Ísafold - 06.06.1891, Blaðsíða 2

176
smærri, sem sfcanda í skilum ár frá ári?
f>að er auðvitað, að verðlaun eiga menn
ekki skilin, þótt þeir efni það, sém þeir
hafa lofað, eða reynist skilvísir. En hitt er
líka víst, að t. d. kaupmaður græðir ekki á
því, að eiga útistandandi mikið' af vaxta-
lausu fje, eins og opt vill verða og þótt
hann taki óbeinlínis vexti af því, með því
að hækka verð útlendu vörunnar og fella
innlendu vöruna í verði, þá eru skuld-
irnar opt í svo óvissum skuldastöðum, að
hann má gjöra ráð fyrir meiri og minni
halla, og eigi allsjaldan missa þeir þær með
öllu og fara svo sjálfir á höfuðið, þegar
verst lætur.
f>að mundi borga sig betur bæði fyrir
kaupmanninn og viðskiptamenn hans, ef
þeim væri einhver sómi sýndur, er stæði í
skilum, en ekki hinurn, sem eru óskilvísir;
þeir eiga það ekki skilið og það særir rjett-
artilfinningu hinna, sem vilja vera menn, að
sjá það ekki virt að neinu. Jeg hefi heyrt
þá segja: »Vjer höfum staðið í skilum til
þessa, af því að oss þykir skömm að svíkj-
ast um það, en nú er hart í ári og vjer
eigum óhægt með það; það gerir þá líklega
ekki mikið til þó vjer sleppum því ‘að borga
upp í topp' rjett núna; hann (kaupmaður-
inn) tekur varla hart á því, þar sem allur
þorri viðskiptamanna hans stendur ekki í
skilum; og til hvers er að standa í skilum
Og vanda vöru sína? f>ví er enginn gaum
ur gefinn; hann virðir það ekkert við oss«.
En svona gengur sagan, meðan óskilvís-
inni er að lögum gjört svohátt undir höfði,
eins og nú er, og meðan ekkert er gjört til
að útrýma þeim hugsunarhætti fjöldans, að
óskilvísin sje ósaknæm, hún »gjöri ekkert
til*.
Óskilvísin á víðar heima en milli kaup-
manna og viðskiptamanna þeirra. Einu
sinni seldi prestur hónda hest, seint á sumri,
fyrir 45 krónur. Bóndi lofaði að borga
honum hestinn fyrir næstu jól. En svo
liðu jól og nýár og meiri hluti vetrar, að
ekki kemur gjaldið frá bónda. Um páska-
leytið kemur prestur að máli við hann og
krefur hann skuldarinnar, segir hann hafa
svikið sig. »Já«, segir bóndi, »það er satt,
en jeg skal segja yður sögu: hestskrattinn
drapst skömmu eptir að jeg keypti hann,
og þá gat jeg ómögulega fengið af mjer að
fara að borga yður hann, sízt svona mikið.
f>jer viljið nú sjálfsagt ekki gefa mjer upp
skuldina alla, þótt- svona slysalega tækist
til; en jeg ætla að biðja yður að slá af
honum 15 krónum, svo skal jeg undir eins
borga yður hitt, og hjerna eru 15 krónur;
hitt skal jeg borga yður, þegar jeg kem
næst til kyrkju*. Prestur maldaði dálítið í
móinn, en Ijet þó tilleiðast, því að bóndi
sótti svo fast á að fá þetta.
Skömmu síðar fjekk prestur að vita, hvern-
ig í öllu Iá.
Bóndi hafði selt hestinn, þegar hann var
nýbúinn að kaupa hann, fyrir 50 krónur.
Nú gaf prestur honum upp 15 krónur og
þá var bóndi búinn að græða 20 krónur á
kaupunum. En svo bætti hann því ofan á,
að hann kom aldrei til kyrkju upp frá því,
fór til Ameríku um sumarið, og svo var
hann úr sögunni.
