Ísafold - 13.01.1892, Síða 1

ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin
yið áramót, ógild nema kom-
in sie til útgefanda fyrir 1.
októberroán. Afgreiðslustofa
í Austurstrœti 8.
Roykjav ík, miðvikudaginn 13. janúar 1892.
4. blað.
Kemur út á raiðvikudögum
•og laugardögum. Verð árg
(um 100 arka) 4 kr., eriend-
>« 5 kr.; borgist fyrir miðjan
júlimánuð.
XIX. árg. |l
M ö p p u r,
til að líma ÍSAFOLD inn í, heilan árgang,
jafn-óðum og blaðið kemur út, fást á af-
greiðslustofu ísafoldar (Austurscræti 8) fyr-
ir 1 kr. 20 a. jpær eru ómissandi til þess
að halda blöðunum sauian eða vísum, og
þarf ekki annað band á árganginn, enda er
prentaður titillinn á kjölinn á hverri möppu.
Við áramótin.
Vort þjóðlíf er fálm í allar áttir,
/
A það eru víst flestir sáttir.
f>að er að svo mörgu marki stefnt,
Miklu er lofað, en færra er efnt.
Vor stefnumið eru sum einkar-lág,
Sem oss væri sæmra að hverfa frá;
En sum eru aptur allt of há,
|>ví að enn er þjóðin svo kraptasmá.
Á flestu er hálfgerður bernskubragur —.
En bráðum rennur upp fegri dagur.
J>á vöknum vjer til að vita það,
Hverju vert sje og rjett að stefna að. (
þ>á sameinast kraptar, á sundrungu nú,
|>á sameinar kraptana örugg trú,
Sem fálmið, sem rejnslan innrætir oss —;
Opt er sú trú liin mesta hnoss.
Og reynslan mun sanna, að ísland er
þ>ó einfært um það, að bjarga sjer,
Ef laglega væri með lífið farið
Og landsins auði með skynsemd varið.
Og reynslan mun sanna, að þessi þjóð,
þótt þreksmá virðist, ber enn þá móð
í hjarta sjer; þegar harðast lætur
Hún hefir enn þrek til að rísa á fætur.
Enn á hún í vændum auðnu og hrós.
Að aldar kveldi mun verða ljós.
Bjaeni Jónsson.
Una saltfisksverkun og lánsverzlun.
Um saltfisksverkun hefur mikið verið tal-
að í haust og talsvert ritað, sem von er,
þar sem sunnlenzkur saltfiskur er búinn að
fá á sig það óorð á Spáni, að hann tæplega
er lengur álitinn verzlunarvara, sem kem-
ur af slæmu útliti á honum þegar þangað
kemur, svo sem: að hann sje óhreinu, soð-
inn, illa saltaður, blautur, illa afhöfðaður og
illa flattur.
Maður hefur sjálfsagt, þvj miður, engar
ástæður til að álíta, að þessar aðfinningar
sjeu ekki sannar, þegar maður skoðar
meðferðina á fiskinum frá því hann er dreg-
inn úr sjónum, þar til hann er kominn út
í skipið sem á að flytja hann til útlanda.
Hann er illa blóðgaður; opt sparkað ofan á
hann í skipunum; honum er kastað á grjót
þegar á land kem.ur; hann er afhöfðaður,
flattur og saltaður af þeim, sem ekki kunna
það, sjerstaklega þegar aflanum er skipt í
fjöru; hann er opt saltaður óhreinn, og svo,
þegar fara á að þurka hann, er hann illa
jþveginn og vanalega úr óhreinum sjó; illa
pressaður; ekkert utan um stakkana til að
verja þá vatni eða sólbruna; hann er þurk-
aður dag eptir dag í stryklotu, ef þerrir
leyfir, án þess hann fái að standa og press-
ast, og svo lagður inn án þess hann sje
nærri nógu þurr, sjálfsagt til að fá sem
mesta vigtúr honum; og ef nú fundið er að
þessari slæmu meðferð á fiskinum, þá er
vana-svarið, að hann muni verða þeginn
upp í skuldina og það sje ekki verra en
hjá hinum. þegar svo til kaupmanna kem-
ur, þá þurka þeir hann reyndar talsvert
áður en honum er skipað út, en sýna þó
ekki þá varkárni, sem skyldi, í meðferðinni,
svo sem: láta stóra bunka detta ofan af
hárri vigt, kasta honum upp á og ofan af
háum stöflum og vanda ekki stundum veð-
ur til útskipunarinnar. þetta á þó auðvit-
að allt stórkostlegar undantekningar.
Um ragara (vörumatsmenn) er ekkert að
tala; þeir eru því nær sama sem ekki neitt.
þeir skrifa reyndar undir, að fiskurinn sje
þurr og góður fiskur, en hafa opt ekki skoð-
að uema lítinn bluta af skipsfarminum, svo
sem þegar mörg hundruð skippundum er
skipað út sama daginn.
það sýnist því vera samtaka skeytingar-
leysi, sem kaupmenn og bændur sýna í
þessu efni, þótt hvorirtveggju viti, að hægt
er að fá fallegan fisk, ef menn vilja; því
aðalskilyrðið fyrir, að fiskurinn verði falleg-
ur, er, að hann sje vel blóðgaður þegar hann
er innbyrður, fallega afhöfðaður og flattur,
fari hreinn 1 saltið og sje þveginn úr alveg
hreinum sjó úr saltinu; að stakkarnir sjeu
þaktir, svo sól og vatn ekki hafi áhrif á þá,
og fiskurinn allur vel pressaður, og þurrk-
aður þangað til ekkert vatn er eptir í hon-
um; einnig má því nær allt af komast hjá
að hann soðni í þurkinum, eptir okkar vana-
lega íslenzka hifca, með því, að sól skíni
aldrei á roðið á honum, þegar heitt er, og
að hann sje ekki tekinn saman heitur, með-
an hann er blautur, og að liann sje þveg-
inn úr alveg hreinum sjó úr saltinu, og
sjerstaklega roðið vel þvegið.
