Ísafold - 23.09.1893, Síða 3

269
fræðslu, er unglingar af óæðri stjettunum og
jafnvel skrilnum í Lundúnaborg verba þar að-
njótandi, og svo vegna þess, ab einn einasti
mabur belir gróöursett stofnun þessa og held-
ur henni áfram með óþreytandi elju og stór-
kostlegum fjárframlögum.
Þessi maður heitir Qvintin Hogg.
Hogg var á 19. ári, þegar hann útskrifabist
trr skóla, lærða skólanum í Eton. Hafbi hann
þá þegar einsett sjer, að verja öllum tómstund-
um sínum til þess, að hæta kjör hinna mörgu
stjúpharna mannfjelagsins. Hann hafði þá og
hugsað sjer, hvernig hann skyldi haga öllu.
Til þess að geta byrjað á fyrirtæki sinu, þótt-
ist hann þurfa ab komast í náin kynni við
æskulýð þann, sem ekkert heimili á, eða hús
yíir höfuðið, heldur reikar bæði dag og nótt
um götur og stræti Lundúnaborgar. Hann
varð fyrir hvern mun að koma sjer inn undir
hjá skril þessum. Honum varð heldur ekki
ráðafátt. Einn góban veðurdag bjóst hann
dulargerii og leit nú að öllu út eins og svein-
ar þeir, er bafa það fyrir atvinnu, að bursta
skó manna á götunum. Hann fekk sjer skó-
bursta, skósvertu og önnur nauðsynleg áhöld,
lagði svo af stab, berfættur, óhreinn og rifinn,
og smeygði sjer inn i hópinn. Eaðir hans
vissi aubvitað ekkert af þessu athæfi sonar
síns, og kom það sjer betur, því að gamli
Hogg var mjög vandur ab virðingu sinni, enda
var hann þingmaður (í Parlamentinu) og var
þar að auki einn af forstjórum hins mikla,
volduga og auðuga Austur-Indía-fjelags. Gamli
Hogg mundi því eflaust hafa tekið þkb mjög
óstinnt upp fyrir syni sínum, et' hann hefði
vitað, að hann væri á flækingi um götur og
stræti á daginn, en úti á nóttu í samfjelagi við
hinn aumasta skril borgarinnar.
Að nokkrum tima liðnum leigbi yngri Hogg
hús eitt á Jórvíkur-torgi, og þar útvegaði hann
hinum ungu kunningjum sinum frá gatnalíf'-
inu húsnæði og heimili um stundar sakir.
Smátt og smátt færði hann svo út kviarnar,
og 1884 keypti hann geysimikiö hús í Kon-
ungsstræti, í hinum auðugasta og veglegasta
hluta borgarinnar, þar sem siðaspillingin er
jafnframt mest. Húsi þessu umsteypti hann
svo, og gjörði úr því afar-mikilfenglegan skóla
eða uppeldisstofnun, þar sem unglingar af
verkmannalýönum og hinni lægri meöalstjett
koma saman, til þess að njóta fræðslu í ýms-
um greinum, skemmta sjer og afla sjer and-
legs og líkamlegs menntunarþroska meb ýmsu
móti.
JÞað er einkum hib framúrskarandi hagsýna
fyrirkomulag á stofnun þessari, sem gjörir
það að verkum, ab hún eykst og eflist jafnt
og stöbugt, svo ab hún á nú ekki sinn líka
nokkursstaðar í hinum gamla heimi.
Þab eru mjög svo margvisleg iðja og margs
konar dægrastytting, sem æskulýðurinn, bæði
piltar og stúlkur, á kost á ab stunda þar og
njóta. Til dæmis að taka, er ein vistarveran
i húsinu afarmikill fundarsalur, þar sem rædd
eru eins og á þingi helztu mál, sem eru á dagskrá
í neðri málstofu parlamentsins. Þar er trú-
ræknisfjelag, hjólhestafjelag, hnefaleikafjelag.
skákfjelag, verkfræðingafjelag, deild fyrir vjela-
smiði, hraðritara, leikíimi og likamsæfingar;
fyrirlestrar og margt fleira.
Stofnunin gefur út blab einu sinni í viku
hverri, sem nefnist »Polytechnic Magazinc, og
flytur þab skýrslur og frjettir frá öllum deild-
um skólans.
Skólinn er rækilega sóttur og mjög reglu-
lega. Stærsti salurinn i húsinu er sá, er fyr-
irlestrarnir eru haldnir í; þar næst er leik-
fimissalurinn, þar er stór sundlaug og mörg
önnur dýr og fágæt áhöld.
Þar eru og vinnustofur fyrir húsasmiði og
húsgagnasmiði, myndaskurðarmenn. vjelasmiði.
fatasaumara o. s. frv. IJnglingar geta oröið
hjer fullnuma hver í sinni iðn, með tilsögn
færustu kennara, enda þurfa unglingarnir litlu
til að kosta, því að kennslan er því nær
kauplaus.
Aðsóknin að stofnun þessari vex ár frá ári
og 1891 var meölimatalan 100,000. Það er
mælt, að Hogg hafi þegar snarað út 3 milj-
ónum króna úr sjálfs síns vasa til uppeldis-
stofnunar þessarar, auk alls þess tíma og
f'yrirhafnar, er hann hefir varið til hennar.
Hann stundar sjálf'ur atvinnu, er þarfnast
mikils tima og fyrirhyggju og verður opt að
vera í feröalögum hennar vegna. Ariö 1886
haf'naði hann kosningu til parlamentsins, til
þess að geta varið áfram tómstundum sínum
í þarfir þessarar mannkærleika-stofnunar
sinnar.
