Ísafold - 11.01.1893, Blaðsíða 2

6
vík skulu yfirsetukonur, hver fyrir sig,
hafa 100 kr. í laun á ári; í hinum kaup-
stöðunum og í Vestmannaeyjum 60 kr., en
í sveitunum 40 kr.« o. s. frv.
Hvaö mælir nú með þessum launamis-
mun? í Reykjavík er yfirsetukona sjald-
an sem aldrei sótt lengri leið en svo sem
x/2 stundar gang, eða varla það, joptast að-
eins eptir sljettum höfuðborgarstrætum, þar
sem, eins og allir vita, er svo að segja
jafnbjart nætur og daga, og þar sem al-
drei kennir hláku nje bleytu, svo teljandi
sje, nje nokkurrar annarar ófærðar. Yfir-
setukonan kemur ])ar til efnaðra manna
(margra að minnsta kosti) og þiggur allan
þann beina, hressingu og þægindi, sem
borgariýðurinn getur öðrum fremur veitt.
Og hún þiggur að launum hærra gjald í
peningum f'yrir starfa sinn en hinar yfir-
setukonurnar fá úti látið í «lambarusli og
skorpnum skinnum«. Hún þarf auk þess
engin meðul að eiga, fremur en vill, með
því að lyfjabúðin er við hendina.
í sveitum er yfirsetukonan sótt langar
leiðir, hverju sem viðrar, í hvernig færð
sem er, og hvort heldur er á nóttu eða
degi; hún verður að gösla ófærðina hold-
vot eða helköld og í myrkri stundunum sam-
an, og kemur loks í fátæklings-hreysi, þar
sem engin kaupstaða- því síður höfuð-
borgar-þægindi er að hafa. Og það gjald,
sem hún opt og einatt fær fyrir ómak sitt,
vos og volk, er, að leggja fátæklingunum
til meðul ókeypis. Sumstaðar fær hún
auðvitað peningaborgun og hana sæmilega;
víðar fær hún misjafnlega úti látna borgun
í öðrum aurum; og opt fær hún ekkineitt.
Þetta kann að bera við, og ber sjálfsagt
við í kaupstöðum og í Reykjavík, að yfir-
setukonunni sje ekki borgað; en eflaust
sjaldnar en í fátækum sveitum.
5. gr. hljóðar svo: »Engin getur orðið
skipuð yfirsetukona, nema hún hafi notið
kennslu og gengið undir próf 1, annað-
hvort á hinni konunglegu fœðingarstofun i
Kaupmannahöfn eða 2, hjá landlœkninum
í Reykjavílc eða 3, (hjá) hjeraðslœkninum á
Stykkishólmi, Isafirði, Akureyri eða Eski-
firði«, o. s. frv.
Þetta hljóta þó að vera ólíkir fræðslu-
og reynslu-skólar! En allar yfirsetukon-
ur hafa þó líklega nokkuð svipað verk að
vinna.
Hvað vakir þá fyrir löggjafanum, er
hann heimtar svo ólíka tryggingu fyrir
fræðslu manna í sömu stöðu, sem eiga að
inna sama verk af hendi?
Það er eins og lesa megi milli iínanna:
kostnaðurinn við ferðalög og námið! Hann
skal greiða úr landssjóði, og það verður
varla nokkur önnur ástæða fundin fyrir
þessari hjákátlegu þrískipting en sú, að
hlífa landsjóði við, að greiöa feröakostnað
fyrir yfirsetukonur t. d. úr Múlasýslum eða
Þingeyjar- og Eyjafjarðarsýslu, til Reykja-
víkur.
Niðurlag 5. gr.-er svo: » Yfirsetukonurn-
ar í Reykjavík skulu liafa notið kennslu á
hinni konunglegu fœðingarstofnun«.
Það er ekki furða, þó að óbreyttur al-
múgamaður þurfi nokkuð lengi að hugsa
sig um, til að geta skilið þennan vísdóm.
í bæ, þar sem eru 3 lærðustu læknar
landsins, og þar sem ná má til þeirra á
stundarfresti hvenær sem eitthvað ber út
af, þar þarf yfirsetukonan að vera lærðari,
reyndari og duglegri, heldur en þar sem |
margar dagleiðir eru til næsta læknis, og I
eingöngu verður því að byggja upp á
kunnáttu og dugnað yfirsetukonunnar!
