Ísafold - 01.07.1891, Blaðsíða 1

K.eiiiui ir. .. iu:óviRudögum og
laugardögum. Verð árg. (um
100 arka) 4 kr.; erlendis 5 k).
■Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógildnema komin sje
til útgefanda fyrir i.okt. Af-
greiðslust. í Austumtrœti S.
XVIII. 52
Reykjavík, miðvikudaginn 1. júlí.
1891.
Um þingtímann? í sumar verður
aígreiðslustofa landsbankans opin
kl. 10—12 f. h. hvern virkan dag.
Reykjavík 29. júnl 1891.
L. E. Sveinbjörnsson,
Gömul saga og ávallt ný.
„Oömul að vísu er saga sú,
Eu samt er hún ávallt ný“.
það er fátt heima í sveitunum, er mönn-
Um verður tíðræddara um en sveitarþyngslin.
Fátækraútsvörin eru það ok, sem þykir
allt annað en sætt.
Og þegar allt er vandlega hugsað, þá eru
það engin undur, þótt sveitarþyngslin sje
tíðasta umtalsefni og umkvörtunarefni. Ovíða
kennir ineiri ójafnaðar, hvort sem litið er
til þiggjanda eða veitanda. þeim, sem fá-
tækrastyrkinn greiða,1, svíður það mest, að
þeir skuli vera skyldir til að ala þá menn
á sinn kostnað, sem eru ósjálfbjarga að eins
vegna drykkjuskaparóreglu og leti eða ann-
ara sjálfskaparvíta, að það skuli vera talin
nlögleg forfölU frá því að þeir geti verið
sjálfbjarga menn. þeirn, sem eru reglusamir
og sparsamir, sárnar það, að óreglumaður-
inn og ónytjungurinnn skuli sleppa hjá út-
svari, þótt hanu hafi jafnarðsama eða ef til
vill miklu arðsamari og meiri atvinnu, að
hann skuli vera látinn njóta þess, að hann
#fl.eygir fje sínu í sjóinn«, sem kallað er. það
er fleira sem þeim svíður. Yfir þvi er kvart-
að, að nokkrir »maktarmenn í sveitunum«,
nái í sínar herðar allri sveitarstjórn og varpi
svo á hendur þeim, sem minni máttar eru,
nokkru af þeirri útsvarabyrði, sem þeir að
rjettu lagi ættu að bera. Opt er meira gjört
úr þessu en það í raun og veru er, en, því
miður, á það við góð rök að styðjast stund-
um, að hinir ríkari láti smábændurna »kenna
ríkismunar«.
En ekki þykir þó að neinu kveða jafn-
mikið og þeim brögðum, sem fjöldi manna
beitir til að komast hjá að greiða nokkurn
eyri til almennings þarfa. Sá sem nokkurt
athygli hefir veitt fyrirspurnum almennings
í blöðunum, mun hafa sjeð, að mikill þorri
þeirra hefir snert þetta atriði að einhverju
leyti, og er það ljós vottur um, að menn
láti sig þetta ekki svo litlu skipta.
þetta og fleira því um líkt er það, sem
særir rjettartilfinningar gjaldenda; og vilji
einhver ókunnugur kynDa sjer þetta vel, þá
ræð jeg honum til að koma á útsvarskæru-
fundi svo nefnda heima í sveitunum og heyra
þar á mál manna. þar bregða hvorir öðr-
úm um ójöfnuð og rangindi, einn Ijóstar tí-
undarsvikum upp um annan, ef hann held-
Ur að hann hafi eitthvað upp úr því og þar
frarn eptir götunum; og þá er ekki á neinu
legið, sem miður fer í fari náungans í þess-
um greinum. það eru þessir fundir, sem
opt lýsa því bezt, hvað niðri fyrir býr hjá
þeim, sem eru nágrannar og samsveitungar,
og eiga að halda hvorir öðrum uppi.
Út úr nokkrum krónum, já, enda nokkrum
aurum geta hafizt milli þeirra langvinnar
deilur og stundum fullur fjandskapur.
Einu sinni sem optar var jeg staddur á
einum slíkum kærufundi. þar leiddu tveir
sambýlismenn saman hesta sína. Annar
þeirra kvartaði yfir, að útsvarið væri of hátt
á sjer í samanburði við hinn, og því var
báðum stefut. |>eir tóku nú til að telja
upp hvor anuars skuldir, skepnuvanhöld,
fjárfjölda (fjárhæð), tíundarsvik o. s. frv.
En svo fóru leikar, að hreppsnefndinni,
þótti engar sannanir koma fram fyrir því,
að sá hefði orðið hart úti, sem kærandi var,
og svo fóru baðir af fundi í mjög illu skapi,
einkum þó kærandi; en hjer lá sá fiskur
undir steini, að þeir sátu aldrei á sátts höfði
sem sambýlismenn. pað var aðaltilefni
kærunnar; kærandi ætlaði, ef unnt væri, að
hefna sín á hinum með því, að fá hækkað
útsvar hans.
