Ísafold - 01.07.1891, Blaðsíða 2

206
sumar og engin veit nein deili á önnur en
J>au, að það eru þurfamenn, sem auka sveit-
um kostnað.
f>á eru nokkrir í þurfamannatölu, sem
alls eigi þurfa að eiga þar heima, ef skyn-
samlega og mannúðlega væri að farið. f>að
eru ýmsir ungir nýgiptir menn. f>eir hafa
verið vinnumenn um nokkur ár og sýnt
bæði ráðdeild og dugnað. Bn — svo gipt-
ast þeir og eiga börn, og úr því fá þeir
hvergi inni. Nú fara þeir að leita fyrir
sjer þar sem þeir eiga sveit, hvort þeir geti
ekki fengið eitthvert eyðikotið til ábúðar,
sem á seinni árum hefir verið lagt undir
aðaljörðina. Ekki er nærri því komandi.
Landsdrottinn vill ekki með neinu móti
sleppa einum þumlungi af jörð sinni — hann
er þá, ef til vill, að húa sig undir það að
verða stórbóndi og vill hafa mikið umleikis.
Bóndaefninu eru allar bjargir bannaðar;
hann fær hvergi vist, nema með afarkost-
um, og hann fær ekki að réyna sig á því
að búa á einhverju smákoti og vita, ef
hann gæti orðið sjálfstæður maður. f>á getur
honum komið til hugar, að flytja sig að
sjónum og reyna að hafa ofan af fyrir sjer
og sínum með því að stunda sjóinn — hann
sjer að þetta gjöra svo margir. En — nú
hefir hann ekkert til þess, hefir verið í
sveit alla æfi og er óvanur sjó og má kaupa
margt eða allt í skuld, er til útgerðar þarf.
En — hann vill allt til vinna. A sveitina
vill hann eigi fara, því að þá veit hann, að
hann verður skilinn frá konu og börnum,
ef til vill, og hann á engrar uppreisnar von
úr því. Ef heppni og dugnaður fylgjast að,
tekst honum að koma ár sinni vel fyrir
borð á þenna hátt. En—þess eru dæmin
færri.
I sjávarsveitum stendur líkt á. |>urra-
búðarmenn fá eigi jarðarbletti til að rækta
sjer upp túnbletti, svo þeir geti haft kú.
Landeigendur mega ekki missa eina þúfu.
J>etta þykir mörgum harðleikið — þykir það
meinbægni, og svo er það að minnsta kosti
stundum. |>að er mikill siður stærri bænda,
nú á tímum, að byggja undír jarðir sín-
ar ýmsar hjáleigur og útjarðir, þar sem áð-
ur var búið góðu búi. Og — þegar menn
fara um sveitirnar og líta yfir þessi eyði-
kot, þá minnast þeir þess opt, að þarna
hafi búið fjölskyldumaður og komizt vel af.
Hann hefði verið búinn að græða þar út
tún, svo að hann hafi fengið kýrfóður og
meira af því. »Nú er það komið í órækt,
nú er það orðið hestahagi. Varla myndi
landsdrottinn miasa mikils í við það, þótt
hann byggði kotið einhverjum duglegum
nýgiptum og jarðnæðislausum, sem ekki
liggur annað fyrir en sveitin, ef hann fær
ekkert hæli«. Jeg hefi heyrt marga tala á
þessa leið og jeg þekki marga efnilega
menn, sem aldrei hafa getað sýnt að þeir
væru það, af því, að aðrir hafi staðið þeim
í vegi, synjað þeim um öll bjargarráð.
það er rangt af þeim, sem lögin setja, að
setja hag og rjettindi einstakra manna til
stefnumiðs, svo að öðrum líði illa sakir þess
og rjettur þeirra verði fyrir borð borinn.
J>að er rangt af bændum að leita þess rjett-
ar og hagsmuna. Sá bóndi er mestur, sem
mestu getur komið til vegar um það, að
gjöra sem flesta sjálfbjarga.
B.JAKNI JÓNSSON.
í>ingmálafundir.
pingmálafundur Skagfirðinga.