Slíkar og þvílíkar sögur gjörast á þessari
..................... ......,1,1
svikseminnar og kæruleysisins öld. f>etta
þykir sómi sumstaðar, af því, að það lýsi
framúrskarandi kænleik, og ekki sízt þegar
heldri maður eða hálaunaður á í hlut.
f>eir eru eigi allfáir, sem eru þeirrar skoð-
unar, að þeir, sem ríkir eru kallaðir, eigi
engan rjett á fje sínu, hversu vel sem þeir
eru að auði sínum komnir, og að það sje cerlegt
að svíkja pá. Eins og svik geti verið ærleg!
f>á fer nú flest að verða »ærlegt«.
Álögin fornu er löngu úr lögum numin, eða
fallin úr gildi fyrir eljanleysi þeirra og þrek-
leysi, er rjett sinn áttu að verja og laganna
skyldi gæta, en ölög komin í staðinn, þ.
e. óþolandi rjettleysi þeirra, sem eru svo
góðsamir að lána öðrum eða eiga eitthvað
hjá þeim. Yeeax.
Bjargráðamál.
Út af nokkrum orðum í grein mínni um
bjargráð, sem stóð í Isafold 11. f. m., hefir
síra O. V. Gíslason ritað ýmsar greinir.
f>að er þá fyrst í Isafold 18. f. m. andrík
og guðfræðisleg grein, þar sem hann talar
um, að »hinn mikli Apollyon muni rísa gegn
bjargráðum frá þessum degi og fram á þing-
tímann í sumar» (hvers vegna endilega fram
á þingtímann ? eða þá hvers vegna ekki
eins og fram yfir hann ?). En bjargráðamál
eiga að sigra þennan Apollyon með kærleika,
ef síra Ódds kæru vinir, sem hann ávarpar,
vilja styðja bjargráðin. Hvernig hugsar síra
O.V.G. sjer þessi bjargráð? Ef nokkurt björg-
unarafl er í þeim, hugsaði jeg að þau ættu
að styðja hans kæru vini, en þeir ekkibjarg-
ráðin.
Síra O. V. G. hefir litla björgun veitt
bjargráðunum með þessari grein.
f>á kemur önnur grein frá honum í ísaf.
22. f. m. f>ar segir hann, að jeg hljóti,
»að finna og skilja, að »»bjargráð«« eru nú
krafa tímans».— Nú! Eru ékki og hafa ekki
bjargráð ætíð verið krafa tímans ? Eða held-
ur síra O.V. G. að engin önnur bjargráð sjeu
til nema guðsorð og lýsi ? Allt, sem maður
starfar og gerir til þess að hafa ofan af fyrir
sjer og til að efla með velferð sína, eru bjarg-
ráð. f>að er því ekki fremur krafa þessa
tíma, heldur en alls hins liðna og alls hins
ókomna tíma, að menu leiti sjer bjargráða,
o: ráða til þess að »bjarga sjer«, sem menn
kalla. Guðsorð er bjargráð ekki fremur á
sjó en landi.
f>ví miður á jeg ekki skilið, að getið sje
hinna góðu áhrifa, sem það hafi haft, að
jeg í fyrra hafi farið að þvo fisk minn upp
úr hreinum sjó; því að, aldrei þessu vant.
kom jeg einmitt í fyrra öllum þeim fiski fyrir
hjá öðrum, sem jeg hafði til verkunar.
Fiskurinn getur einnig orðið fullt eins vel
verkaður, þótt hann sje þveginn upp úr bát-
um eða ílátum, eins og þótt hann sje verk-
aður í flæðarmálinu. Eins og þess er að
gæta, þegar fiskur er þveginn úr ílátum, að
skipta nógu opt um sjóinn í þeim, eins verða
menn að varast, þegar þvegið er í flæðar-
málinu, að láta of mikið í sjóinn í einu ;
jeg hef optar en einu sinni sjeð, að þessa
hefir ekki verið nógsamlega gætt, svo að
fiskurinn hefir afvatnazt, og þar af leiðandi
aldrei fengið hinn rjetta lit,
Síra O. V. G. ætlar svo að fara að »greiða
úr misskilningi þeim«, sem honum virðist jeg
reika í, þar sem jeg sagði í ísafold, að eng-
inn yrði var við framkvæmdir bjargráða-
nefnda hjer nærlendis, fremur en þótt engin
bjargráðanefnd væri.
