Ísafold - 24.01.1891, Blaðsíða 2

26
aoah»xitsm***-r~~——i rmnfnr- • • Trnmrnrnn- - -m-ifrrrrinMMMiir TrmrnTrrmmr nQnuunuLWDnm
Óþarft og hjegómlegt viðhafnarprjál mun
mjög hafa farið i vöxt á síðari árum, og það
svo, að jeg ætla að margur fátæklingur og
hreinir öreigar hafi í því efni farið lengra en
kringumstæður þeirra leyfðu.
það er margt, sem getur að rjettu lagi
kallast heimska, þó að menn hafi efni á að
framkvæma það, og þurfi ekki að eyða ann-
ara fje til þess. það er samt fje þjóðfje-
lagsins, sem ekki verður brúkað til annars
þarfara, þegar þvf hefir verið eytt í þennan
eða annan óþarfann; en hvað þá þegar þetta
er lánsfje, sem ef til vill aldrei verður borgað,
eða það er tekið frá brýnustu þörfum eptir-
lifandi vandamanna.
Að líkkisturnar sjeu traust smíðaðar og
hreinlega frá þeim gengið, virðist vel við eiga,
og allur líkbúnaðurinn hreinlegur. En hvað
sem þar er fram yfir, er hvorki til virðingar
hinum dauðu eða eptirlifandi náungum, og
allra sízt er það til huggunar.
Allt annað er að segja um vel samdar lík-
ræður, snotur erfiljóð og varanleg minningar-
merki.
En svo er ekki til néins að hafa kisturnar
sjálfar með viðhafnarskrauti; því að augað
kemst ekki að þeim þessu fáu augnablik,
sem þær eru ofan jarðar, svo á sama stæði,
þó það væru eintrjáningar holaðir innan, og
líkunum væri svo rennt á endann ofan í þá
og fæturnir látnir ganga á undan að fornum
sið.
En af hverju er það, að líkkisturnar geta
ekki sjezt meðan þær eru ofanjarðar?
jpví valda þessir óviðjafnanlegu kranzar,
þessi furðuverk mannlegrar heimsku.
f>að er ekki svo mikið tiltökumál, þó að
látin sjeu fáein blóm á líkkistur ungbarna.
En þegar líkfjalir fullorðinna manna eru
þaktar svo, að ekki sjest, hvort það eru
verklega smíðaðar kistur eða það er sívalur,
maðksmoginn rekadrumbur, brimbarinn í
báða enda, þá detta mjer í hug, er jeg er
einn af áhorfendunum, þessi orð Hallgríms :
»Erfisdrykkjur og ónýtt prjál
Ekki á skylt við þetta mál«.
Og hvað mundi hann hafa sagt, ef hann
hefði fengið að sjá þessi læti ? — Slíkt hefir
þó ekki þekkzt á hans dögum. En þetta á
nú líklega að vera vottur vaxandi menntunar
og gert til virðingar við hinn framliðna, og
ef til vill af sumum til að sýna hluttekningu
í söknuði náunganna, —ef þetta væri þá á
stundum annað en til að sýnast fyrir mönn-
um.
það efni, sem í kranzana er borið, er ekki
óþokkalegt. En samt virðist ekki við eiga,
að vera að hengja það utan á dauða menn
eða Hkfjalir þeirra, sem allír mundu hlægja
að ef það væri látið utan á lifandi menn.
Skyldi ekki einhverjum verða á að brosa, ef
heldri menn bæjarins væru allir þaktir í
krönzum gangandi á götunum?
jpað er ætlan mín, að þessi heimska, sem
jeg kalla svo, hafi stórum farið í vöxt síðan
Jón Sigurðsson var hjer jarðsettur, og að
menn sjeu að stæla þá viðhöfn, sem þá var
höfð. En hvað mundi hann nú hafa sagt,
ef þetta mál hefði verið borið undir hann í
lifanda lífi, hvort svona skyldi til haga við
jarðarför hans, eins og gert var, og koma
svo þjóðinni á að ganga einhverja hófleysis-
götu og rífa upp jörðina og gera hana að
flagi og langvinnri landauðn ? Jpað er full
ástæða til að halda fyrir alla, sem nokkuð
þekktu hann, að hann mundi hafa sagt eitt
snjallt nei; og svo mundi verða um marga
fleiri.