»Ar 1891, fimtudaginn 18. júní, hjeldu
Skagfirðingar almennan fund á Sauðárkrók,
er þingmenn kjördæmisins höfðu kvatt til,
og sóttu hann allmargir hjeraðsbúar. Fund-
arstjóri var kosinn sýslumaður Jóhannes
Ólafsson, en fundarskrifari umboðsmaður
Ólafur Briem. Á fundinum komu þessi
mál til umræðu :
1. Skáldlaun. Fram lagt var brjef til
fundarins frá ým3um sýslubúum, þess efnis,
að þjóðskáldi voru Matchíasi Jochumssyni
verði veitt árleg laun úr landssjóði, að upp-
hæð 1000 kr. Var samþykkt í einu hljóði
áskorun til þingmanna um að fáþessufram-
gengt.
2. Stjórnarskrármál. I umræðunum var
það meðal annars tekið fram, að við með-
ferð þessa máls væri einkum um tvo vegi
að velja:
a. Að laga stjórnarskrárfrumvarpið ein-
göngu eptir því, sem landsmenn vildu helzt
kjósa, álitu fundarmenn að mundi reynast
árangurslaust, með því þá væri lítil sem
engin von um, að slíkt frumvarp næði stað-
festingu, enda hefði þeirri stefnji aldrei ver-
ið fylgt af þeim, er barizt hefði fyrir sjálf-
stjórn landsins.
b. Að semja frumvarpið sem næst óskum
! þjóðarinnar, en þá með sjerstöku tilliti til
I þess, að hinir konungkjörnu þingmenn og
! stjórnin vildi aðhyllast það, áleit fundurinn
hinn eina tiltækilega veg til greiðra úrslita
| þessa máls. Samkvæmt því áliti lýsti fund-
urinn yfir þeirri ósk sinni í einu hljóði, að
alþingi fylgi samkomulagsstefnu í stjórnar-
skrármálinu, þannig, að sem flestir þing-
menn, þjóðkjörnir og konungkjörnir, komi
sjer saman um þær endurbætur á hinni nú-
gildandi stjórnarskrá, sóm líkindi sje til að
fái framgang.
3. Dómsvald hcestarjettar. Fundurinn
óskar, að alþingi semji lög um að afnema
dómsvald hæstarjettar í íslenzkum málum.
4. Lagakennsla. Fundurinn skorar á al-
þingi, að semja lög um stofnun lagaskóla í
Beykjavík, þannig, að þeir, sem þar ljúka
embættisprófi, hafi jafnan aðgang til em-
bætta hjer á landi, sem lögfræðingar frá
Kaupmannahafnarháskóla.
ð. Vistarskylda. Fundurinn álítur eðlilegt
og rjett, að allir,*er náð hafa 18 ára aldri,
karlar og konur, sjeu undanþegnir vistar-
skyldu, án þess að greiða neitt gjald fyrir,
en skyldir sjeu þeir að hafa fast lögheimili
árlangt.
6. Fasteign utanrikismanna. Fundurinn
skorar á alþingi, að semja lög um, að eng-
inn utanríkismaður megi eiga hjer jörð eða
aðra landeign til þess að leigja hana öðr-
um.
7. Úrskurðarvald sáttanefnda. Fundur-
inn skorar á alþingi að hlutast til um, Jað
samin verði lög um að veita sáttanefndum
vald til fullnaðarúrskurðar í skuldamálum
allt að 50 kr. upphæð.
8. Styrkur til sýninga. Fram lögð var
bænarskrá til alþingis frá bændafundi, er
haldinn var að Ási í Hegranesi 15. og 16.
þ. m., þar sem þess er farið á leit, að þing-
ið veiti af landssjóði allt að 200 kr. á ári
hverju til fjenaðarsýninga í hverri sýslu
Iandsins. Að máli þessu var gjörður góður
rómur, og samþykkt í einu hljóði áskorun
til þingmannanna um að framfylgja því
sem bezt.
9. Gufuskipsferðir. Skýrt var frá, að
strandferðaskipið kæmi reyndaropt á Hofsós,
enda þyrfti það ekki að fara svo sem neinn
krók til þess, en með því sá staður væri
ekki tekinn upp í ferðaáætlun skipsins, væri
þar með fyrir girt, að almenningur gæti
haft gagn af komu þess þar. Til að bæta
úr þessu, óskar fundurinn, að Hofsós verði
framvegis tekinn upp í ferðaáætlun strand-
ferðaskipsins.
