Ísafold - 02.03.1892, Side 2

Ísafold - 02.03.1892, Side 2
70 myndu hafa gjört. |>au kunna ekki að hugsa á móðurmáli sínu —, það hefir þeim ekki verið kennt. Að því er stafsetningu snertir, þá kunna þau, ef til vill, að setja y og z rjett á stöku stað; en miklu optar hafa þau þessa stafi þar, sem þeir eiga ekki að vera. Og hvað er þá unnið? Víða kemur ö fyrir u og i fyrir e og svo þvert á móti, t. d. »skrefaðu bæði skýrt og rjett svo skwtnum þeki á snellin, og fleira þess konar. Hvaða kennsluaðferð hafa menn að jafn- aði, þeir, sem móðurmálið kenna? þ>eir byrja með því, að lesa börnum fyrir hitt og þetta úr bók eða þá af munni fram, opt það, sem eigi er við barna hæfi, og láta þau skrifa það upp. Efnið velja þeir af handahófi all-flestir. Síðan er strykað í orðin, annað hvort þvert eða endilangt, þar sem einhverjar villur fyrir finnast, og börnin beðin að taka eptir og vara sig á þeim skerjum í næsta skipti. Og svona gengur það dag eptir d;-.g. Börnin búa til sömu villurnar upp aptur og aptur, og kennarinn strykar í þær með sams konar strykum og hann er vanur. Nú komast flestir að þeirri niðurstöðu, að ekki sje þetta einhlítt til að kenna börn- um rjettritun. þá taka þeir upp annað þjóðráð, það, að kenna þeim utan að staf- setningarreglur (V. Á.) eða því um líkar barnabækur. Og svo læra þau þær frá upp- hafi til enda alveg orðrjettar. |>au nema hvergi staðar í bókum þessum frernur en í »kverinu« og allt þykir þá ganga með felldu. En—eigi þau að gera grein fyrir orðum í einni málsgrein, er tekin sje úr annari bók, þá myndu þau helzt svara, að þau gætu það ekki, því að þau hefðu aldrei lœrt þá málsgrein utan að. |>rátt .fyrir alla þessa miklu kunnáttu í málfræði, þá kunna þau ekki að hugsa eða Bkrifa nokkuð svo, að skipulegt megi heita eða beri vott um að þau hafi gengið í skóla í mörg ár. En þó er svo að sjá, sem menn hneigist fremur að þessari kennsluaðferð; því að lesið hefi eg ágrip af málmyndalýs- ingu, sem ætlazt er til að kennd sje í hverjum barnashóla, og verði hún kennd, þá xnuni öllv, vel borgið og minna nœgi ekki að kenna. J>essar aðferðir, sem jeg nú hefi talið, hefi jeg réynt báðar, og reynt þær svo, að jeg veit það nú fyrir víst, að þær bera allt of mörg og mikil dauðamerki á sjer til þess, að æskan vilji líta við þeim. Börn vilja læra lifandi mál, en ekki dautt. þeim læt- ur og annað betur en heimspekislegar ranhsóknir um það, hvað sje »fall« eða »tíð« og þess konar. |>au geta lært utanbókar og haft eptir orð eins og »áhrifssögn« og »þolandi«, og að »áhrifssögnin lýsi áhrifum eða athöfn, sem komi fram við eitthvað* og »þolandi sje það, sem eitthvað kemur fram við«; en komi nú fyrir málsgreinar eins og þessi: »Grímur sjer sólina«, þá verða þau í vandræðum með »þolandann« sinn; þau geta ekki skilið, að það hafi nokkur áhrif á sólina, þótt »Grímur« glápi á hana. Jeg tok þetta nú að eins fram til dæmis. Nei, málfræðin er ekkert barnagull, hún er ekkert leikfang handa frjálsum og fjör- ugum barnsanda. Nýmælin, sem jeg bar fram á fundinum, voru þau, að móðurmálskennslunni í barna- skólunum væri að minnsta kosti fyrstu árin hagað líkt og á heimilinu. þjóðverjar eru frumhöfundar þessarar kennsluaðferðar. Sú bók, sem jeg studdist við um þetta efni, heitir »Sprachunterricht in der Elementar- schulen*, frumsamin af H. Riieggs, þýzkum háskólakennara. Móðirin kennir barni sínu smátt og smátt að þekkja hlutina, sem umhverfis það eru, með því að benda því á þá opt og iðulega. þ>egar hún er búin að kenna því nöfnin á þeim, þá fer hún smám saman að kenna því að lýsa þeim að öðru leyti. Barnið lærir málið lifandi af vörum móður sinnar. Sömu kennsluaðferð vill H. R. að sje fylgt í skólunum. Hún sje eðlilegust og hin eina rjetta. Móðurmálskennslan þar á að vera f því fólgin, að kenna börnum að lýsa þeim hlutum, sem þau geta sjeð og þreifað á, og segja frá pví, sem þau hafa heyrt og vita greinilega og skilja. 