjalds af hús-
um (lög 19. sept. 1879) »fyrir lok hvers reikn-
ingsársii. Oll gjöld þessi ber nú samkvæmt
2. gr. laganna að greiða 31. des. ár hvert.
Eins og löggjafanum er heimilt að ákveða
nýjan gjalddaga, svo kemur hinn nýi gjald-
dagi víðast heim við venju, sem myndazt
hefir, því flestir, sem eigi draga því lengur
að greiða kirkjugjöld, hafa greitt þau fyrir
nýár.
Og eins og það er heimilt, að setja ein-
daga kirkjugjaldanna 31. des. ár hvert, svo
er það eigi ósanngjarnt, að gjaldþegn, sem
hefir haft aðgang að kirkju sinni kauplaust
frá fardögum til 31. des., eða x72 hluta árs,
greiði þá af hendi allt sem honum ber að
greiða henni á því dvalarári í sókninni. Og
þetta eru engin nýmæli í lögum. Tilsk. 4.
maí 1872 um sveitarstjórn hefir eindaga á
sveitargjöldum hinn sarna, 31. desember, og
þó er reikningsár sveitargjalda frá fardögum
til fardaga. Bóndi t. d., sem kom í hrepp-
inn í síðastliðnum fardögum, átti að greiða
öll sveitargjöld 31. des. f. á. og öll gjöld til
sóknarkirkjunnar sama dag. Að sjálfsögðu
greiðir hann ekkert til sveitar eða kirkju til
næstu fardaga og eigi fyr en 31. des. þessa
árs, nema ef hann verður gjaldskyldur um
legkaup eptir nýár, en það gjald telst í reikn-
ingi frá 1. jan. til 31. des. 1891. Hefði
reikningsári hreppsgjalda verið breytt og
látið byrja 1. jan. 1891 og enda 31. des.,
þá hefði, að mínu áliti, enginn getað verið í
efa um, að semja bæri hreppsreikning frá
fardögum 1890 til 31. des. s. á. Og hefði
sá reikningur verið yfir allar tekjur og gjöld
hreppsins yfirstandandi gjaldár nema það,
sem kemur upp á af nýju frá 1. jan. til 6.
júní, sem yrði í reikningi þ. á.
J>að sem einkum virðist villa sjónir manna
í skilningi hiuna umræddu laga, er, að reikn-
ingsárið er nú almanaksárið, frá nýári til
nýárs, en frá hálfu gjaldanda það tímabil,
sem hann dvelur í sókninni, fardagaárið. En
eins og tekið er fram, er éindagi allra hinna
almennu kirkjugjalda 31. des. og greiðir gjald-
andi þá öll þau gjöld, sem honum ber að
greiða það fardagaár, sem hann er í sókn-
inni, og svo ár eptir ár.
Samkvæmt því, sem jeg nú hefi tekið fram,
get jeg ekki sjeð neitt því til fyrirstöðu og
álít það eitt rjett, og eptir lögunum skylt,
að semja reikninga ljenskirkna nú þegar, sem
fyrst eptir nýár. Verður ’með því einu full-
nægt fyrirmælum laganna í 2. grein: »skal
semja reikninga kirkna sem fyrst eptir nýár«,
og því árlega eptirliti með reikningum, sem
fyrirskipað er í sömu grein. Verður sá reikn-
ingur að sjálfsögðu, að tímabilinu til, frá 6,