Frakkneskur rithöfundur, sem þetta er tek-
ið eptir, segir þab eigi nóg, að ‘ hafa til að
bera mannúð og höfðinglyndi Hoggs, til þess
ab koma slíku fyrirtæki á framfæri. Til þess
þurfi ennfremur mjög glöggt auga á því, hvað
hagf'ellt er og framkvæmanlegt og næma til-
íinningu íyrir þvi, hvers æskulýöurinn þarfn-
ast og hvað honum kemur bezt.
í stofnun þessari getur hver unglingur val-
ið sjer það, er bezt á við hans hæfi, því ab
einhver af hinum mörgu iðnum eða íþróttum
sem nefndar hafa, verib hlýtur að eiga við
hann. Hann getur orðið fullnuma i því, sem
hann leggur stund á, hvort þab er heldur til
munns eba handa. Sálin, skynsemin eða lík-
aminn þroskast við það, og unglingurinn
verbur miklu nýtari maður, bæbi fyrir sjálfan
sig og mannfjelagið en hann hefði annars
orbið. Þab er einmitt meb því, að lítilsvirða
ekki neinn atvinnuveg, íþrótt eða starfa, að
þessum tilgangi verbur náb; og meb því einu
móti, að hafa nærri allt upp á að bjóba, verð-
ur fyrir þab stýrt, að unglingarnir ab einu
leyti sækist um of eptir eintómum skemmtun-
um og að þeir að hinu leytinu þreytist á fyr-
irlestrum og prjedikunum; því að það getnr
ekki hjá því farið, að hver finni hjer það, er
bezt á við hann, og þá er vandinn ráðinn.
Miklð umleikis. Ariö sem leið slátraði
verzlun ein í Chicago, Armour & Co., 1,750,000
svínum, 1,080,000 nautkindum og 625,000 saub-
kindum. Hún seldi fyrir 375 milj. kr., hafði
11,000 manna í sinni þjónustu og galt þeim í
kaup nær 2 milj. króna. Til flutninga hafði
hún 4000 járnbrautarvagna og 700 hesta.
Mesta toókasafn í toeimi er landsbóka-
safnið í París. Það átti í fyrra 1,400,000
bækur, 300,000 smábæklinga, 175,000 handrit,
300,000 landabrjef og 150,000 medalíur og pen-
ingasýnishorn. Enn f'remur 1,300,000 stál-
eða eirstungnar myndir, bundnar inn í 10,000
bindi, og 100,000 andlitsmyndir.
Mikilfengleg jarðhús era kolanámurnar
á Englandi. Ein þeirra nær 3000 fet í jörb
140
Mönnunum var raðað, þeir fjelagar settust við taflið
og geymdu brátt einkis annars.
Það var merkileg sjón, að sjá mikils háttar kenni-
mann og dæmdan ólífismann eigast þannig við,— makleg
þess, að einhver höfuðsnillingur, svo sem Rembrandt eða
Salvator Rosa, hefði gert rnynd af því. Dagsbirtan staf-
aði inn um bogagluggana á fangelsinu og hina á fölu, göf-
ugmannlegu ásjónu Don Gusmans og hið æruverða höfuð
Ruy Lopez.
Þeir ljeku mjög ólíkt. Ruy Lopez var svo hrærður i
huga og utan við sig fyrst í stað, að hann naut sín hvergi
nærri eins og hann átti að sjer. En það var eins og
Don Gusman hetði aldrei verið betur fyrir kallaður. Það
rak sig eigi úr vitni, hið göfuga Kastilíukynjaða blóð í
æðum hans; hann haíði aldrei verið skýrri nje glögsærri.
Það er eins og þegar Ijós glæðist sviplega rjett áður en
það slokknar eða eins og þegar svanur kvakar í hinnsta
sinn.
Don Gusman veitti Ruy Lopez svo snarpa atlögu, að
hann var rjett búinn að vinna. En þá raknaði Ruy
Lopez svo við sjer, að hann fekk neytt sín og varðist
hraustlega. Taflið gerðist mjög flókið. Allt annað gleymd-
ist og tíminn leið svo, að þeir vissu ekkert af. Taflborð-
ið var alheimur þeirra og‘ þeir tefldu eins og með öndina
i hálsinum.
137
hverfis konung, þótt varla gætu á fótum staðir fyrir
þreytu.
II.
Hinn nýi biskup titraði af ótta og kvíða, er liann
kom inn í íangelsið, en Don Gusman var í rólegu skapi
að sjá og alvarlegur. Hann tók hlýlega í hönd biskupi.
Hvorugur mælti að sinni. Hertoginn tók fyr til máls.
»Við höfum sjezt áður betri heilli«, mælti hann bros-
andi.
»Svo er vfst«, svaraði Ruy Lopez í döprum róm;
hann var fölur og raunalegur á svip, líkari angruðu
skriptabarni en skriptaföður.
»Miklu betri heilli«, kvað hertoginn aptur og sat
hugsi. »Minnizt þjer þess, er þjer teflduð hið fræga tafl
við hann Paoli Boy, Sikileyinginn, í viðurvist konungs og
hirðarinnar, að þá var það armleggur minn hinn hægri,
er konungur studdi sig við«. Eptir nokkra þögn mælti
hann ennfremur; »Munið þjer lika, faðir, þessi orð Cer-
vantes: lífið er tafl? Jeg man ekki glöggt, hvar þau
standa, en hugsuniner sú, að mennirnir leiki sitt hver lijer
á jörðu. Sumir eru konungar, sumir riddarar, sumir peð
eða einfaldir liðsmenn, sumir biskupar, eptir ætterni, for-
löguin og giptu hvers um sig, og þegar taflið er búið,
leggur dauðinn þá alla í gröfina í einni þvögu, eins og