10. Sveitarstjórnarmál. Fundurinn álítur
sanngjarnt og rjett, að oddvitum hrepps-
nefnda verði veitt hæfileg þóknun fyrir
starfa sinn, frá 40 til 100 kr. eptir stærð
hreppanna, og greiðist upphæðin annað-
hvort úr sýslusjóði eða sveitarsjóði.
11. Líkskoðun. Fundurinn skorar á alþingi
að samþykkja lög um líkskoðun.
12. Tollmál. Kom fram tillaga um, að
leggja toll á álnavöru, frá 5 til 10 aur. á
hvert |krónuvirði. Var sú tillaga samþykkt
með litlum atkvæðamun, þó með þeim fyr-
irvara, að jafnframt væru lækkaðir eða úr
lögum numdir aðrir skattar eða tollar, t.
d. útflutningsgjald af fiski og lýsi.
13. Vátrygging sveitabœja. Fundurinn lýs-
ir yfir því áliti sínu, að þarflegt sje, að
stofnaður verði innlendur brunabótasjóður,
er vátryggi sveitabæi gegn eldsvoða.
14. pingvallafundur. Var borin undir fund-
inn áskorun frá þingmönnum Isfirðinga og
1. þingmanni Eyfirðinga um að senda full-
trúa til fúngvallafundar 29. þ. m., en þeirri
áskorun vildu fundarmenn eigi sinna«.
Stjórnarfrumvörpin.
|>au eru 21 alls, er lögð eru fyrir þetta
þing.
f>ar er fyrst að telja fern fjármála-frum-
vörp: til fjárlaga næstu 2 ár, fjáraukalaga
tvennra um 3—4 umhðin ár, og reiknings-
lög fyrir 1888 og 1889.
Fjárlagafrumvarpið gjörir ráð fyrir nokkuð
meira en 1 miljón króna tekjum (1,059,800),
en 947 fþús. kr. útgjöldum; væntanlegur
tekjuafgangur því nær 5114,000 kr. Er í
frumvarpi þessu stærsti tekjuliðurinn, kaffi-
og sykurtollurinn, [gjörður galveg eins og
hann varð árið£sem leið, ;þ. e. 120,000 kr.,
hvort árið, en brennivínstollur talsvert lægri,
95,000 kr., í stað 118,000 kr. — Meðal út-
gjalda eru fá nýmæli önnur en að vegabóta-
fje er haft nál. 10,000 kr. hærra á ári en
áður, um 30,000 kr. í stað 20,000 áður, og
að ætlaðar r'eru -um 11,000 kr. á fjárhags-
tímabilinu til skólaiðnaðar. — Fjáraukalaga-
frumvörpin fara fram á rúmra 20,000 kr.
aukaútgjöld. f>ar á meðal eru 5,000 kr. til
vegagjörðar við Olfusárbrúna, upp undir
Ingólfsfjall, 8—9,000 kr. póstútgjöld 1888
og 1889; og 3000 kr. til vegabóta á aðal-
póstleiðunum á sama tíma.
J>á er þessu næst (5.) frv. um að selja silfur-
bergsnámana í Helgustaðafjalli, fyrir 18,000
kr. Ennfremur (6.) að selja þjóðjörðina
Miðskóga í Miðdalahreppi. Sömuleiðis (7.)
að láta 3 þjóðjarðir á Vestmannaeyjum til
prestakallsin3 þar fyrir 3 jarðir Kirkjubæj-
arklausturs, sem eru brauðsins eign.
|>á er í (8. frv.) stungið upp á, að ár-
gjaldið af Höskuldsstöðum, 200 kr., falli nið-
ur, og eptirlaun til hins núverandi uppgjafa-
prests þar greiðist af landssjóði. Svo á (með
9. frv.) að afnema [aptur brauðasameiningu
þá á Mýrum,' er prestakallalögin frá 1880
gjöra ráð fyrir og árgjald frá þeim í lands-
sjóð (Staðarhraun) að vera að eins 400 kr.,
í stað 900 kr.
Á safnaðarstjórnarlöggjöfinni skal gjöra
þá breytinga, að safnaðarfundir sjeu hafðir
í maímán. og hjeraðsfundir í júnímán., og