Eru þetta bara höfuðborgar fínheit? Eða
hvað? Ekki getur það þó hafa vakað
fyrir löggjafanum að fæðingar sje yfir höf-
uð örðugri í höfuðborgum en annarsstað-
ar?
Ekki er heldur vel ljóst, hví landlækn-
irinn sjálfur skuli ávallt hafa þessa kennslu
á hendi í Reykjavík. Hví mátti ekki vísa
kennslunni t.il læknaskólans, í þcirri vissu
von, að sá kennari skólans, sem í það eða-
það sinnið er færastur í þeirri grein, hafi
kennsluna á hendi. Það gæti hugsazt, að
landlæknirinn sjálfur hefði svo sem enga
verklega reynslu í þessari grein; en undir
henni hlýtur þó mest að vera komið.
Manni blöskrar, þegar maður hugsar til
þess, að óvalinn og ómenntaður kvenn-
maður er tekinn, settur á skólabekk svo
sem 6 vikur, og síðan falið það starf, sem
svo er vandasamt, að líf eða dauði móður
og afkvæmis er undir því komið, hvernig
það er unnið.
Eru engin ráð til að fá meiri tryggingu
fyrir bóklegri þekkingu og verklegri
reynslu yfirsetukvenna, og viðunanlegri
laun handa þeim en þessi lög heimta , og
heimila?
Jeg skýt þessari spurningu og öðrum,
j sem felast í línum þessum, til hins al-
kunna el ju- og áhugamanns, Dr. J. Jónas-
j sens, sem svo opt hefir sýnt, að hann læt-
ur sjer annt um þá umkomulitlu ekici síð-
ur en hina, og bið hann skýra þetta inál
og upplýsa fyrir næsta þing, svo að bót
verði á ráðin. Því það sem hann leggur
til, því mun þingið sinna.
Pertinax.
Landsbókasafnið 1892. Afnot lands-
bókasafnsins árið sem leið m. m. hafa verih
sem hjer segir
Ljeð bindi Lántakend. Á lestrar.-al Lesendr
Janúar 303 158 265 98
Febrúar 197 105 256 93
Marz 320 165 263 90
April 174 87 217 82
Maí 138 71 244 86
Júní 172 74 148 62
Júlí 206 78 142 67
Agúst 194 89 268 65
September 151 76 224 69
Október 190 100 173 84
Nóvember 178 101 224 68
Desember 64 27 187 65
2287 1131 2611 929
Saf'ninu hafa bætzt um 900 bindi. Þessir
hafa gefið því bækur eða prentuð rit: Magn-
ús landshöföingi Stephensen, justitsráð Chr.
Bruun, rektor Jón Þorkelsson, Þorvaldur adj.
Thoroddsen, docent Eir. Briem, próf. Fiskei
síra Jón Bjarnason í Winnipeg; Möller og
Meyer materialistar í Kh.; Dr. Jón Þorkelsson
í Kh.; Höst bóksali í Kh.; próf. Dr. Vetter í
Bern; Thompson dómari í St. Louis; kirkju-
og kennslumálastjórn Norðmanna; Fornfræða-
fjelagið danska; stjórnarnefnd Arna Magnús-
sonarlegatsins; vísindatjelagið danska; Den
norske Kildeskriftkommission; Meteorolog.
observator. í Upsölum; Útgáfunefnd norsku
noröurhafsferðarinnar 1876—78; Tlie Smith-
sonian Institution; Accademia dei Lincei; Har-
vard University; Geol. and Natural History
Survey of Canada; St. Louis Mercantile Li-
brary; Livsforsikr.- og Forsörgelsesanst. af
1871; Halldór Jónsson bankagjaldkeri; Jón
Gunnarsson faktor í Keflavík; Gunnar alþm.
Halldórsson í Skálavík ; Þorleifur alþm. Jóns-
son; síra Eggert Ó. Brím; háskólinn í Ne-
braska (Lincoln, Nebr.); br. Jón Borgíirðingur ;
bóksali Sigurður Kristjánsson; Hannes ritstj.
Þorsteinsson; útefendur Heimskringlu (og
Aldarinnar); br. Jakob Andrjesson á Hvassa-
t'elli; Björn kaupmaður Kristjánsson; skóla-
piltarnir Jón Stefánsson, Guðm. Eggerz, Guðm.
Björnsson, Gísli Skúlason; cand. mag. Pálmi;
Pálsson.