J>að er helzt að heyra nú, þegar verið er
að tala um fiskverkunina, að bændur og
kaupmenn viti vel, hvernig á að meðhöndla
fiskinn, svo hann verði falleg vara, og að
nú ætli hvorirtveggja málsaðilar að taka
sinnaskipti og bæta ráð sitt.
En stærsta agnúann í þessu máli hefir
minnst verið talað um, og það eru kaup-
staðarskuldirnar, og sá gamli vani, að kaup-
menn borga íslenzka vöru með útlendri vöru,
en ekki með peningum.
það er alkunuugt, að þegar kaupmenn
hafa lánað útlenda vöru í óvissan skuldar-
stað, þá verða þeir opt fegnir að ná inn
meiri hluta skuldarinnar, þótt þeir verði að
gefa nokkuð af henni upp. þannig er það,
þegar skuldugur maður, sem lítið á til, kem-
ur með fisk eða ull eða aðra vöru, sem ekki er
full-þurr, til kaupmanns, þáhefur kaupmaður-
inn opt ástæðu til að hugsa sem svo: ann-
aðhvort er mjer að taka þessa vöru upp í
skuldina og það með fullu verði, eða jeg fæ
máske ekkert; og þegar árar eins og nú, að
fjöldi sjávarbænda ekki getur borgað upp
skuldir sínar, og lánveitandinu ef til vill
líka getur búizt við hrekkjum, þá er nátt-
úrlegt, að kaupmaðuriun taki vöruna þó
hún ekki sje góð. þegar svo þeir, sem
vilja vanda vöru sína, sjá, að þeir hafa
ekkert annað en fyrirhöfn og skaða á því,
þ. e. fá hana ekkert betur borgaða en þeir,
sem ekki vanda hana, þá er varla von að
þeir gjöri það til lengdar, heldur verða flest-
ir eins með hirðuleysið í að vanda vöru
sína, svo að loks lendir í því, sem nvi er
fram komið, að varan nær ekki sínum vænt-
anlegu gæðum á útlendum mörkuðum.
Væri þar á móti verzlunin alveg óbundin
og hin íslenzka vara borguð með peningum
eins og erlendis, þá mundi vöruvöndunin
vera allt öðru vísi en hvvn er nú. þá væru
sem sje kaupmenn aldrei neyddir til að
taka hina slæmu vöru og keyptu heldur
ekki með fullu verði aðra vöru heldur
en þá, sem þeir sjá að svaraði til hinna
væntanlegu gæða á útlendum markaði; en
erlendis er mikið meiri munur gerður á
góðri og slæmri vöru heldur en hjer. Enda
sýnir sig sú íslenzka vara, sem bændur hafa
sent til útlanda gegnum pöntunarfjelögin
fyrir eiginn reikning, að það hefir verið hrein-
asta úrval úr íslenzku vörunni. Bændur
hafa sjeð, að ekki var hagur að senda slæma
vöru til útlanda upp á sinn eiginn reikning.
Kaupmenn vorir eru svo mjög farnir að
sjá, að ekkert hnekkir meira þeirra atvmnu-
grein en útlánín og það sem af þeirn leiðir,
og er það víst hreinasti sannleikur; því fyrir
kaupmann hjer að verzla með íslenzka vöru
er því nær ómögulegt nema hann sje stór-
ríkur eptir vorum mælikvarða. En þó er
þetta þeirra eigin sök, og er undariegt, að
þeir skuli ekki vera hættir því fyrir löngu,
þar sem það er skaðlegt fyrir sjálfa þá,
skaði fyrir þá sem lánin taka, og til spillis
fyrir vöruvöndunma.
Lánsverzlunin er sannarlega engin hags-
bót fyrir lántakendur; því um leið og kaup-
menn lána út vöru sína, á móti íslenzkri
vöru, þá setja þeir á hana upp að 30—40/.
hærra verð en ef hún er borguð með pening-
um, svo að lántakendur sökkvadýpra og dýpra
í skuldirnar og verða svo margir hverjir ó-
sjálfstæðir aumingjar, og síðan öreigar, hve-
nær sem kaupmaðurinn gengur að þeim. En
þetta háa verð á útlendu vörunni er kaup-
maðurinn að nokkru leyti neyddur til að
að hafa, þegar hann verður að lána hana,
vegna þess, að hann verður opt að bíða árum
saman eptir borguninni og fær hana stundum
aldrei. þeir einu, semgeta lofað þannig lagaða
lánsverzlun, eru þeir, sem geta sloppið við
að borga; eu það vinna kaupmenn aptur
upp á þeim, sem allt af standa í skilum.
Annað mál er þó kaupmenn láni út vörur
sínar með peningaverði um stuttan tíma á
mót víxli eða vanalegum vöxtum; það er
hin eðlilega lánsverzlun, setn viðgengst er-
lendis, og þau lán muna lántakendur betur
eptir að borga en hin vanalegu kaupstað-
arlán.
J>að eru víst tnargir mjer samdóma um,
að lánsverzlunin, eins og hún er nú, hefir
skaðleg áhrif á vöruvöndumna — auk þess
sem hún hefi ekki betrandi áhrif á siðferð-
islega framkomu manna —; en vöruvöndunin
er harla mikilsvert atriði hjá oss í efnalegu
tilliti, og það svo mikilsvert, að sú vara,
sem flutt er frá Islandi til útlanda árlega,
gæti verið mörgum tugum og jafnvel hundruðum