Annað mál er það, þó að glisgjarnt fólk,
menn og konur, hengi utan á þennan for-
gengilega líkama ýmislegt glingur, meðan
lífsöflin halda honum uppi, og þó geta orðið
svo mikil brögð að slíku, að það verði fyrir
fyrirlitningu vitrari manna og heilbrigðrar
skynsemi. Og almennt eru meun svo vel að
sjer, að þeir vita, að »hold er mold, hverju
sem það klæðist«, hvað þá þegar það er
orðið að líflausri moldu.
En hvað er svo vanalqga meginefnið í
þessum krönzum ?
þ>að er hið íslenzka lyng, þessi vernd og
hlíf jarðvegsins, og þetta kjarngóða og
þrautseiga beitarfóður sauðfjenaðarins, þar
sem það er til.
það er eins og heimska sumra manna og
skeytingarleysi um framtíð landsins vilji
með öllu móti vera samtaka í að gefa því
orði sigur, að Islancl sje að bldsa upp.
Jeg minnist að hafa sjeð það fyrirboðið,
að rífa lyng í landi Eeykjavíkurbæjar. En
hvaðan er þá allt þetta lyng, sem borið er í
kirkjugarðinn hjer? jpað er úr nærliggjandi
jarða löndum, helzt úr Seltjarnarnesshrepp,
þá Garðahrepp, máske lítið eitt úr Mosfells-
sveit; og sjeð hefi jeg menn sunnan úr
Grindavík og Krísivík reiða til bæjarins ekki
svo sjaldan knippi af einirhrísi. það er nú
orðin heldur torfengin jurt hjer nærlendis,
og ekki ólíklegt með þessu framhaldi, að hún
hverfi með öllu, eins og geirfuglinn.
Mikið af þessu lyngi sem í kranzana er
notað, hefir allt til þessa verið rifið upp í
leyfisleysi, og þetta er nú sá mikli heiður
fyrir hinn framliðna, að hengja kranza utan
á líkfjalir hans, opt úr ófrjálsu efni.
En látum efnið vera frjálst, eins og opt
er,—hvaða hugmynd skyldi allur fjöldi manna
hafa um það, á hvern hátt hinum framliðna
væri greiði gjör með þessu ? Skyldi nokkur
ímynda sjer, að hinn dauði væri að leika
sjer að þessu, eins og segir í gömlum þjóð-
sögum um þá, er grafið hafi peninga í jörðu,
að þeir vaki allar nætur og sjeu að telja þá
og hringla í þeim.
Hvern veg sem jeg velti því fyrir mjer,
get jeg ekki neitt gagn sjeð að þessu eða neinn
heiður fengið út úr því, og ekki annað en
að það sje eingöngu til að spilla landinu,
búa til flög og gera landauðn, hjálpa eldi og
öðru skaðræði til að uppræta þessi síðustu
gullkorn landsins, og búa til óuppræktanlega
eyðimörk handa hinni komandi kynslóð, til
að lifa á við fiskileysi, kulda og klaka. þ>ó
eru það sumir menn, sem jeg hefi ekki
á móti að sýnd væri sú viðurkeuning, að
látnir væru nokkrir kaldir og hvítir lyng-
kvistir á kistu þeirra, til þess að jartegna
þar með, að þeir hafi skemmt sitt föðurland:
það eru þeir menn, sem mest hafa rifið upp
af skógum og lyngi.
Mundi ekki vera skynsamlegra að verja
hóflega miklu fje til jarðarfarar framliðanna,
en verja því heldur til menntunar og menn-
ingar þeim, sem eptir lifa; því —
Dauður enginn drottinn þjer
Dýrð í þessum heimi tjer
Heldur sá sem :/: líf þú ljer:/:
Útdráttur eða ágrip
af rjettarrannsókn fyrir lögreylurjetti
Beykjavíkur.
Ejettarhald 8. janúar 1891. Lagt fram
brjef amtmanns 7. janúar, svo látandi að að-
alefni:
Eins og yður, herra bæjarfógeti, er kunn-
ugt, birtíst hjer á prenti frá Ejelagsprent-
smiðjunni 5. þ. m. blað »Eeykvíkingur« nr. 1,
sem Jón Erlendsson, dómkirkjuhringjari, er
talinn ábyrgðarmaður að.
