Ísafold - 18.02.1891, Page 1

KLemu! út á miðvikudögum og.
iaugardögum. Verð árg.(um
ioo arka) 4 kr.; eriendis 5 kr
Boigist fyrir miðjan júlimánuð.
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifieg) bundin við
iramót, ógild nema korain so
til útgefanda fyrir I.okt. Af-
greiðslust. i Austurstrœti 8.
XVIII 14 í
Reykjavík, miövikudag nn 18. febr.
1891
Um kennslu i skóla-iðnaði.
iii.
|>að var tekið frarn síðast og vitnað í óyggj-
andi reynslu því til staðfestingar, að skóla-
iðnaður veki og efli andlega hæfileika manns. j
það er og mjög skiljanlegt, er það er íhugað
betur.
Heilræði, sem ekki er haldið, boðorð
sem ekki er eptir breytt, sannleiki, sem ekki
er látinn holdi klæðast fyrir verklega fraru-
kvæmd, —- allt þetta kulnar út, eins og elds-
neisti, sem ekkert hefir á að loga. f>að verð- ]
ur að dauðum fjársjóð, ryðgar, eyðist, ónýt- j
ist; ber engan ávöxt.
Líkt er háttað um andlegt nám eða bók- j
legt. Sje það eigi á einhvern hátt tengt víð .
verklega framkvæmd, beinlínis eða óbeinlínis,
verður það allt dautt og dofið, opt að tóm-
um reyk og rugli. Bn hafi nemandinn eitt-
hvert líkamlegt verkefni við að kljást jöfnum
höndum, eptir ákveðnum reglum og nákvæmri
fyrirsögn, hentuglega valið í því skyni, þann-
ig, að ómynd verður úr, áþreifanleg ómynd,
hvað litlu sem skeikar, það skerpir eptirtekt
hans og temur honum nákvæmni, en það
■eru aðalskilyrðin fyrir því, að vel gangi
hvaða nám sem er. |>að venur menn d að
hugsa glöggt og skýrt; það venur menn af
•öllum reyk og rugli.
Eptir margvíslega umleitan hafa menn
komizt að þeirri öruggri niðurstöðu, að trje-
smíði sje hin langhentugasta sklóaiðnaðar-
vinna. «Við trjevinnuna er auðvelt að hafa
nægilega margbrotnar æfingar, og hvorki of
örðugar nje hættulegar fyrir heilsu nemand-
ans. Að henni er hægt að láta nemendurna
standa eins og þeim er hollast, eptir
heilsufræðislegum reglum; og við trjesmíð ir
er hægt að kenna góð og gagnleg handtök
TTrjeð er nægilega þjett í sjer til þess, að
búa til úr þvi hvað sem vera skal; og góöar
trjátegundir nægilega þjettar til að sýna á
þeim hina mestu haleiks-íþrótt# (Aksel Mikel-
8en, tilvitn. í Uppeldistímar. 4. árg.).
Aðalmark xnið skólaiðnaðarins er að mennta
nemandann, veita honum andlegan og lík-
amlegan menningarþroska. Heimilisiðnaður-
inn þar á móti stefnir að því, að kenna
mönnum að búa til ýmsa gagnlega hluti og
áhöld, er annars þyrfti að kaupa fyrir pen-
inga. far eru hin menntandi áhrif látin lúta
í lægra haldi fyrir hinu, að geta búið til sem
mest af fjemæturn munum. J>ess vegna er
það, að illa hefir gefizt, að láta trjesmiði
kenna skólaiðnað. f>á hefir iðja þessi snú-
izt upp í eintómt handverk, en skotizt yfir
hitt, að láta hana verða unglingunum að seiu
mestum menntunarnotum. f>ykir því nú orð-
ið hið eina rjetta, að reglulegir kennarar, í
bóklegum fræðum, nemi sjálfir skólaiðnað og
kenni síðan í skólunum; því að eins verður
tilganginum náð.