þegar margir tugir manna eru komnir
saman á útsvarskærufundi og fundurinn
stendur yfir 1 tvo til þrjá daga, þá er það
fyrst dálítið sögulegt. Á slíkum fundi freist-
ast maður til að segja:
Hjer eru ekki allir menn á einu bandi,
því pjóð er ekki í þessu landi,
Allt eru tómir einstaklingar, — einatt blindir,
Síngjarnir og sundurlyndir.
|>að hafa sumir þá trú,» að oss löndum
sje það meðskapað, að láta svona, og ekki
sje það nema í svipinn; langræknir sjeum
vjer eigi, og þegar rimman sje úti í hvert
skipti, þá sje flestir orðnir sáttir og sam-
mála, er heim sje komið og allt gleymt.
þefcta getur og verið stundum, enda hafa
sumir yndi af þessum rifrildisfundum, segja
að þetta sje [þjóðlegt og gott allt saman,
það þurfi beinlínis að vera til þess vjer
sverjum oss í ættina við forfeðurna, sjeum
sannir Islendingar; og dæmalaust er það
ekki, að þeir blási að kolunum, til að gjöra
allt sem sögulegast.
J>að er rjett, að vjer höldum öllu því
þjóðlega, er má oss til sóma verða og þjóð-
þrifa; en framkoma vor á kærufundum
þessum er oss hvorki til sóma nje þrifnaðar.
|>ar komum vjer fram til að sýna, að vjer
höfum erft ókosti forfeðranna, en týnt miklu
af kostum þeirra, svo sem framkvæmdar-
þreki og göfuglyndi. |>að er opt sagt, að
enn vanti hagkvæm lög, fátækralöggjöfm sje
ekki í neinu lagi; en þótt vjer fengjum svo
góð lög, að einskis manns rjettur gæti eptir
þeim verið fyrir borð borinn, þá myndi það
lítið stoða, ef menn eins og nú reyndu á
allar lundir að fara í kringum þau og hinir
»betri menn«, sem svo eru nefndir, skeyttu
eigi um eða vantaði dugnað tilað beita þeim,
— einsj og jhorfellislögunum til dæmis að
taka.
J>á er að minuast á hina, sem «þiggja af
sveit«, þurfamennina og ómagana.
Ekki eru allir þurfamenn af því, að þeir
sjeu letingjar og óhófsmenn; margir eru
sanuir þurfamenn, sem alls ekki geta verið
sjálfbjarga. þessum mönnum er hvetju
sveitarfjelagi skylt að hjálpa og vera þeim
vel.
En — því fer fjarri, að þeim sje sýnd sú
velvild og bróðurhugur, sem æskilegt væri.
Einu sinni voru bændur í sveit að flytja
gamla konu sín í millum; hún átti engan
vandamann og enginn þóttist hafa hús fyrir
hana; allstaðar var of þröngt. Til þessara
flutninga !höfðu þeir sunnudagana, því að
það þótti ekki borga sig »um sláttinn«, að
hafa aðra daga til þess. Hún var mædd
af margsjkonar böli og fötluð þar að auki,
svo að hún gat ekkert unnið til muna. Kon-
an var opt grátandi og kveið fyrir þessum
hrakningi fram og aptur, en því var enginn
gaumur gefinn fremur en hún hefði verið
ein af húsdýrum þeirra. Brjefareksturinn
gekk í allar áttir milli hreppsnefndanna og
úrskurðar var leitað til æðri yfirvalda, hvar
hún skyldi hæli eiga. Mörgum þótti þetta
hart, og tóku svari gömlu konunnar, þótt
ekki bættu þeir neitt úr þessu; öðrum þótti
þetta alveg rjett og kváðu það lýsa dugnaði,
að þeir skyldu vinda svo bráðan bug að
því, hver um sig, að koma konunni af sjer.
jþetta er ekki eins dæmi. f>að er ekkert
nýtt, þótt menn heyri þess getið, að verið
sje að flytja ómaga fram og aptur, sem eng-
inn þykist vera skyldur til að skjóta skjóls-
húsi yfir, af því að menn vita ekkert víst
um sveitfesti þeirra.
Ekki er sú meðferð heldur mannúðleg, að
flytja hjón með börnum kornungum hreppa-
flutningi yfir landið þvert og endilangt. J>að
fær sjaldan sem aldrei að fara með strand-
ferðaskipum, þetta fólk, og svo er verið allt
sumarið að flytja það, t.d. austan úr Múla-
sýslum og vestur í Dalasýslu. |>að er sitt
hvað, að setja þessi lög og að verða fyrir þeim.
Væri ekki drepin öll meðvitund hjá þessu
fólki um það, að það sje menn, með þessari
ónærgætnislegu, löglegu meðferð, þá myndi
því svíða sárt rjettleysið og mannúðarleysið,
og svo mikið veit jeg, að sumir kvarta og
kvíða, en það heyrir enginn. pessum Iög-
um er beitt vægðarlaust; þá vantar ekki
löghlýðnina. Jeg vildi óska þess, fyrir hönd
þeirra, sem eru svo ólánsamir, að verð fyrir
þessu, að einhver önnur ákvörðun væri tekin
um flutning þeirra, er lýsti meiri mannúð
og nærgætni, því að nærri má geta, hvort
menn alstaðar taka Ijúfmannlega á mótj
þessu ferðafólki, sem opb ber að um há-