Úrgreiðslan er þannig :
»f>ar sem hann nú er að eins kunnugur
við suðurhluta Faxaflóa, og af þeim hluta
vill hann ekki ábyrgjast orð sín nema »*hjer
nœrlendism, þá verð jeg að álíta, að hann
eigi við svæðið frá Hvassahrauni að Voga-
stapa, sem allir þekkja að er Vatnsleysu-
strönd.— Orðin »»enginn verður var við«« o.
s. frv. eiga því eingöngu við Vatnsleysu-
strandarhrepp«.
f>etta er nú ekki lítil úrgreiðsla ! Og rök-
semdaleiðslan ! Af því að síra 0. V. G.
verður að álita, þá er það.
Með orðinu »nærlendis« meinti jeg og
meina þá 4 hreppi: Bessastaða-, Garða-,
Strandar- og Njarðvíkurhrepp. Jeg segi það
enn, að bjargráðanefndir í þessum hreppum
gera ekkert, sem slíkar, fremur en þótt eng-
in slík væri; því þótt þrjár þeirra hafi hald-
ið einn fund innan luktra dyra til þess að
skipta niður milli sín og annara einhverju
lítilræði af harla ómerkilegu og auðvirði-
legu ensku prjónlesi, sem síra O. V. G. ein-
hversstaðar hafði útvegað, þá getur slíkt
lítið eflt bjargráð, hvorki til lands nje sjáv-
ar, einkum þegar þess er gætt, að það voru
lítil bjargráð í því fyrir hvern þann, sem
eitthvað hlaut af því sfcássi. Jeg veit ekki,
hvort bjargráðanefndin í Strandarhreppi hefir
álitizt verðug til að gerast hluttakandi í
því hnossi, og veit því ekki, hvort hún hefir
fengið tækifæri til að halda fund. Kunn-
ugir og trúverðugir menn úr Beykjavík hafa
sagt mjer, að bjargráðanefndin þar ljeti lít-
ið eptir sig liggja, og sama er mjer sagt úr
Keflavík.
I Isafold 13. febr. 1889 er brjef, sem síra
O.V.G. segist hafa sent til bjargráðanefnda
víðsvegar. Er þar í 10 greinum tekið fram
ætlunarverk þeirra. Má jeg nú spyrja:
hversu margar af þessum greinum hafa nú
bjargráðanefndir hjer nærlendis uppfyllt ?
Til þess að hrekja orð mín um aðgjörða-
leysi bjargráðanefnda hjer nærlendis (sem
síra O. V. G. sjálfur segir að eins nái til
Strandarhrepps) veithann engin önnur bjarg-
ráð en þau, að birta skýrslu bjargráðanefnd-
ar í Borgarfjarðarsýslu ! (sjá Isafold 6.þ.m.).
Sýni hann skýrslu bjargráðanefndanna hjer
nœrlendis (hann veit nú hvað jeg meina með
því orði). þær eru víst ekki svo langar, að
þær taki mikið rúm upp.
Um hinn mismunandi sjóndeildarhring
minn og Lýðs nenni jeg ekki að vera að
tala; þegar búið er að birta sannar skýrslur
frá bjargráðanefndum hjer nærlendis, þá fær
Lýður að sjá, hvort þessi »bjargráð síra O.
V. Gíslasonar« sjeu almennt brúkuð hjer á
suðurlandi.
En til að sanna, að svo sje, segir síra O.
V.G., að allir sjómenn hjer á suðurlandi biðji
guð fyrir sjer, þegar þeir fari í fiskiróðra
(gjöra þeir það aldrei endrarnær?), »og það
er fyrst bjargráða þeirra, er jeg hef borið
fram», segir síra O. V. G. Ekki dugar hon-
um að skrifa sjer það til inntektar, því sá
siður er miklu eldri en hann sjálfur. »Lýsið
er í öðrum flokki bjargráða« (nr. 1 guðsorð,
nr. 2 lýsi, nr. 3 — hvað?).
Satt er það, að margir hjer í veiðistöðum
hafa lýsi með sjer á sjóinn, en ekki eptir
fyrirsögn síra 0. V. Gíslasonar; þannig veifc
jeg engan mann hjer nær’endis hafa þessa>