Hitt er annað mál, að smíðar þær, er
Demendur læra, eru þeim engan veginn
gagnslausar að öðru leyti, og eiga líka síður
en svo að vera það. Sá, sem numið hefir
skólaiðnað, getur sparað sjer margan kostn-
að á heimili sínu síðar meir, í hvaða stöðu erfiði eigi síður en bóklegum störfum, þá
sem haun er hjer um bil, með því að hag- skal það sannast, að þjóðin í heild sinni
nýta kunnáttu sína á skynsamlegan hátt. ! tekur æskilegum stakkaskiptum; því eptir
Hann getur komizt hjá mörgum útdráttar- ! höfðinu danza limirnir. pd hættir skólalýðurinn
alveg aðálíta íðjuleysis-rangl og drykkjudrabb
sömum kaupum á smávegis-áhöldum, araboð-
um o. fl., eða til viðgerðar á ýinsu trjesmíði.
Hann getur og orðið fyrir það lagtækur á
annað en trje, þótt hann hafi eigi beinlínis
lært það.
til
IV.
|>ess hefir verið getið í blaði þessu,
kennarafjelagið íslenzka hafði mál þetta
almennrar umræðu á fundi í vetur, og var
samþykkt þar í einu hljóði, eptir all-langar
umræður, að rita landshöfðingja um að fá
skólaiðnaðarkennslu upptekna við latínuskól-
ann hið allra bráðasta.
Alyktun þessi lýsir eigi eiuungis fullkomnu
fylgi við nýmæli þetta af þeirra manna hálfu
hjer, erbeztkunna um uppeldismál að dæma,
þar sem eru kennarar við ýmsar mehnta-
stofnanir, æðri og lægri, heldur og þeirri ein-
dreginni sannfæringu, að nauðsynlegt sje og
hið snjallasta ráð, að latínuskólinn, aðal-
menntastofnun landsins, renni á vaðið með
þessa nýju námsgrein.
|>að er margt, sem með því mælir. J>að
fyrst, að það er einmitt latínuskólinn, sem
mest þarfnast þessarar nýju námsgreinar, hvort
heldur á það er litið, að þar er námstíminn
lengstur, og því mest nauðsynin að hafa eitt-
hvert hagkvæmt jafnvægi gegn einrænings-
legri boklegri fræðslu, eða hitt, að hvergi
gerir irjuleysi nemenda á tómstundum þeirra
meiri skaða. J>að annað, að fyrir það, að sú
stofnun ber ægishjálm yfir öðrum almennurn
menntrstofnunum landsins, þá verður þeim
hina æðstu sælu, og þá taka þeir upp allt aðra
háttsemi, er þeir eru orðnir sjálfum sjer ráð-
andi, heldur en nú er því miður of algengt
jog alþýða svo apar eptir, sjer til tjóns og
jbölvunar. J>á hverfur smámsaman það ó-
I heilladrjúga þjóðarheyksli, að mikið af vinnu-
að krapti landsins liggur ýmist ónotað eða ekki
nema hálfnotað meiri hluta árs utan aðal-
bjargræðistímans, heyannanna; en það er
aðalundirrótin að fátækt og eymdarhag þjóð-
arinnar í mörgum greinum. |>ví það er ekki
nema átyllulítil viðbára, að veðráttan banni
allarbjargir, eða meini mönnum að athafna sig
með flest á öðrum tímum árs. Að jarðabót-
um md vinna haust og vor ýmist vikum eða
mánuðum saman, og stundum að vetrinum
líka; en þær eru auðnuvegur landsins. Og
innivinna, heimilisiðnaður í innisetum, hefir
dregið þjóðina drjúgum fyr meir; því skyldi
hún eigi geta það enn, ef upp væri tekin af
nýju? En til þess er skólaiónaðarkennslan
óbeinlínis.
mesta þjóðráð, beinlínis og
V.
(Síöasti kafli).