011 kennsla verður með þessum hætti móðurmálskennsla í fyrstu. Börnin læra málið lifandi og alveg náttúrlega; þau þurfa ekki að strita við neitt, sem þeirn er ofvaxið. Smám saman læra þau að þekkja ýmsa parta málsgreinar og málsgreinarnar sjálfar, því að kennslan byrjar með stuttum málsgreinum, fyrst einni og síðan tveimur eða fleirum, og er þá jafnframt kennd setning greinarmerkja, og leiðbeint í stafsetningu (Niðurl.). Bjarni Jónsson. „Víkingarnir á Hálogalandi“ Ritstjóri ísafoldarhafði hugsað sjer að lýsasjálf- ur skoðun sinni á leik þessum, og mun gjöra það eins fyrir þvi, þótt nú taki annar til máls hjer í blaðinu og þótt hann sje þeim góðkunna höf. hvergi nærri samdóma í sumum atriðum. J>að er forn siður hjá þjóð vorri, að menn segi almælt tíðindi, þá er þeir koma úr ein- hverri för. J>á segir hver frá eins og hon- um er lagið því, sem hann hefir heyrt eða honum hefir fyrir augu borið. Frásagnirnar verða að öllum jafnaði jafnmargar sem mennirnir, enda þótt allir segi frá hinu sama. Einum hefir sýnzt þetta og öðrum hitt. Jeg brá mjer núna fyrir skemmstu inn í Reykjavík, til að sjá það, sem margir höfðu sjeð og sagt frá á ýmsa vegu. |>etta voru »Víkingarnir á Hálogalandi#. Mikið orð fór af þeim og konum þeirra og vildi jeg sjá þetta allt með sjálfs míns augum, því að þótt jeg sje sjálfur enginn víkingur, þá verð jeg að segja það, að mjer hefir ávallt þótt mikið til þess koma, að hafa átt þá í ætt minni og opt, já, margopt óskað þess, að mjer mætti auðnast að sjá þessa hálfguði mína hliðveggjaða hlakkartjaldi, armgirðlaða gusis-nautum, hvassþornaða hvitmýlingum. En eigi hefir mjer þó þótt minna vert um konur þær, er atkvæðamestar þóttu í fornöld, svo sem Guðrúnu Gjúkadóttur, Brynhildi Buðladóttur, Hallgerði á Hlíðar- enda, Guðrúnu Ósvífsdóttur og þorgerði Egilsdóttur. »Valkyrjur í veganda móð« hefir mig lengi langað að sjá. Jæja! Jeg sá nú þetta allt saman og nú ætla jeg að segja mína sögu, segja hv&ð jeg þóttist sjá. Hlutdrægnislaus skal frásögn mín vera, og við engan vil jeg þræta um það, hvernig þetta fólk hafi litið út í forn- öld, að því er búning snertir, sem mjer gafst kostur á að sjá; fornöldina hefi jeg eigi sjeð fremur en aðrir, eins og nærri má geta; en margt hefi jeg heyrt frá skaplyndi manna sagt með Ijósum og lifandi orðum þeirrafmanna, er mestir íþróttamenn hafa verið um alla sögugjörð — forfeðra vorra, íslenzku sagnaritaranna. Lengra verður eigi komizt. Eyrst skal frægan telja: Sigurð hinn frœkna., þann er eigi kunni að hræðast, ímynd hreystinnar og drengskaparins, sem Gripir spáði fyrir forðum á þessa lund: „þú munt maðr vera gjöfull af gulli, mæztr und sólu en glöggr flugar, ok hæstr borin ítr áliti hverjum jöfri, 0k í orðum spakr“. Jeg hugði vandlega að, hvort sú spá rætt- ist, og þótt mjer eigi þætti hún rætast að fullu, þá gazt mjer samt dável að honum. Gunnar hersir kunni að hræðast og undi jeg því vel, því að forðum var það kveðið, er kona hans eggjaði hann á að drepa Sig- urð: „Hryggr varð Gunnar ok hnípnaði, sveip sínum hug, sat um allan dag; hann vissi þat vilgi gjörla, hvat hánum væri vinna sæmst: alls sik Völsung vissi svarðan ok sjer at Sigurð söknuð mikinn.11 Einna sízt fjell mjer hann, þá er hann hafði unnið óhappaverkið mikla, enda er vandi í þeim vanda að standa, svo að vel sje. Urnólfur gamli — er sá maður, er mjer þótti einna atkvæðamestur, og þótt hann skorti nú reyndar meira en skallann til að vera Egill gamli, þá er það af öllu auðsætt, að þar er maður, sem annað þykir tiltækilegra. í lengstu lög en að »auvirðast og ieggjast £ kör«; ýmist var það Egill eða Hávarður ís- firðingur, er jeg þóttist sjá, þar sem ’nann, var. Báðir höfðu misst »aflstuðla» sína og svo kvað Egill: „Í>ví at ætt mín era karskr maðr, á enda stendr, sá er köggla ber svá sem hnfebarnar frænda hrers h/imar marlta, af fletjum niður.“ pórólfur er röskur maður, en eigi þótti, mjer hann svo hermannlegur, að Ornólfur gæti um hann kveðið: „þat er sannreynt hermanns var at í syni mínurn vaxið efni,“ en fríður maður er það engu að síður, þótt hann geti varla verið augasteinn föður síns, er eigi rnetur annað meir en afl og vöxt og hermennsku. l>á sný jeg mjer að konum víkinganna. Hjördís fjell mjer mæta-vel í geð. Hún var Guðrún Ósvífsdóttir, sú er hló, þá er- henni var mest hefnd í skapi og var þeim verst, er hún unni mest; hún var Hallgerð- ur, sú er mundi bónda sínum kinnhestinn, og loks var hún Brynhildur Buðladóttir, sú er »beiddi þess hlæjandi, er hún harmaði með gráti,« að svo miklu leyti, sem við ▼erður komið, því að hlátur Brynhildar, er varla nokkurri konu fært að hafa eptir, svo. sem honum er lýst: „Hló þá Brynhildr, bær allr dundi, einu sinni af öllum hug, Og svo er um fleira: „Brann Brynhildi Buðladóttur eldr ór augum, er hon til hvílu heyra knátti gjallan grát Gjúka dóttur.“' eitri fnæsti, er hon sár um sá á Sigurði.“

x

Ísafold

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.