Af handritum heíir safnið fengið nm 30; 5
geiin af adj. Þorv. Thoroddsen; 1 af yiirkenn-
ara Halld. Friðrikssyni; 2 af Halld. Jónssyni
bankagjaldkera; 2 af ritstjóra Hannesi Þor-
steinssyni; 1 af' Jóni faktor Gunnarssyni; 3
af cand. mag. Pálma Pálsson.
Rvík 4/i 1892. Hallgr. Melsteð.
Af almennum skemmtunum hjer { höf-
uðstaðnum um ný-af'staðnar bátíðir má, auk
áður umgetins samsöngs 3—4 kvöld, minnast
á sjónleiki þá, er skólapiltar hjeldu 5 kvöld
í röð milli jóla og nýárs, í Good-Templara-
búsinu; því þó að þeir í orðni kveðnu
ekki ættu að vera banda almenningi, heldur
að eins piltum sjálfum til dægrastyttingar og
til gamans vandamönnum þeirra og kunn-
ingjum, þá er nú bærinn ekki stærri en svo,
að hann getur svo sem allur komizt f'yrir í
kunningjahóp skólapilta. Munurinn verð-
ur því sá helzt, að hjá piltum fæst skemmtun
þessi fyrir ekki neitt, en aðrir selja hana.
Bæjarmenn Ijetu, sem ekki var þakkandi, vel
.yfir þessum gefnu skemmtunum, enda munu
þær hafa jafnazt við það sem almennast ger-
ist hjer f þeirri grein. En eitthvað virðist
það miður vel við eigandi, að skólapiltar baldi
uppi almennum skemmtunum úti í bæ, svo
sem eins og sjálfstæðir, fullorðnir borgarar,
af'skipta- og eptirlitalaust af' hálf'u kennara
þeirra eða yfirboðara, og eru það vandræði
að skólinn skuli eigi hafa öðru vísi hýbýlum
varið en svo, og ööru þar að lútandi, að pilt-
ar verði að flýja eittbvað burt þaðan til þess,
að geta stytt sjer stundir þegar leyfl eru,
öðru vísi en í tómu iðjuleysi, og notið heilsu-
samlegrar glaðværðar í sinn hóp.
Aflabrögð. Svo var mögnnð lóða-bjá-
trúin í mörgum núna um áramótin, þó að
ekki gæti hún komið þeim til að mæta á
fiskisamþykktarfundinum síðasta (á Yatns-
leysu 5. f. mán.), að ekki töldu þeir til
nokkurs hlutar að reyna fyrir fisk eptir
nýár hjer í sunnanverðum Faxaflóa, úr
þvi að þá mætti ekki bafa lóðina. En
hátt á 2. hundrað í hlut og jafnvel yfir
2 hundr. hafa þeir komið með sunnan úr
Garðsjó margir hjer nú um helgina eptir
2 róðra þar, og það af mikið góðum fiski,
og allt afiað á færi! Garðmönnum, sem
lóðina brúka, veitir miður. Nú er almenn-
ingur syðra hjer af Inn-nesjum og Yatns-
leysuströnd, og telja menn líklegt, að þeir
hlaði á hverjum degi eða fram undir það,
með því að ágætis-sjóveður er dag eptir
dag.
Akranesi 23. desember 1892: Nú er ekki
eins og í vetrarvertíðarlokin 1891; «þá var frá
svo litlu að segja, að það tók þvi ekki» sjá
ísaf. 2. des. 1891. Nú er í þessi haustvertíð-
arlok frá miklu að segja. Hjer hefur verið
sem víðar við Faxaflóa mikill og góður afii,
og bafa bæði góðviöriskaflar og það að fiskur
var fyrst framan af baustinu á grunni, stutt
mikið að því. Hjer haf'a fiskiveiðar verið
stundaðar allvel, aldrei þó verið notuð lóð og
engin tálbeita, einungis kræklingur. Ekkert
tjón orðið, slys eða hrakningur, svo teljandi
sje. Af' Skaganum bafa gengið 25 fleytur taf-
arlítið mestalla vertíðina, og mun láta nærri,
að af þeim bafi skipzt 200 hlutir. Þeir sem
stöðuglega hafa stundaö róðra, segja minnst
1000 og mest 2000 til hlutar, margir 13—14
hundruð; þar í hafa allir fengið nokkurn
þorsk (málsfisk), 100, og margir 200, og nokkrir
full 4 hundruð. Beztan hlut mun Einar Ingj-
j