Enn þá er eitt atriði eptir, — einni spurn-
ingu ósvarað. Hún er sú: vill þjóðin leggja
fram þann kostuað, er til þess þarf, að koma
þessu nýmæli almennilega á laggirnar?
jóví er ekki auðsvarað, svo treysta megi.
Enn er víða ríkur hinn skaðvæni, forni
kúgunaraldar-hugsunarháttur, að öll útlát til
handa landssjóði sje hálfgildis-herskattur,
píndur út úr fátækri alþýðu af fjandsamlegu
auðgengið á eptir, er hún hefir brotiö ísinn. ofjitisvaldi, mestmegnis eða því nær eingöngu
f>að hið þriðja, að með því að laudsstjórnin
hefir öll umráð yfir þeirri stofnun og landið
leggur langmest í sölurnar fyrir hana á ann-
að borð, þá er langhelzt von um að nýmæl-
ið yrði framkvæmt með nauðsynlegu «afli
þeirra hluta, er gjöra skal», og nauðsynlegri
ráðde.ild og atorku, ef það væri tengt við þá
kennlustofnun í upphafi vega sinna. Ættu
einstakir menn að fara að brjótast í því, af
eigin rammleik eða með lítilsverðum og stop-
ulum stuðning af frjálsum samtökum, má ganga
að þvívísu, aðþað ætti örðugt uppdráttar og
ærið langt í land, og yrði þar á ofan, ef til
vill, ekki nema hálfónýtt kák.
Loks er eigi nvað minnst um það vert, að
komist nýmæli þetta inn í latínuskólann og
hafi þar tilætluð áhrif, sem naumast getur
brugðizt, eptir óyggjandi reynslu annarstað-
ar, þannig, að kynslóðin, hinn uppvaxandi
menntalýður, taki verulegum stakkaskiptum
til hins betra, þá hefir dæmi þeirra hinna ungu
manna, er þeir koma út í lífið og í ýmsa þá
stöðu, þar sem þeir eiga að vera leiðtogar
þjóðarinnar, meiri áhrif út frá sjer heldur en
annara, er lægra eru 3ettir.
Hafi hin menntaða kynslóð alizt upp við
iðjusemi og reglusemi í hvívetna, við líkam-
lega iðju jafnframt bóknáminu, og henni þar
með verið innrætt virðing fyrir líkamlegu
í því skyni, að þjónar þess, embættismenn-
irnir, geti lifað »í vellystingum praktuglega*.
En hinir eru þó allmargir orðnir, og það
auðvitað einmitt hinir betri menn meðal al-
þýðu, er sjá eða skilja mikið vel, að lands-
sjóðsgjöld eru ekki annað en samskot til al-
menningsþarfa, ákveðin með lögum fyrir jafn-
aðar sakir, og það einmitt af fulltrúum þjóð-
ariunar sjálfum, hennar eigin lagsmönnum,
og ráðstafað af þeim hinum sömu, eins og
þeir álíta henni hollast og ábatavænlegast.
Sjái þeir nú og sannfærist um, að nýmæli
það, er hjer um ræðir, horfi þjóðinni til veru-
legra hagsmuna, beinlínis og óbeinlínis, þá
eiga þeir ekki að hika við og þá munu þeir
ekki hika við að leggja fram nauðsynlegan
kostnað því til framkvæmdar. Getur verið,
að kostuaðurinn nemi nokkrum þúsundum
króna að upphafi, og síðan nokkrum árlegum
útgjöldum, hlut í launum eins kennara m. m.
J>ví hús mun þurfa sjer í lagi fyrir kennslu
þessa, er kostar ef til vill 3—4 þús., vegna
þess, að skólinn hefir eigi svo húsum varið,
að hjá því verði komizt. Ber þá að vega á
vog, hvort væntanlegir hagsmunir og fram-
farir að nýmæli þessu muni samsvara þeim
kostnaði. En um það ætti eigi að geta runnið
tvær grímur á neinn þann mann, er nokkurt
far gerir sjer um að komast í skilning um,