Nú með því að tjeður Jón Erlendsson sjálf-
ur munnlega hefir tjáð mjer, að hann hafi
eigi leyft að setja nafn sitt á þetta blað, og
með því hann í blaðinu Isafold, er út hefir
komið í dag,--------lýsir því yfir, að nafn
hans hafi að honum óvörum, fornspurðum og
allsendis heimildarlaust verið sett í ábyrgð-
armanns stað á blaðið »Beykvíkingur« nr. 1,.
þá sýmst hjer berlega liggja fyrir framinn
giæpur, er verðskuldi stranga hegningu. (Nið-
urlag brjefsins er skipun um rjettárrannsókn).
1 rjettinum mætti án fyrirkalls að tilhlut-
un dómarans Jón Erlendsson, hringjari við
dómkirkjuna, og var alvarlega áminntur um
sannsögli og að hann ætti að vera viðbúinn
að vinna eið að framburði sínum. Vitnið er
38 ára gamall og skýrir frá á þessa leið:
Einu sinni í fyrri hluta desembermán. síð-
astl. kom vitnið í sölubúð Valg. Breiðfjörðs
kaupmanns, og fór hann þá að leitast fyrir
hjá vituinu, hvort það vildi vera með f efa
út blað, sem nokkrir menn hjer í biéfium
hafi tekið sig saman um að halda úti og
sem ætti að ræða um þrifnað og ýmislegt
annað, er betur mætti fara hjer í bænum.
Vitnið svaraði þessu þá litlu eða engu. En
nú rjett eptir nýárið, 2. eða 3. janúar, ljet
Breiðfjörð sækja vitnið út á götu mn til sín
í herbergi sitt (kontórinn) og ámálgaði þá
aptur þetta, hvort vitnið vildi vera með að
gefa út blaðið, setn hann þá ekki nefndi
neinu nafni, enda spurði vitnið ekki að því,.
og spurði hann vitnið, hvort rita mætti nafn
hans undir blaðið. Vitnið svaraði, að það
hefði eigi á móti því, að vera með í blaði
þesau og leyfa að rita nafn sitt undir það,
en þó ekki undir neitt annað en saklaust og
meinlaust og ekki undir meiðyrði eða skamm-
ir um neinn mann. Breiðfjörð spurði vitnið,
hvort það kynni að skrifa og vildi fá það til
að skrtfa undir blað, sem hann hafði, en vitn-
ið, sem er óskriíandi og ólesandi á skript,
sagði Breiðfjörð þetta, og kallaði hann þá á
þorleif Jóelsson bttðarmann sinn og spurði,
hvort hann (o: þorleifur) mætti skrifa nafn
vitnisins; gaf vitnið það til leyfis, en
þó með sama skilyrði og áður, að
eins undir allt meinlaust og saklaust.------
Ekki var skjalið lesið upp fyrir vitninu,
hvorki undan nje eptir undirskriptinni, og
ekki var vitninu sagt, að það ætti að standa.
sem ábyrgðarmaður á blaðinu.-------— Ekki
var vitninu boðin nein borgun fyrir þessa
hluttekning sína í útgáfu blaðsins og vitnifi
krafðist hennar ekki heldur. Vitnið minnir,
að það fengi við þetta tækifæri eitt pínulítið
staup af brennivíni hjá Breiðfjörð, en það
fullyrðir, að það hafi verið fyllilega algáð. —-
Ekki sagði hann (Breiðfj.) vitninu frekara
um það, sem í blaðinu ætti að standa^-------
|>ar sem vitnið hafi látið prenta í ísafold
yfirlýsing um, að nafn sitt hafi verið sett að
sjer óvörum, fornspurðum og allsendis heim-
ildarlaust í ábyrgðarmanns stað á blaðið
»Eeykvíking«, þá sje þessa yfirlýsing svo að
skilja, að það hafi alls ekki gefið leyfi til
að setja nafn sitt undir blað þess efnis,
er »Eeykvíkingur« síðan hafi haft meðferðis.—■
Ejettarhald 10. janúar : í rjettinum
mætti f>orleifur Jóelsson, 22 ára.----Hann
skýrir frá því, að það hafi verið á laugar-
daginn, að því er hann minnir, að Breiðfjörð
kaupmaður, húsbóndi hans, kallaði á hann
og Guðmund Gíslason inn á kontór til sín
úr búðinni, þar sem þeir voru báðir ; þegar
þeir komu inn til Breiðfjörðs, var þar inni
Jón Erlendsson dómkirkjuhringjari. Breið-
fjörð beiddi þá að skrifa sem vitundarvotta
undir skjal, er maður ætlaði að handsaJ®